Xà phòng là một sản phẩm quen thuộc, được sử dụng một cách thường xuyên trong đời sống hàng ngày của chúng ta. Chúng có vai trò quan trọng đến mức cách đây hơn một thế kỷ, một nhà hóa học đã từng đề nghị lấy lượng tiêu thụ chất giặt rửa tính trên đầu người làm thước đo sự phát triển của xã hội.
Nguồn gốc của xà phòng
Có khá nhiều truyền thuyết khác nhau xung quanh nguồn gốc của xà phòng. Theo các nhà nghiên cứu, một chất liệu trong các trụ đất sét được tìm thấy trong quá trình khai quật thành cổ Babylon là bằng chứng cho thấy việc sản xuất xà phòng được biết từ năm 2800 TCN. Chữ khắc trên các tượng đất sét này mô tả rằng chất béo được nấu cùng tro củi sẽ tạo ra một chất có thể làm sạch quần áo.
Còn theo truyền thuyết La Mã, xà phòng được đặt theo tên của núi Xà Bồ - một địa danh cổ xưa nơi người ta thường thực hiện nghi lễ hiến tế động vật. Sau những buổi hiến tế, nước mưa rửa trôi mỡ và tro củi dưới bàn thờ nghi lễ xuống dòng sông và những người phụ nữ thường xuyên giặt giũ ở nơi đó thì thấy quần áo sạch hơn.
Đầu thế kỷ XIX, sản xuất xà phòng thủ công trở thành một trong những ngành rất phát triển. Trước tiên, người ta dùng một chiếc thùng đục lỗ ở đáy, sau đó rải một lớp sỏi xuống đáy thùng, một lớp rơm rạ, cành cây lên trên. Sau khi đổ đầy tro than vào thùng, người ta rót nước mưa thấm qua lớp tro củi để lấy dung dịch kiềm màu nâu đỏ chảy vào thùng chứa. Dung dịch này sau đó được trộn với mỡ động vật và nước theo tỉ lệ nhất định để tạo ra sản phẩm.
Năm 1964, người ta tìm ra một nguyên liệu mới là chất ABS với tính ít cảm ứng với chất vôi. Những năm sau đó, người ta liên tục khám phá và bổ sung những chất hoạt động bề mặt khác nhau làm cho các sản phẩm xà phòng ngày càng đa dạng và đạt hiệu quả tốt hơn.
Lí giải khả năng làm sạch của xà phòng
Nói một cách đơn giản và dễ hiểu, xà phòng được tạo ra từ phản ứng giữa kiềm và axit béo có trong mỡ động vật, dầu thực vật tạo ra một dòng muối cacboxylat gồm hai đầu cực, có thể hòa tan trong nước. Các chất bẩn, dầu mỡ thường là dạng phân tử vô cực, không tan trong nước nên không thể được rửa trôi chỉ bằng nước.
Khi tiến hành giặt, các chất bẩn được hòa lẫn với nước xà phòng. Lúc này các phân tử xà phòng được gọi là chất hoạt động bề mặt sẽ gom chất bẩn thành từng cụm nhỏ, khiến chúng không thể tiếp xúc với nước được nữa. Sau đó, tất cả sẽ được rửa trôi theo dòng nước.
Ngày nay, cùng với sự phát triển của khoa học, con người đã tạo ra nhiều loại chất tẩy rửa, làm sạch hơn. Mỗi loại lại có quy trình chế tạo và chất hoạt động bề mặt khác nhau tùy theo nhu cầu của con người.
Theo các nhà nghiên cứu, trong quá trình sản xuất, xà phòng đã được bổ sung thêm một số chất phụ gia nhằm tăng khả năng làm sạch nhiều loại vết bẩn và sát khuẩn trong một lần giặt mà không cần quá nhiều bọt như trước kia.
Bí mật của bong bóng xà phòng
Có những nghệ sĩ đã lợi dụng một số tính năng đặc biệt của bọng bóng xà phòng để trình diễn những tiết mục đặc sắc. Trong đó, phải kể đến nghệ sĩ biểu diễn nổi tiếng Fan Yang - nghệ sĩ tạo hình bong bóng nổi tiếng người Canada gốc Việt đang nắm giữ 19 kỉ lục Guinness thế giới trong bộ môn này. Anh được goi với biệt danh "phù thủy bong bóng".
Anh có thể tạo ra được những bong bóng khổng lồ, điều chỉnh được hình dạng, kích thước cũng như khả năng tồn tại lâu dài. Để làm được điều này, nghệ sĩ cần thêm một số chất đặc biệt vào dung dịch xà phòng giúp tăng cường sức căng bề mặt của những quả bong bóng xà phòng.
Có một điều thú vị nữa là những quả bong bóng xà phòng thường có nhiều màu sắc. Điều này đã khiến trẻ em luôn thích thú với những quả bóng óng ánh. Lí giải điều này, các nhà nghiên cứu cho biết thành bong bóng thực chất là một màng rất mỏng được bảo vệ bởi một lớp phân tử chất tẩy rửa ở mỗi bên. Khi các sóng ánh sáng phản xạ từ các mặt đối diện của thành bong bóng giao thoa với nhau, những bong bóng xà phòng sẽ có màu sắc sặc sỡ và đẹp mắt.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!