Tốc độ di dời nhà trên và ven kênh rạch của TP Hồ Chí Minh đạt cao nhất vào giai đoạn 2001 - 2005 với hơn 15.000 căn. Từ đó đến nay tốc độ càng chậm lại, khiến cho kế hoạch di dời khoảng 20.000 căn nhà trong diện này giai đoạn 2016 - 2020 không thực hiện được, khi chỉ đạt khoảng hơn 12%.
Giai đoạn 2021 - 2025, mục tiêu đặt ra là 6.500 căn, nhưng đến quý II năm nay cũng chỉ hơn 650 căn được di dời.
Nguyên nhân chậm di dời nhà ven kênh rạch
Các chương trình, dự án cải tạo, chỉnh trang, di dời nhà trên và ven kênh rạch của TP Hồ Chí Minh được kỳ vọng mang lại hiệu quả lớn khi hướng tới nhiều mục tiêu nhưng cũng đối mặt không ít thách thức, khiến cho tiến độ bị chậm trong những năm qua.
Gia đình anh em, họ hàng ông Thái Văn Ngọc cùng sống trong một căn nhà trên kênh Đôi, quận 8, từ hàng chục năm qua. Gia đình thuộc hộ nghèo của địa phương, khi ông làm nghề xe ôm, trong nhà vừa có người già, vừa có người bị tật nguyền. Trong dự án Bờ Bắc kênh Đôi chuẩn bị triển khai, nhà ông thuộc diện di dời toàn bộ, nhưng không thể nào có đủ tiền lo chỗ ở mới. Tại Rạch Xuyên Tâm cũng tương tự, nhiều người dân không muốn đi vì cuộc sống khó khăn.
Theo khảo sát tại nhiều địa phương, rất nhiều người dân sống trên và ven kênh rạch hiện nay là lao động có thu nhập thấp. Hầu như trông chờ vào hỗ trợ của Nhà nước để tạo lập chỗ ở mới.
Tính toán tại các dự án cũng cho thấy cấu phần vốn bồi thường là chủ yếu. Tuy nhiên, thành phố đang hạn chế ưu tiên vốn cho các dự án không có mặt bằng sạch, hoặc các dự án có nhiều vướng mắc trong công tác bồi thường. Dự án có vốn ngoài ngân sách cũng gặp khó khăn.
Ông Nguyễn Chí Thiện - Phó Trưởng phòng Phát triển đô thị, Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh cho biết: "Ngân sách Nhà nước thì có hạn. Trước đây, Hợp tác công tư PPP có cơ chế là nhà đầu tư được thanh toán bằng quỹ đất khác để người ta thực hiện và thu lại lợi nhuận. Nhưng hiện nay không còn hình thức này nữa".
Cũng theo Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh, bên cạnh khó khăn về huy động nguồn vốn, công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư cũng là khó khăn chính. Việc hiệp thương, bồi thường chậm, làm dự án kéo dài. Nguyên nhân là do đa số các dự án di dời nhà trên và ven kênh rạch đều có pháp lý nhà, đất phức tạp như nhà không có pháp lý về quyền sử dụng đất, nhà lấn chiếm…
Mong muốn của người dân di dời
Việc di dời nhà trên và ven kênh rạch hiện nay cũng đi cùng với yêu cầu là đảm bảo cho người dân có nơi ở mới tốt hơn hoặc bằng nơi ở cũ. Thực tế hiện nay, nhiều hộ dân có hoàn cảnh khác nhau, do đó nhu cầu tái định cư cũng khác nhau.
Anh Dương Minh Cường - quận 8, TP Hồ Chí Minh chia sẻ: "Em muốn một căn nhà nhỏ thôi cũng được, có chỗ che nắng che mưa là được rồi".
Chị Lê Thị Vịnh - quận 8, TP Hồ Chí Minh cho hay: "Cả xóm này ai cũng khổ hết. Phải có căn nhà để người ta nghỉ ngơi đi".
Tăng tốc quá trình di dời
Trong 2 năm liên tiếp, HĐND TP Hồ Chí Minh đã thông qua chủ trương đầu tư 2 dự án lớn là Dự án cải tạo Rạch Xuyên Tâm tại quận Bình Thạnh, Gò Vấp và Bờ Bắc Kênh Đôi tại quận 8. Tổng cộng 2 dự án này cần di dời hàng ngàn trường hợp, qua đó kỳ vọng sẽ tăng tốc quá trình di dời nhà trên và ven kênh rạch tại TP Hồ Chí Minh.
Tại dự án Bờ Bắc kênh Đôi, trong hơn 200 hộ bị ảnh hưởng có đến hơn 180 di dời toàn bộ. Vì vậy công việc rất nhiều,như vừa phải xác minh nguồn gốc đất đai, vừa phải thực hiện điều tra xã hội học phục vụ tái định cư. Với nỗ lực của phường thì khi HĐND TP Hồ Chí Minh thông qua dự án, các công tác này đã được hoàn tất.
Các dự án đều nỗ lực hướng đến mục tiêu bàn giao mặt bằng thi công vào năm 2025. Thời gian chỉ còn hơn 1 năm, do đó cơ quan chức năng đang thực hiện đồng thời nhiều công việc.
Để đảm bảo tiến độ di dời nhà trên và ven kênh rạch, còn phải giải quyết vấn đề quan trọng là quỹ nhà, đất tái định cư, tạm cư cho người dân.
Dự án Bờ Bắc kênh Đôi có hơn 1.000 hộ bị ảnh hưởng và dự án Rạch Xuyên Tâm có hơn 2.000 hộ. Do đó quỹ nhà, đất cần có là không nhỏ. Do vậy, các địa phương cũng đang nỗ lực tìm nhiều phương án, dự trù các tình huống xảy ra, để đảm bảo tiến độ.
Trong việc di dời nhà trên và ven kênh rạch, TP Hồ Chí Minh cũng lần đầu tiên áp dụng Đề án "Dám nghĩ, dám làm", khi Sở Xây dựng thí điểm giải quyết cho hộ gia đình đang có nhà trên và ven kênh rạch được thuê, thuê mua nhà ở xã hội.
Sau khi đề án được UBND TP Hồ Chí Minh thông qua, sẽ tạo điều kiện để UBND quận, huyện triển khai, đẩy nhanh tiến độ thực hiện công tác bồi thường của dự án.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!