Xuất khẩu văn hóa: Đòn bẩy phát triển kinh tế Việt

Ngày càng nhiều show diễn đình đám, kết nối và đưa hình ảnh văn hóa, con người Việt Nam ra thế giới - Ảnh: BTC chương trình Anh trai say hi

Sự bùng nổ doanh thu của những bộ phim trăm tỉ, những show diễn triệu đô… gần đây đã khẳng định tiềm năng từ nguồn lực phát triển công nghiệp văn hóa, đồng thời thúc đẩy mạnh mẽ xu hướng tìm kiếm những trải nghiệm giải trí mới mẻ, hiện đại.

"Đường băng" xuất khẩu văn hóa

Ông Hồ Anh Tuấn, nguyên Thứ trưởng Bộ VHTTDL, Chủ tịch Hiệp hội Phát triển Văn hóa Doanh nghiệp Việt Nam nhận định, trong bối cảnh nền kinh tế đất nước ngày càng phát triển và hội nhập quốc tế, xuất khẩu văn hóa là cánh cửa đang mở rộng. Xuất khẩu văn hóa không chỉ đem lại nguồn lợi lớn về kinh tế mà còn là con đường quảng bá hiệu quả hình ảnh quốc gia ra thế giới; khẳng định quan điểm, đường lối, chính sách phát triển của Đảng, Nhà nước.

Năm 2016, Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 được ban hành theo Quyết định số 1755/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Thời điểm này, công nghiệp văn hóa chưa có những cú đột phá trăm, ngàn tỉ; xuất khẩu văn hóa lại càng là cánh cửa hẹp. Đơn cử như ở điện ảnh, khoảng thập kỷ trước còn gian nan chinh phục thị trường trong nước chứ chưa nói đến xuất khẩu. 

TS Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến Phát triển điện ảnh Việt Nam nhìn nhận, bản sắc dân tộc chính là sức mạnh giúp điện ảnh Việt Nam tạo dấu ấn riêng trên trường quốc tế. Việt Nam có cảnh quan thiên nhiên độc đáo, di sản văn hóa phong phú, cùng nguồn nhân lực tài năng. Nhưng kể từ sau bộ phim Kong: Skull Island, Việt Nam vẫn chưa đón thêm các dự án lớn từ Hollywood…

Những nút thắt dần được tháo gỡ, các ngành công nghiệp văn hóa từng bước phát triển, đóng góp nguồn thu đáng kể. "Công nghiệp văn hóa đạt được nhiều thành tựu cũng tạo đà cho xuất khẩu văn hóa tăng tốc. Văn hóa không còn bị bó hẹp như trước mà chính là nguồn "sức mạnh mềm" được nhiều quốc gia sử dụng thành công, trong đó có mục tiêu làm giàu, phát triển nền kinh tế", ông Hồ Anh Tuấn khẳng định.

"Đường băng" cho xuất khẩu văn hóa cất cánh, chính là những bộ phim, ca khúc, show diễn, sản phẩm du lịch văn hóa… Những sản phẩm đình đám, hiệu ứng không chỉ là tạo nên danh tiếng, mà còn đĩnh đạc "hái ra tiền". Trong đó, âm nhạc và điện ảnh là hai lĩnh vực nổi bật, nơi các nghệ sĩ và tác phẩm Việt đã bắt đầu khẳng định được vị thế trên trường quốc tế.

Trong điện ảnh, sau liên tiếp các kỷ lục doanh thu xác lập trong nhiều năm, đến năm 2025, thị trường liên tục ghi tên các bộ phim vượt mốc trăm tỷ. Đặc biệt, bước vào mùa lễ 2/9 - bộ phim Mưa đỏ tạo "cơn địa chấn" đúng nghĩa với doanh thu gần 714 tỷ đồng sau một tháng trụ rạp. Tiếp nối, Tử chiến trên không cũng có mức doanh thu tạo nên thành tích đáng nể.

Trong âm nhạc, sự phát triển mạnh mẽ những năm gần đây đặc biệt thu hút sự chú ý từ cộng đồng quốc tế. Những concert đình đám, tiệm cận tiêu chuẩn thế giới đã đưa hình ảnh và sức mạnh văn hóa Việt Nam vươn xa. Concert Anh trai say hi thành công tại Las Vegas (Mỹ) là cột mốc mở rộng thị trường quốc tế của âm nhạc Việt Nam, ghi tên niềm kiêu hãnh trên bản đồ công nghiệp giải trí toàn cầu. 

