Nỗi lo ngại lớn sau những sạp hàng tiền tỷ
Chị Nguyễn Mai Lan, chủ một hộ kinh doanh phụ tùng ô tô tại Phạm Văn Đồng (Hà Nội), đứng giữa kho hàng trị giá hàng tỷ đồng nhưng gương mặt vẫn lộ rõ vẻ ưu tư. Nhiều năm qua, cơ sở của chị vẫn vận hành dưới hình thức hộ kinh doanh đóng thuế khoán. Chị chia sẻ: "Tiện thì có thật vì doanh thu hàng tháng cứ thế mà nộp theo định mức, ít phải lo sổ sách phức tạp. Thế nhưng, cái khó xuất hiện khi chúng tôi nhận được các đơn hàng lớn từ những công ty sản xuất. Họ yêu cầu hóa đơn VAT khấu trừ, mình không đáp ứng được nên khách họ ngại làm việc, cơ hội cứ thế trôi đi".
Không chỉ mất đi những hợp đồng béo bở, việc duy trì "chiếc áo" thuế khoán còn khiến chị Lan rơi vào vòng xoáy khó mở rộng quy mô. Khi muốn vay vốn ngân hàng để nhập thêm hàng, chị bị từ chối hoặc chỉ được vay hạn mức thấp vì hệ thống sổ sách kế toán không minh bạch, không chứng minh được dòng tiền thực tế. Câu chuyện của chị Lan không phải cá biệt mà là điển hình cho tâm lý của hơn 5 triệu hộ kinh doanh tại Việt Nam hiện nay: Họ muốn chuyên nghiệp hóa, muốn vươn tầm nhưng lại sợ gánh nặng thủ tục và sự thay đổi của cơ chế thuế.
Thực tế, thuế khoán từng là một giải pháp quản lý hiệu quả trong giai đoạn kinh tế truyền thống, giúp tiết giảm chi phí tuân thủ cho các cơ sở kinh doanh nhỏ lẻ. Tuy nhiên, khi nền kinh tế chuyển dịch sang hướng số hóa và chính quy hóa, mô hình này bắt đầu bộc lộ những rạn nứt. Nó giống như một chiếc áo đã quá chật, kìm hãm sự phát triển của những thực thể kinh tế đang khao khát lớn mạnh.
Rào cản từ cơ chế thuế định mức và yêu cầu minh bạch hóa
Đánh giá về thực trạng này, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế nhận định rằng, việc duy trì thuế khoán đối với các hộ kinh doanh quy mô lớn đang tạo ra một "vùng tối" trong quản lý tài chính. Theo ông, thuế khoán dựa trên doanh thu ấn định đôi khi không phản ánh chính xác thực tế kinh doanh, dẫn đến tình trạng bất công bằng, hộ lớn đóng ít, hộ nhỏ đóng nhiều. Điều này không chỉ gây thất thu ngân sách mà còn triệt tiêu động lực cạnh tranh lành mạnh.
Sự thiếu minh bạch trong sổ sách kế toán của hộ thuế khoán còn là rào cản ngăn họ tiếp cận các nguồn vốn tín dụng chính thống. Ngân hàng không thể đặt niềm tin vào những con số ước tính. Đồng thời, trong bối cảnh hóa đơn điện tử đang phủ sóng toàn diện, việc duy trì thuế khoán - vốn ít phụ thuộc vào hóa đơn đã vô tình làm chậm tiến trình hiện đại hóa quản trị của khu vực kinh tế tư nhân.
Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Văn Hùng, Giám đốc điều hành Công ty CP Phụ tùng Việt Hùng, một đơn vị thường xuyên giao dịch với các hộ kinh doanh bày tỏ: "Chúng tôi rất muốn bắt tay với các hộ kinh doanh lớn vì họ có nguồn hàng dồi dào và am hiểu thị trường địa phương. Tuy nhiên, việc thiếu hóa đơn minh bạch khiến khâu hạch toán của chúng tôi gặp rủi ro lớn. Nếu họ chuyển đổi sang kê khai hoặc lên doanh nghiệp, chúng tôi sẵn sàng ký kết các hợp đồng cung ứng dài hạn, đưa họ vào chuỗi cung ứng chính thức của công ty".
Lộ trình "lớn lên" cần những bước đệm vững chắc từ chính sách
Để hộ kinh doanh không còn "ngại" lên doanh nghiệp, việc xóa bỏ thuế khoán cần đi kèm với một lộ trình hỗ trợ cụ thể. Theo các chuyên gia, Nhà nước không nên chỉ dùng các biện pháp hành chính để ép buộc, mà cần tạo ra những "đòn bẩy" kinh tế đủ hấp dẫn để hộ kinh doanh tự nguyện thay đổi.
Thứ nhất, cần hỗ trợ tối đa về công nghệ. Việc cung cấp các phần mềm kế toán đơn giản, tích hợp hóa đơn điện tử miễn phí hoặc giá rẻ trong những năm đầu chuyển đổi sẽ giúp chủ hộ bớt ngỡ ngàng với các con số. Thứ hai là công tác đào tạo nhân lực. Đa số chủ hộ kinh doanh đi lên từ kinh nghiệm thực tế, họ rất cần những lớp bồi dưỡng ngắn hạn về quản trị tài chính và luật thuế được thiết kế riêng biệt, dễ hiểu.
Từ góc độ người trong cuộc, chị Mai Lan kiến nghị: "Chúng tôi rất mong muốn các cơ quan chức năng có hướng dẫn thật chi tiết, cầm tay chỉ việc trong giai đoạn đầu chuyển đổi. Nếu có một quy trình rút gọn, giúp những người làm nghề như chúng tôi hiểu nhanh về cách kê khai mà không phải thuê cả bộ máy kế toán cồng kềnh, chắc chắn nhiều hộ sẽ sẵn sàng 'cởi áo' thuế khoán ngay".
Đặc biệt, ông Mạc Quốc Anh – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP. Hà Nội (Hanoisme) đề xuất: "Chính phủ nên xem xét chính sách 'nuôi dưỡng' nguồn thu, ví như miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp trong 2-3 năm đầu cho các hộ kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp, hoặc đơn giản hóa tối đa bộ máy kế toán cho doanh nghiệp siêu nhỏ để họ không phải tốn quá nhiều chi phí vận hành văn phòng".
Bên cạnh đó, việc tạo ra một hành lang pháp lý thông thoáng, giảm thiểu các thủ tục hậu kiểm, thanh tra chồng chéo sau khi chuyển đổi cũng là yếu tố then chốt. Khi người dân thấy rằng việc trở thành doanh nghiệp mang lại sự bảo vệ pháp lý và cơ hội phát triển tốt hơn là giữ mô hình hộ kinh doanh "ẩn mình", họ sẽ tự tin bứt phá.
Việc cởi bỏ "chiếc áo" thuế khoán không phải là gây khó cho người dân, mà là sự chuẩn bị cần thiết để họ mặc vào bộ trang phục doanh nghiệp chuyên nghiệp và lịch lãm hơn. Khi hơn 5 triệu hộ kinh doanh đủ tự tin vươn mình, đó cũng là lúc nền kinh tế Việt Nam khai thông được một nguồn lực tăng trưởng mạnh mẽ, minh bạch và bền vững trong kỷ nguyên số./.
Bình luận (0)