Gần một thập kỷ khô hạn mà cư dân Trái đất trải qua cũng là những năm có nhiệt độ liên tục lập đỉnh cao nhất trong lịch sử, cho thấy mối liên quan mật thiết giữa việc suy giảm nguồn nước ngọt với biến đổi khí hậu.
Tờ Time cho rằng, nhiệt độ toàn cầu tăng thúc đẩy sự bốc hơi bề mặt và khả năng giữ hơi nước của khí quyển, từ đó làm khô đất và tầng chứa nước, làm giảm mực nước biển và sông hồ. Khi bầu khí quyển trải qua quá trình siêu bão hòa để tạo ra mưa, thay vì mang đến những cơn mưa rào có khả năng giải quyết vấn đề khô hạn, thì lại có xu hướng chuyển thành những cơn bão mạnh, thậm chí siêu bão, gây ra lũ lụt, sạt lở… với những hậu quả khó lường. Đối với các thành phố và vùng nông nghiệp phụ thuộc vào tầng chứa nước ngầm, điều này có thể dẫn đến một vòng luẩn quẩn của tình trạng khô hạn, với việc nhiều nước ngầm được bơm lên để đáp ứng nhu cầu của con người, ít mưa hơn để thay thế và lượng mưa rơi xuống sẽ bị cạn kiệt.
Theo The Guardian, các chuyên gia đã cảnh báo trong một đánh giá mang tính bước ngoặt rằng, hơn một nửa sản lượng lương thực của thế giới sẽ có nguy cơ suy giảm trong vòng 25 năm tới, khi cuộc khủng hoảng nước diễn biến nhanh chóng. Tình trạng này chỉ có thể được giải quyết khi có hành động khẩn cấp để bảo tồn tài nguyên nước và chấm dứt tình trạng phá hủy các hệ sinh thái mà nguồn nước ngọt của chúng ta phụ thuộc vào.
The Guardian dẫn Báo cáo của Ủy ban Kinh tế toàn cầu về nước, được công bố năm 2024, cho biết, một nửa dân số thế giới hiện đang phải đối mặt với tình trạng thiếu nước và con số này sẽ còn tăng lên khi cuộc khủng hoảng khí hậu ngày càng trầm trọng hơn. Báo cáo cũng nhấn mạnh, nhu cầu về nước ngọt sẽ vượt xa nguồn cung tới 40% vào cuối thập kỷ này, vì hệ thống nước trên thế giới đang phải chịu "áp lực chưa từng có".
Ủy ban Kinh tế toàn cầu về nước được Hà Lan thành lập vào năm 2022, dựa trên công trình của hàng chục nhà khoa học và nhà kinh tế hàng đầu, để tạo nên tầm nhìn toàn diện về tình trạng của các hệ thống thủy văn toàn cầu và cách quản lý. Ủy ban đã đưa ra báo cáo dài 194 trang, là nghiên cứu quy mô nhất nhằm xem xét mọi khía cạnh của cuộc khủng hoảng nước và đề xuất các biện pháp khắc phục cho các nhà hoạch định chính sách.
Trẻ em ở châu Phi gặp rất nhiều khó khăn trong việc tiếp cận nguồn nước sạch (Ảnh: UNICEF)
Một số thông tin đáng chú ý từ báo cáo cho thấy, hơn 2 tỷ người không được tiếp cận với nước uống an toàn và 3,6 tỷ người - chiếm 44% dân số - không được tiếp cận với điều kiện vệ sinh an toàn. Nhu cầu về nước sạch dự kiến sẽ vượt quá nguồn cung 40% vào cuối thập kỷ này. Cuộc khủng hoảng này đang trở nên tồi tệ hơn và nếu không hành động, đến năm 2050, các vấn đề về nước sẽ làm giảm khoảng 8% GDP toàn cầu, trong khi các nước nghèo phải đối mặt với tổn thất lên tới con số 15%. Hơn một nửa sản lượng lương thực của thế giới đến từ các khu vực có xu hướng không ổn định về nguồn nước. Các tác giả của báo cáo kêu gọi xem xét nước là tài sản chung toàn cầu, với một hiệp ước toàn cầu về nước của các chính phủ để bảo vệ các nguồn nước và tạo ra một "nền kinh tế tuần hoàn" cho nước, trong đó nước được tái sử dụng, bảo vệ và làm sạch.
Nước ngọt chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong tổng lượng nước trên hành tinh. Trong khi gần 70% Trái đất được bao phủ bởi nước, chỉ có 2,5% là nước ngọt. Phần còn lại là nước mặn và có nguồn gốc từ đại dương. Trong đó, chỉ có 1% nước ngọt được dễ dàng tiếp cận, phần lớn ở trong các sông băng và cánh đồng tuyết. Về bản chất, chỉ có 0,007% nước của hành tinh có thể cung cấp nhiên liệu và nuôi sống hàng tỷ người. Vì nhiều lý do, một số vùng có vẻ khá dồi dào nước ngọt, trong khi những vùng khác phải đối mặt với hạn hán và ô nhiễm nghiêm trọng. Ở nhiều nước đang phát triển, nước sạch hoặc là thứ khó kiếm hoặc là một mặt hàng đắt đỏ, mất nhiều công sức để tìm kiếm.
(theo National Geographic)
National Geographic nhận định, thiếu nước là một khái niệm trừu tượng đối với nhiều người và là thực tế khắc nghiệt đối với những người khác. Nó là kết quả của rất nhiều vấn đề về môi trường, chính trị, kinh tế và xã hội.
Theo Liên hợp quốc, việc sử dụng nước đã tăng gấp đôi tốc độ tăng dân số trong thế kỷ trước. Đến năm 2025, ước tính sẽ có 1,8 tỷ người sống ở những khu vực bị ảnh hưởng bởi tình trạng khan hiếm nước, với 2/3 dân số thế giới sống ở những khu vực thiếu nước do sử dụng, tăng trưởng và biến đổi khí hậu. Vì thế, Liên hợp quốc đã chọn ngày 22/3 hàng năm là Ngày Nước thế giới nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của nước đồng thời đưa ra những cảnh báo, giải pháp để bảo vệ, quản lý, sử dụng bền vững nguồn tài nguyên quý giá này.
Sông băng Pastoruri Glacier (Ảnh Reuben Wu)
Chủ đề Ngày Nước thế giới của năm 2025 (22/3) là “Bảo tồn sông băng”. Các sông băng đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa khí hậu toàn cầu và cung cấp nước ngọt, nguồn nước thiết yếu cho hàng tỷ người. Tuy nhiên, do biến đổi khí hậu, chủ yếu do hoạt động của con người từ những năm 1800, sông băng đang tan chảy nhanh chóng. Liên hợp quốc chọn năm 2025 là “Năm quốc tế bảo tồn sông băng” và từ năm 2025, ngày 21/3 cũng trở thành Ngày Quốc tế sông băng.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!