Nhiều nghệ sĩ Việt thành công trong việc đưa âm nhạc Việt Nam ra thế giới, cạnh tranh trực tiếp với các sản phẩm âm nhạc quốc tế đến từ Hàn Quốc, Nhật Bản, Âu Mỹ. Ca sĩ Hà Anh Tuấn với dự án Sketch a Rose, tại Esplanade (Singapore) và Sydney Opera House (Australia); ca sĩ Bằng Kiều với Bằng Kiều live in Tokyo, ca sĩ Văn Mai Hương với màn biểu diễn thành công tại TKO CONCERT, Tokyo, Nhật Bản… 

Một thế hệ nghệ sĩ trẻ như Soobin, Đen vâu, Quang Hùng MasterD, AMEE, Vũ, Mỹ Anh, TLinh,… cũng dần trưởng thành với các sản phẩm âm nhạc thường xuyên góp mặt trên các bảng xếp hạng quốc tế, chứng minh sự kết nối mạnh mẽ giữa âm nhạc Việt và khán giả năm châu.

Văn hóa giúp Việt Nam hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế số thế giới

Những thành công của điện ảnh, âm nhạc, hay các lĩnh vực công nghiệp văn hóa ngày nay không chỉ đơn thuần tạo "nam châm" thu hút ánh nhìn của thị trường quốc tế, mà tự thân những lĩnh vực này đã trở thành tiềm năng đưa Việt Nam hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế số toàn cầu. 

Ông Hồ Anh Tuấn nêu, công nghiệp văn hóa đang dần trở thành ngành kinh tế dịch vụ quan trọng cho sự phát triển của đất nước, đặc biệt trong giai đoạn hội nhập hiện nay. Nhìn sang nhiều quốc gia khác, công nghiệp văn hóa luôn giữ được tốc độ tăng trưởng, bất chấp những cuộc khủng hoảng kinh tế.

Đặc biệt, trong bối cảnh thị trường giải trí số đang ngày càng phát triển, những thành công đột phá của điện ảnh, âm nhạc, nghệ thuật nước nhà đã cho thấy một định hướng phát triển mới, đưa văn hóa ra ngoài thế giới. 

"Trong kỷ nguyên mới của đất nước, các lĩnh vực văn hóa nói chung, điện ảnh và giải trí số nói riêng đang nổi lên như một hướng đi tiềm năng để vừa bảo tồn bản sắc, cũng như mở rộng giá trị trong kỷ nguyên blockchain và Web3. Những thành công gần đây của nền điện ảnh, âm nhạc, nghệ thuật nước nhà đã trở thành một loại hình tài sản số có thể lan tỏa, mang lại lợi ích kinh tế", theo Chủ tịch Hiệp hội Văn hóa Doanh nghiệp Việt Nam Hồ Anh Tuấn.

Ông Tuấn phân tích, xu thế phát triển mới này đang tạo nên cuộc cách mạng trong việc đưa phim ảnh, nghệ thuật, văn hóa trở thành tài sản số. "Điều đó mở ra cơ hội để người thưởng thức không chỉ xem, mà còn đồng hành và chia sẻ lợi ích trong sự phát triển của nền tảng. Đồng thời khẳng định ý nghĩa của sự song hành giữa công nghệ cùng văn hóa, tạo nên những biểu tượng của văn hóa kinh doanh trong kỷ nguyên mới- hiện đại và hội nhập thế giới".

Nhìn từ khía cạnh tài sản số, thành công và sức lan tỏa của Mưa đỏ, Tử chiến trên không, Mai hay nhiều tên phim trăm tỉ khác, các chuyên gia chỉ rõ, một phần quan trọng do những giá trị nội dung, chất lượng nghệ thuật cùng những trải nghiệm được chia sẻ rộng rãi qua mạng xã hội, đến bạn bè quốc tế. Sức hút với khán giả trong nước cũng thúc đẩy nâng vị trí xếp hạng của các tác phẩm trong top phim có doanh thu phòng vé cao nhất thế giới, từng bước khẳng định vị thế điện ảnh Việt Nam trên bản đồ toàn cầu.

Theo ông Hồ Anh Tuấn, Chiến lược quốc gia về ứng dụng và phát triển công nghệ chuỗi khối (blockchain) xác định mục tiêu là đến năm 2030, Việt Nam trở thành quốc gia dẫn đầu trong khu vực về nghiên cứu, triển khai, ứng dụng và khai thác công nghệ chuỗi khối. 

