Tại tỉnh Hòa Bình, có một vùng đất vẫn còn lưu giữ những câu chuyện về bà con dân tộc Mường một lòng yêu Đảng, theo cách mạng từ sớm và đóng góp hết mình trong cuộc Tổng khởi nghĩa mùa thu cách đây 77 năm. Đó chính là Mường Khói, chiến khu cách mạng đầu tiên của đất Mường Hoà Bình.
Tháng 5/1941, Hội nghị Trung ương VIII diễn ra tại Cao Bằng đã đề ra nhiệm vụ cần xây dựng các lực lượng vũ trang nòng cốt để tiến tới Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Đó chính là tiền đề cho sự hình thành của liên chiến khu Hoà - Ninh - Thanh, trong đó có chiến khu Mường Khói ở Hòa Bình. Lực lượng cách mạng tại Mường Khói đã dần lớn mạnh nhờ có sự đồng lòng ủng hộ của mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt có cả các quan lang Mường.
Chiếc nồi đồng dùng để nấu cơm nuôi bộ đội trong thời kỳ cách mạng tháng 8/1945. Ảnh: Báo Hòa Bình
Ông Quách Hy, một quan lang có thế lực mạnh nhất vùng đã sớm có cảm tình với Đảng, chấp thuận ra làm quan cho Pháp để làm vỏ bọc tuyên truyền cách mạng.
Tháng 7/1945, chiến khu Mường Khói được chọn làm nơi tổ chức lớp huấn luyện quân sự "Trường Sơn du kích kháng Nhật học hiệu" do đồng chí Vương Thừa Vũ làm hiệu trưởng. Đây là lớp học quan trọng, mục đích đào tạo 30 cán bộ cốt cán trực tiếp lãnh đạo các địa phương phía Bắc tiến lên giành chính quyền. Thời điểm đó, nhân dân Mường Khói, dù đang gồng mình chống đỡ nạn đói và sự càn quét gắt gao của thực dân, đã làm tất cả để bảo vệ lớp học.
Khí thế và tinh thần yêu nước từ chiến khu Mường Khói đã lan toả rộng khắp các xứ Mường. Theo hồi ký của ông Trương Đình Dần, xứ ủy viên Bắc Kỳ, Trưởng ban Dân tộc tại Hòa Bình, trong Cách mạng tháng 8, nhiều nhà lang lớn nhỏ tại Hòa Bình đều nhất trí ủng hộ Tổng khởi nghĩa. Lang Mường có uy tín như ông Quách Hy thì gây dựng cơ sở cách mạng, người giàu có như ông Đinh Công Phủ, lang vùng Mai Đà thì đã bán hơn 100 con trâu để mua súng ủng hộ Việt Minh.
Ngày 2/9/1946, lễ mít tinh kỷ niệm một năm Cách mạng Tháng 8 thành công và 2/9 đã được tổ chức long trọng tại ngôi đình Khói. Đó cũng là mốc thay đổi lớn lao trong đời sống của người Mường.
Với sự đoàn kết đồng lòng của nhân dân các dân tộc Việt Nam, cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền đã giành được thành công vang dội, mang lại nền độc lập tự do cho dân tộc. Trên vùng đất chiến khu xưa, dấu ấn lịch sử về mùa thu tháng 8 đã trở thành niềm tự hào được lưu truyền mãi.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!