Thảo luận về cảm xúc
Những đứa trẻ thường hiếm có khả năng đồng cảm với người khác (Ảnh: Getty Images)
Theo bác sĩ Lynne Merk, một nhà tâm lý học tại bệnh viện nhi đồng Cincinnati: “Thảo luận với con trẻ về tên của các loại cảm xúc khác nhau sẽ giúp chúng nhận biết, từ đó phát triển khả năng nhận thức và biết đồng cảm với mọi người”.
Bạn có thể thảo luận về cảm xúc của mình, cũng như miêu tả về cảm giác của bạn để phát triển sự đồng cảm trong trẻ. Ví dụ, khi đang đi trên đường và không may bị kẹt xe, bạn có thể nói rằng: “Tôi cảm thấy bực bội với những chiếc xe này. Tôi muốn về nhà”.
Tương tự, bạn cũng có thể miêu tả cảm xúc của những người xung quanh. Ví dụ, bạn và bé hãy cùng nhau chuẩn bị một bữa ăn, sau đó thảo luận về cảm xúc của người hàng xóm sẽ như thế nào nếu họ biết bữa ăn này dành cho họ. Bạn và bé cũng có thể đang dạo chơi và gặp một đứa trẻ trông có vẻ buồn bã, hãy nói rằng: “Susie đã khóc ở công viên, có lẽ cậu ấy buồn khi phải rời đi nơi khác”.
Xác định các loại cảm xúc của trẻ
Một trong những cách hiệu quả nhất để trau dồi sự đồng cảm chính là xác định các loại cảm xúc khác nhau trẻ đang phải trải qua với sự tôn trọng và không nên phán xét. Theo bác sĩ Sandra Pisano, một nhà tâm lý học sức khỏe lâm sàng và giám đốc sức khỏe hành vi tại AltaMed Health Services, thông qua cách này bạn sẽ giúp con mình cảm thấy thoải mái và an toàn khi bày tỏ cảm xúc của mình. Đó là bước quan trọng để trẻ có thể liên hệ cảm xúc của chúng với những người khác.
Sử dụng các câu truyện để bắt đầu một cuộc trò chuyện
Khi đang cùng con đọc một quyển sách hay xem một bộ phim, bạn có thể dừng lại để hỏi trẻ cảm xúc các nhân vật lúc này như thế nào, đặc biệt là khi họ vừa mới gặp phải thất bại hoặc tình thế khó xử. Bạn cũng có thể thảo luận với trẻ về những biểu cảm trên khuôn mặt của nhân vật hoặc một khó khăn hay chướng ngại vật cụ thể khiến nhân vật đó có cảm xúc như thế nào.
Dành thời gian để cùng trẻ suy ngẫm về sự thay đổi cảm xúc của các nhân vật có thể giúp trẻ áp dụng kỹ năng này vào đời thực. Ví dụ, nếu một nhân vật trong sách khóc khi không hoàn thành bài kiểm tra như mong đợi, khi suy ngẫm về điều này, trẻ có thể liên hệ đến một người bạn cùng lớp cũng đang gặp phải vấn đề tương tự.
Tham gia hoạt động từ thiện
Theo bác sĩ Tammi Young-Saleme, một nhà tâm lý học nhi khoa tại Bệnh viện Nationwide Children, trẻ em rất quan tâm đến các mối quan hệ của cha mẹ chúng, do đó bạn có thể cho bé thấy tầm quan trọng của việc quan tâm đến mọi người xung quanh thông qua những hành động của mình. Trong đó giúp đỡ những người gặp khó khăn là một cách tốt để cho thấy bạn trân trọng cảm xúc của người khác.
Một vài ý tưởng về hoạt động từ thiện bạn có thể cùng trẻ tham gia:
- Cùng nhau đi mua sắm những thực phẩm khó hư hỏng và quyên góp vào một kho thực phẩm địa phương;
- Thường xuyên kiểm tra các món đồ chơi với trẻ và tặng những món chúng không còn sử dụng;
- Để riêng các loại quần áo trẻ không còn mặc vừa và nói với chúng về các tổ chức chuyên nhận các loại quần áo đã qua sử dụng này.
Bác sĩ Gelbart cũng cho biết khi hoạt động từ thiện, bố mẹ cần đề cập chi tiết nhất có thể với bé về người sẽ nhận món vật phẩm mình quyên góp, cảm xúc của họ khi nhận sẽ như thế nào.
Ví dụ bạn có thể nói rằng: “Chúng ta đang quyên góp cho kho thực phẩm này và những người không có đủ thức ăn có thể đến đây và mang về thứ họ cần”.
Khen ngợi trẻ khi có cách cư xử đồng cảm với người khác
(Ảnh: greenchildmagazine)
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự thừa nhận và khen ngợi những hành động tích cực của trẻ sẽ giúp hành vi này được củng cố và khả năng cao sẽ được chúng lặp lại trong tương lai.
Vì vậy hãy tạo một thói quen khen ngợi trẻ khi chúng thể hiện được sự đồng cảm qua những hành động của mình. Ví dụ bạn có thể nói rằng: “Bố mẹ rất thích cách con nhận thấy Susie đang buồn và chơi cùng với bạn ấy để giúp đỡ bạn cảm thấy tốt hơn”.
Hãy kiên nhẫn
Theo bác sĩ Courtney Cinko, một chuyên gia tâm thần trẻ em và thanh thiếu niên tại Trung tâm Y tế Bệnh viện Nhi đồng Cincinnati cho biết đồng cảm cần thời gian để phát triển và cải thiện với việc luyện tập.
Cũng theo Cinko cho biết, sự trải nghiệm của chúng khác với những trải nghiệm của người khác. Vì thế một đứa trẻ mới tập đi hoặc trẻ mẫu giáo rất hiếm khi quan tâm đến cảm xúc của mọi người. Ví dụ, những đứa trẻ thường xuyên gặp khó khăn trong việc chia sẻ và có thể dành lấy đồ chơi chúng muốn từ tay của một đứa trẻ khác.
Trải qua thời gian trẻ sẽ trở nên đồng cảm hơn khi bộ não chúng phát triển và chứng kiến các hành vi thể hiện sự đồng cảm của những người trưởng thành. Hãy nhớ rằng, đồng cảm là một kỹ năng phức tạp và sẽ tiếp tục phát triển trong suốt cuộc đời của một đứa trẻ, theo Cinko cho biết.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!