Tại khu vực Đông Nam Á, trong các đô thị hiện đại, ô nhiễm không còn là hiện tượng "có hay không", mà là câu hỏi "khi nào, ở đâu và nghiêm trọng đến mức nào". Trí tuệ nhân tạo đang dần trở thành công cụ giúp con người dự báo sớm những rủi ro này.
Ô nhiễm không khí đô thị được xem là một trong những thách thức môi trường phức tạp nhất hiện nay. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, hàng tỷ người đang hít thở bầu không khí vượt ngưỡng an toàn, gây ra hơn 8 triệu ca tử vong sớm mỗi năm và thiệt hại kinh tế toàn cầu lên tới khoảng 8.000 tỷ USD.
AI đang mở ra một cách tiếp cận hoàn toàn khác. Thay vì dựa vào mạng lưới trạm đo cố định, trí tuệ nhân tạo có thể phân tích đồng thời dữ liệu từ cảm biến mặt đất, vệ tinh, giao thông, thời tiết, thậm chí cả dữ liệu do người dân cung cấp. Từ những tập dữ liệu lớn và phức tạp đó, AI phát hiện các quy luật ẩn, mô phỏng diễn biến ô nhiễm theo thời gian và không gian, đồng thời dự báo sớm những đợt không khí xấu trong đô thị.
Ở Đông Nam Á, AI không chỉ phục vụ quy hoạch đô thị mà còn trực tiếp bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tại Lào, UNICEF đang triển khai hệ thống giám sát chất lượng không khí ứng dụng AI tại gần 150 trường học. Các cảm biến theo dõi bụi mịn PM2.5, kết hợp với dữ liệu vệ tinh và mặt đất, được đưa vào mô hình học máy để dự báo mức độ ô nhiễm ở cấp độ trường học.
Ông Shane O'connor - Thành viên UNICEF cho hay: "Mục tiêu cốt lõi của dự án là sử dụng học máy, khoa học dữ liệu và AI để dự báo chất lượng không khí ngay tại cấp độ trường học, từ đó biết trước khi nào không khí trở nên kém hoặc nguy hại đối với trẻ em".
Theo UNICEF, dữ liệu này giúp chính quyền địa phương quyết định có nên cho học sinh nghỉ học, tương tự các mô hình đã được áp dụng tại Thái Lan. Trong tương lai, AI còn có thể ước tính chất lượng không khí tại những khu vực chưa có cảm biến, nhờ tích hợp dữ liệu cháy rừng, mạng lưới giao thông và thảm thực vật.
Tuy vậy, các chuyên gia cảnh báo AI không phải là "đũa thần". Nếu triển khai thiếu công bằng, công nghệ này có thể làm gia tăng bất bình đẳng khi các khu vực nghèo, thiếu dữ liệu bị bỏ lại phía sa. Do đó, AI trong dự báo ô nhiễm đô thị cần được phát triển theo hướng minh bạch, bao trùm và có sự tham gia của cộng đồng.
Có thể thấy là AI đã giúp con người nhìn thấy những gì mắt thường không thấy, từ đó chúng ta hành động sớm hơn. Đó chính là khác biệt giữa phản ứng bị động và một đô thị chủ động bảo vệ sức khỏe cho người dân, trong bối cảnh các hiện tượng thời tiết và môi trường đô thị ngày càng khó đoán định.
Bình luận (0)