Dự thảo Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở đã được Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV. Ngay sau kỳ họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo cơ quan chủ trì thẩm tra phối hợp với cơ quan chủ trì soạn thảo và các cơ quan hữu quan tổ chức nghiên cứu, khảo sát, lấy ý kiến các đối tượng chịu sự tác động, ý kiến chuyên gia, nhà khoa học.
Dự thảo Luật đã được thảo luận tại Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách. Các đoàn đại biểu Quốc hội đã thảo luận và lấy ý kiến về dự án luật này.
Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở. Ảnh: Doãn Tấn - TTXVN
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, trên cơ sở tiếp thu ý kiến của đa số các đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị giữ tên gọi của dự thảo Luật là "Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở", đồng thời điều chỉnh bố cục của dự thảo Luật để làm rõ hơn cách thức tổ chức thực hiện dân chủ cơ sở trong từng loại hình và vai trò, trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội trong việc thực hiện dân chủ ở cơ sở.
Về phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã rà soát, cập nhật đầy đủ các quy định của pháp luật hiện hành về thực hiện dân chủ ở tổ chức có sử dụng lao động, bổ sung các quy định để bảo đảm việc thực hiện dân chủ của người lao động thực chất hơn, có tính khả thi hơn, không chỉ giới hạn trong việc bảo đảm thực hiện quan hệ lao động mà còn mở rộng hơn với tư cách là công dân tham gia quản lý xã hội.
Liên quan đến thực hiện dân chủ tại doanh nghiệp nhà nước, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất: Doanh nghiệp nhà nước hiện nay không chỉ bao gồm các doanh nghiệp có 100% vốn do Nhà nước đầu tư, thành lập, tổ chức quản lý. Do đó, nếu chỉ quy định về thực hiện dân chủ ở cơ sở tại các doanh nghiệp nhà nước theo Luật Doanh nghiệp năm 2020 sẽ chưa thật sự đầy đủ. Vì vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị cần có quy định chung về thực hiện dân chủ tại tất cả các loại hình doanh nghiệp cũng như tổ chức có sử dụng lao động nói chung để bảo đảm tính bình đẳng.
Về thiết chế Ban Thanh tra nhân dân, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật theo ý kiến của đa số các vị đại biểu Quốc hội theo hướng quy định việc thành lập Ban Thanh tra nhân dân ở tất cả các loại hình cơ sở (kể cả các tổ chức có sử dụng lao động khu vực ngoài Nhà nước) nhằm bảo đảm sự bình đẳng và tạo cơ chế để Nhân dân, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thực hiện quyền kiểm tra, giám sát ở cơ sở.
Về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng bổ sung, chỉnh lý các quy định để cụ thể hóa phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng" phù hợp với quy định của pháp luật chuyên ngành và thực tiễn thực hiện.
Dự thảo Luật đã quy định khuyến khích các tổ chức có sử dụng lao động mở rộng nội dung thông tin được công khai; bổ sung đa dạng các hình thức công khai thông tin; quy định cụ thể về thời gian tổ chức và thành phần tham dự hội nghị người lao động.
Về Ban Thanh tra nhân dân, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo chỉnh lý các quy định về cơ cấu tổ chức, nhiệm kỳ và tiêu chuẩn thành viên Ban Thanh tra nhân dân ở từng loại hình cơ sở; không quy định Chủ tịch UBND cấp xã, người đứng đầu cơ quan, đơn vị được quyền giao Ban Thanh tra nhân dân ở xã, phường, thị trấn xác minh những vụ việc nhất định nhằm đảm bảo tính chủ động, độc lập, khách quan của Ban Thanh tra nhân dân…
Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh dự phiên họp. Ảnh: Doãn Tấn - TTXVN
* Đề nghị bổ sung một số hình thức kiểm tra, giám sát thông qua mạng xã hội
Cho ý kiến về dự thảo luật, đại biểu Nguyễn Văn Huy (Thái Bình) thống nhất với phương án quy định chung về thực hiện dân chủ ở cả ba loại hình ở xã, phường, thị trấn ở cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập và tất cả các loại hình doanh nghiệp, cũng như tại các tổ chức có sử dụng lao động nói chung để bảo đảm tính bình đẳng giữa các loại hình doanh nghiệp.
