21 xã và 8 huyện đặc biệt khó khăn vừa được biểu dương thoát nghèo tiêu biểu toàn quốc. Tuy nhiên, vẫn còn trên 1.000 xã rất khó thoát khỏi danh sách xã đặc biệt khó khăn và chỉ trông chờ sự hỗ trợ của Nhà nước. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng thiếu đất ở các huyện miền núi là do tập tục tách hộ khi con cái thành lập gia đình. Một nương ngô có thể được chia thành 3 - 4 phần. Ngay từ lúc được tách hộ và chia đất, nhiều gia đình trẻ đã trở thành hộ nghèo.
Cụm từ "Thoát nghèo bền vững" được nhắc đi nhắc lại trong những cuộc họp bình xét hộ thoát nghèo, hộ tái nghèo. Trên thực tế, ranh giới để thoát rồi lại tái nghèo cũng rất mong manh với những người dân ở vùng đặc biệt khó khăn. Những câu chuyện khác nhau từ 4 huyện đặc biệt khó khăn của cả nước đã cho thấy thái độ khác nhau của người nghèo. Họ hoặc là thờ ơ, mặc kệ, hoặc là do tập tục và cả sự thiếu quyết tâm thoát nghèo.
Đã có nhiều nguyên nhân giải thích vì sao các xã 135 khó thoát nghèo được đưa ra như: thiếu đất, thiếu tư liệu sản xuất, thiếu thông tin, địa hình khó khăn, thời tiết khắc nghiệt, người dân chưa tiếp cận với khoa học kỹ thuật… Tuy nhiên, nhiều cán bộ đang công tác ở các vùng khó khăn này lại có quan điểm khác. Người dân nghèo không phải do thiếu đất hoặc những khó khăn như được liệt kê ở trên. Ở vùng khó khăn, ruộng nương chỗ nào cũng giống nhau, không có ruộng xấu, ruộng tốt nhưng có các hộ khá và còn nhiều hộ vẫn nghèo. Nếu cho hộ nghèo thêm đất thì vẫn thế vì nhiều người sợ thay đổi, sợ cái mới và thậm chí rủ đi làm thuê cũng không đi chỉ vì họ nghĩ nghèo cũng chẳng sao.
Chỉ chiếm 14% dân số nhưng lại chiếm trên 50% số hộ nghèo của cả nước, con số này cho thấy những vấn đề về tâm lý, tập tục, quan niệm thoát nghèo và cả việc người dân đã quen với cái nghèo, trông chờ vào sự hỗ trợ từ Nhà nước. Một giải pháp được đặt ra tại các huyện nghèo là trừ những khu vực có điều kiện bất khả kháng, cần thay đổi chính sách chuyển từ hỗ trợ cho không sang hỗ trợ cho vay, cho mượn đầu vụ cuối vụ trả nợ, qua đó người dân có ý thức và trách nhiệm với sự hỗ trợ từ Nhà nước. Một thông điệp từng được nhấn mạnh tại những vùng này là "Người nghèo phải là chủ thể thoát nghèo".
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!