Trong đó, văn hóa đóng vai trò rất quan trọng. Không chỉ phim ảnh và nhiều lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật khác cũng đang mạnh mẽ bước vào thời đại tài sản số. Những cuộc đấu giá tranh, tác phẩm nghệ thuật, hay bản thân các nghệ sĩ có thể bán các sản phẩm trên thị trường toàn cầu, trở thành những tài sản số được xác lập rõ ràng quyền sở hữu. Không chỉ đưa văn hóa Việt lan tỏa ra thế giới, tài sản số cũng chính là con đường làm giàu cho nền kinh tế quốc gia.

Kết nối giao thương thế giới qua nhịp cầu văn hóa

Có một thực tế cần thẳng thắn nhìn nhận, trong khi nhiều cường quốc về công nghiệp văn hóa như Mỹ, Anh, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc… luôn xác định văn hóa là nguồn tài nguyên bất tận để gia tăng tiềm lực kinh tế, nâng cao sức cạnh tranh và mở rộng tầm ảnh hưởng thì Việt Nam dường như vẫn chưa phát huy hết tiềm năng.

 Theo TS. Ngô Phương Lan, để đạt mục tiêu đặt ra trên con đường xuất khẩu văn hóa, điện ảnh Việt Nam không chỉ cần thu hút các dự án quốc tế mà còn phải tạo ra những sản phẩm mang tầm vóc toàn cầu. Trong đó, hợp tác với Hollywood là hướng đi giúp nâng cao tay nghề, mở rộng thị trường và đưa điện ảnh Việt Nam vươn xa. Những chính sách tốt, tính ưu đãi cao sẽ tương hỗ với lợi thế sẵn có, đưa Việt Nam trở thành một phim trường lớn trên thế giới.

Các chuyên gia cũng chỉ rõ, "điểm nghẽn" cơ bản hiện nay là chiến lược phát triển xuất khẩu văn hóa chưa rõ ràng và đồng bộ, dẫn đến chưa tận dụng hết tiềm năng. Ông Hồ Anh Tuấn cho biết, những điểm nghẽn này cần được nhanh chóng tháo gỡ. Xác định rõ tầm quan trọng của việc thúc đẩy xuất khẩu văn hóa, Hiệp hội Phát triển Văn hóa doanh nghiệp Việt Nam đã triển khai nhiều việc làm thiết thực.

 Năm 2024, lần đầu tiên Ngày văn hóa doanh nghiệp Việt Nam được tổ chức tại Châu Âu với chủ đề "Văn hóa kinh doanh Việt Nam và châu Âu, góc nhìn đan xen". Không chỉ lan toả những giá trị tốt đẹp của văn hoá kinh doanh Việt Nam, lan tỏa sức mạnh mềm văn hóa Việt Nam ra thế giới, đây cũng là hướng đi nhằm kết nối giao thương bền vững giữa Việt Nam và thế giới thông qua nhịp cầu văn hóa.

Chủ tịch Hiệp hội phát triển văn hóa doanh nghiệp Việt Nam cũng nêu rõ, trong bối cảnh hiện nay, thúc đẩy phát triển xuất khẩu văn hóa được xác định là một trong những định hướng quan trọng. Dự thảo Chiến lược Phát triển các ngành công nghiệp văn hóa giai đoạn mới đã nêu mục tiêu phấn đấu tốc độ tăng trưởng về giá trị xuất khẩu của các ngành công nghiệp văn hóa bình quân đạt 7%/năm.

Đến năm 2045, phấn đấu tăng trưởng về giá trị xuất khẩu của các ngành công nghiệp văn hóa đạt 9%/năm và trở thành quốc gia phát triển về công nghiệp văn hóa, công nghiệp giải trí trong khu vực Châu Á, khẳng định vị thế của Việt Nam.

Để văn hóa Việt Nam vững vàng ra biển lớn, phía trước là một chặng đường dài. Ông Tuấn cho rằng, văn hóa được coi là trụ cột của phát triển bền vững. Phát triển các ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo là một xu hướng của thế giới, góp phần vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững vì thế hệ tương lai. 

Vì vậy, các chính sách, chiến lược trong thời gian tới cần đặt văn hóa trong tổng thể hệ thống chính sách phát triển kinh tế, xã hội, đầu tư xứng đáng cho văn hóa và từng bước hướng đến xuất khẩu văn hóa. Trong đó, Nhà nước cần tiếp tục xây dựng khung khổ pháp lý rõ ràng, minh bạch để hỗ trợ các doanh nghiệp, nhà sản xuất, nghệ sĩ phát huy sự sáng tạo và có điều kiện thuận lợi trong kinh doanh về văn hóa; hỗ trợ doanh nghiệp về thủ tục, kinh phí quảng bá sản phẩm văn hóa, nghệ thuật tại các "sân chơi" lớn.