Từ diễn viên hài đến Tổng thống Ukraine
Nếu đích đến của diễn viên là các giải thưởng điện ảnh cao quý thì danh hài Volodymyr Zelensky lại làm được điều hoàn toàn khác biệt. Đó là việc đưa câu chuyện của nhân vật mà ông từng thủ vai thành công trên phim vào cuộc tranh cử ngoài đời thực và giành được chiến thắng bất ngờ.
Vốn liếng chính trị bằng 0 và mới chỉ tiếp xúc với chính trường trên phim ảnh qua vai diễn của mình nhưng ông Zelenskiy đã mạnh dạn ra tranh cử và đạt 73,19% tỷ lệ phiếu bầu, bỏ xa đối thủ là Tổng thống đương nhiệm Petro Poroshenko.
Trước đó, người ta chỉ biết đến ông Zelenskiy nhiều nhất qua vai diễn tổng thống trong series phim truyền hình dài tập Servant of the People (tạm dịch là Đầy tớ của nhân dân). Trong đó, ông vào vai một giáo viên trung học bỗng nhiên được bầu thành Tổng thống sau khi nhận được sự ủng hộ vì đăng tải đoạn video tố cáo tham nhũng lên Internet.
Kết quả này có thể nói là chưa có tiền lệ trong lịch sử Ukraine khi chưa từng có tổng thống nào nhận được tỷ lệ tín nhiệm cao đến như vậy, nhất là với một chính trị gia không chuyên như ông Zelensky. Điều gì đã tạo nên thành công này của ông Zelensky?
Đầu tiên phải nói tới thông điệp ẩn sau hành trình của ông Zelensky đó là "Bất kỳ ai cũng có thể là Tổng thống", thông điệp này đủ ý nghĩa và sức mạnh để có thể chạm tới suy nghĩ và hành động của mọi người dân. Đây cũng chính là điều có thể thấy qua câu chuyện trước đó của Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Thứ hai, chính là những cách thức gây ấn tượng, vận động cử tri phá vỡ những quy tắc truyền thống của những nhân vật đầy mới mẻ này.
Sức hút từ cách vận động cử tri "phi truyền thống"
Ngay từ khi mới ra ứng cử, ông Zelenskiy đã không ngần ngại quảng bá cả hai vai trò của mình với công chúng. Một là vai diễn Tổng thống trên phim, phát dày đặc trên kênh truyền hình của Ukraine và cả YouTube và là ứng cử viên hứa hẹn thay đổi nền chính trị hiện tại.
Từ quét sạch tham nhũng, kết thúc cuộc xung đột ở miền Đông, tăng lương và cải thiện cuộc sống, cam kết có thể không mới nhưng chỉ riêng việc người phát ngôn ra thông điệp ấy là một nhân vật quá mới mẻ với chính trường Ukraine đã tạo tác động mạnh. Bên cạnh sự thất vọng của cử tri với Tổng thống Poroshenko, không thể không kể đến chiến dịch vận động tranh cử dựa rất nhiều vào truyền thông của ông Zelenskiy.
Người hiểu rõ lợi thế này không ai khác chính là Tổng thống Mỹ Donald Trump, người đã dùng mạng xã hội như hệ thống truyền thông riêng để nêu ý kiến trước hơn 100 triệu người theo dõi và cả báo giới.
Xuất hiện chủ yếu trên mạng xã hội, thường xuyên chia sẻ khoảnh khắc đời thường như tán gẫu với bạn bè và tập gym; nói không với các cuộc mít tinh vận động bầu cử, không hay phát biểu trước công chúng, càng ít trả lời báo chí và vẫn tiếp tục đi biểu diễn cùng nhóm hài của mình. Tất cả đều mang thông điệp: Tôi giống như các bạn.
Cuộc tranh luận của các ứng cử viên tổng thống tổ chức tại sân vận động, nơi ông Zelensky thể hiện khiếu hài hước, đối ngược với những lập luận chính trị sắc bén của ông Poroshenko. Sự hài hước đã mang tới hiệu ứng tích cực.
Đó là chưa kể việc cử tri nước này đang chìm trong nỗi thất vọng đã kéo dài 5 năm khi Tổng thống đương nhiệm chưa thể giúp Ukraine gia nhập EU và NATO, tình trạng tham nhũng tràn lan và là nền kinh tế nghèo nhất châu Âu.
Dĩ nhiên từ phim đến đời thực luôn là một khoảng cách rất xa nhưng rõ ràng, việc ông Volodymyr Zelensky giành chiến thắng là dấu hiệu cho thấy người dân Ukraine cũng đã ngán ngẩm với những nhân vật chính trị truyền thống.
Làn gió mới của chính trường thế giới
Thực tế, hiện tượng các doanh nhân, nghệ sĩ, diễn viên góp mặt trên chính trường không phải là chuyện bây giờ mới có và ông Zelenskiy chỉ là trường hợp đổi nghề mới nhất. Về phía người dân, khi lựa chọn người lãnh đạo đất nước mà mình đang sống, họ sẽ không dừng lại ở những tính từ cảm xúc như thú vị, ấn tượng, khác biệt mà điều cần hơn hết đó là "hiệu quả". Đây cũng là từ còn thiếu, đang chờ đợi ông Zelenskiy điền nốt vào danh sách những điều ấn tượng mà ông tạo ra.
Tờ Foreign Policy đã gọi đây là thời trỗi dậy của những kẻ ngoại đạo lấn sân chính trị và điều này không khó hiểu khi sự trỗi dậy của phong trào dân túy trên toàn châu Âu vài năm nay cũng phản ánh hiện thực cử tri sẵn sàng nghiêng về cái mới hơn.
Dù thừa nhận lợi thế của những nhân vật tay ngang luôn đánh trúng vào tâm lý của số đông để gây thiện cảm, nhưng theo giới phân tích, những tình cảm này có thể không kéo dài đủ lâu để giúp họ trải qua sự nghiệp chính trị suôn sẻ. Cử tri thường mong đợi cải cách diễn ra nhanh chóng trong vài tháng đầu tiên. Nếu thất bại, hậu quả sẽ là sự phản ứng dữ dội.
Tất nhiên, không phải cứ sang ngang là cầm chắc thất bại bởi lịch sử vẫn có cố Tổng thống Mỹ Ronald Reagan trở thành người đứng đầu đất nước với kinh nghiệm 20 năm làm diễn viên điện ảnh. Dù một kỳ bầu cử có kịch tính và khó đoạn định đến mấy, người đắc cử có đặc biệt đến mấy thì sau khi đã nắm giữ vị trí quan trọng, những nhà lãnh đạo như ông Trump hay ông Zelensky đều phải có nhiệm vụ chứng minh bước sang ngang của mình vào chính trường thế giới không phải là một lần thử sức ngẫu hững. Trọng trách người đứng đầu đất nước không phải là một vai diễn, một nhiệm vụ mà chỉ cần đóng máy, tắt tivi là đã hoàn thành.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!