Tuy nhiên, đại biểu cho rằng cần có thêm những yêu cầu khác đối với từng loại hình doanh nghiệp và có quy định riêng tùy theo yêu cầu quản lý.
Theo đó, đối với quy định người lao động tham gia ý kiến, bàn và quyết định một số nội dung, người lao động kiểm tra, giám sát ý, đại biểu Nguyễn Văn Huy đề nghị cần bổ sung thêm nguyên tắc việc thực hiện dân chủ ở tổ chức có sử dụng lao động không được làm ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất kinh doanh của tổ chức có sử dụng lao động bởi có quy định về nguyên tắc sẽ nhằm tránh việc lạm dụng để ảnh hưởng tiêu cực tới hoạt động sản xuất kinh doanh bình thường của doanh nghiệp, tránh tạo ra những rủi ro trong quá trình thực hiện.
Về việc thành lập Ban Thanh tra nhân dân, đại biểu Nguyên Văn Huy thống nhất với quy định thành lập và thực hiện thiết chế này ở tất cả các loại hình cơ sở, bao gồm các tổ chức có sử dụng lao động khu vực ngoài nhà nước. Đại biểu nhấn mạnh vai trò, ý nghĩa của việc thành lập Ban Thanh tra nhân dân ở loại hình cơ quan Nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước đã rất rõ ràng, quan trọng là thiết kế quy định để bảo đảm khả thi và phát huy tác dụng.
Do đó, đại biểu đề nghị Luật cần quy định cụ thể về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị trong bảo đảm hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân để tăng tính khả thi. Đồng thời, đại biểu đề nghị quy định Công đoàn cấp trên cơ sở thực hiện trách nhiệm của Ban Thanh tra nhân dân ở những tổ chức có sử dụng lao động chưa thành lập được tổ chức công đoàn để cho rõ ràng và nhất quán.
Cùng quan điểm này, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho rằng, Ban Thanh tra nhân dân là cần thiết ở xã, phường, thị trấn, doanh nghiệp nhà nước, nhưng việc tổ chức và hoạt động Ban Thanh tra nhân dân ở doanh nghiệp ngoài nhà nước sẽ thiếu cơ chế, thiếu kinh phí, phải hoạt động ngoài giờ, dẫn tới bất cập, không thể hoạt động hiệu quả. Vì vậy, đại biểu đề nghị không quy định việc thành lập Ban Thanh tra nhân dân ở doanh nghiệp ngoài nhà nước.
Đại biểu Phạm Văn Hòa đánh giá cao cơ quan soạn thảo, thẩm tra đã tiếp thu nghiêm túc ý kiến đóng góp của các đại biểu tại Kỳ họp trước, đến nay dự án Luật trình Quốc hội đã tương đối hoàn thiện, đáp ứng được yêu cầu, thể hiện được chủ trương đường lối của Đảng trong việc thực hiện dân chủ.
Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng, việc thực hiện dân chủ ở doanh nghiệp nhà nước là rất phù hợp, tuy nhiên, quy định chặt chẽ việc thực hiện dân chủ với khối tư nhân chưa hẳn là hợp lý. Theo đại biểu, hoạt động sản xuất, kinh doanh của khối tư nhân đã có quy định cụ thể, rõ ràng, rành mạch với những chế tài cụ thể tại Luật Doanh nghiệp, Luật Lao động, Bộ luật Dân sự.
Đối với vấn đề thực hiện dân chủ, đại biểu cho rằng quy định doanh nghiệp tư nhân phải báo cáo định kỳ kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp cho những người có hợp đồng lao động là không hợp lý, không khả thi, có thể làm ảnh hưởng tới việc bảo mật, đánh mất lợi thế kinh doanh của doanh nghiệp trong thực tế.
Bên cạnh đó, đại biểu Nguyễn Tạo (Lâm Đồng) đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung một số hình thức kiểm tra, giám sát thông qua mạng xã hội... Để bảo đảm phù hợp với mức độ ứng dụng công nghệ thông tin tại các xã, phường và thôn, tổ dân phố, ngoài Zalo, Facebook, đại biểu cho biết, cũng còn nhiều mạng xã hội khác mà chúng ta có thể cân nhắc, xem xét nhằm mở rộng hình thức công khai dân chủ cơ sở thông qua các ứng dụng thông tin trong nước do nhà nước cung cấp và quản lý theo quy định của pháp luật.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!