Hạ tầng giao thông an toàn: Chìa khóa giảm tai nạn giao thông tại các đô thị lớn

Hiệu quả bước đầu từ các dự án thí điểm

Tại cuộc họp thường niên của Dự án Sáng kiến Bloomberg Philanthropies vì An toàn giao thông Đường bộ Toàn cầu (BIGRS), ông Đào Duy Phong, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội, đã chia sẻ về các kết quả đạt được. Theo ông, trong khuôn khổ dự án, Ban ATGT TP Hà Nội và Tổ chức Vital Strategies (đơn vị được Quỹ Bloomberg ủy quyền) đã ký kết thỏa thuận hợp tác, đặc biệt chú trọng đến các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương như trẻ em, học sinh, người đi bộ và người đi xe đạp.

Các hoạt động này đã góp phần nâng cao năng lực quản lý kỹ thuật, mang lại cách tiếp cận mới trong quy hoạch, thiết kế và tổ chức giao thông. Quan trọng hơn, dự án đã thúc đẩy sự thay đổi tích cực trong nhận thức và hành vi của người dân theo hướng an toàn, thân thiện và bền vững hơn.

Ông Đào Duy Phong cũng đề nghị các chuyên gia quốc tế cùng đại diện từ Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh trao đổi thẳng thắn về kinh nghiệm, cũng như các khó khăn, vướng mắc và giải pháp trong giai đoạn 2021-2025. Mục tiêu là để có thể vận dụng hiệu quả vào thực tiễn trong giai đoạn tiếp theo. Ông nhấn mạnh sự đồng hành của chính quyền, các bộ ngành và đối tác quốc tế là nền tảng để đạt được mục tiêu dự án.

Bổ sung thêm, ông Nguyễn Đức Toàn, Điều phối viên mảng hạ tầng (Văn phòng Ban ATGT Hà Nội), khẳng định "hạ tầng an toàn chính là nền tảng" khi triển khai BIGRS tại thủ đô. Hà Nội đã hợp tác chặt chẽ với các tổ chức phát triển quốc tế ngay từ giai đoạn đầu, thực hiện nhiều mô hình thí điểm về an toàn giao thông, nhất là tại các khu vực có mật độ phương tiện cao và nhiều xe tải lớn lưu thông.

Một ví dụ điển hình là mô hình "Cổng trường học an toàn giao thông". Tại một số điểm thí điểm, việc tổ chức lại luồng tuyến, lắp đặt thêm thiết bị an toàn và xây dựng đường đi bộ riêng cho học sinh trung học cơ sở đã cho thấy hiệu quả rõ rệt. Các khu vực này trước đây thường xuyên xảy ra tai nạn, nay đã được cải thiện đáng kể. Ông Toàn nhận định, cộng đồng (từ học sinh, giáo viên, phụ huynh đến chính quyền địa phương) chính là nhân tố then chốt làm nên thành công của dự án.

Từ góc độ vĩ mô, ông Lê Kim Thành, Phó Chủ tịch chuyên trách Ủy ban ATGT Quốc gia, đã cung cấp tổng quan về chính sách và định hướng chiến lược của Việt Nam. Ông nhấn mạnh, dù số lượng phương tiện cơ giới gia tăng nhanh chóng, Việt Nam vẫn là một trong số ít quốc gia trên thế giới đạt được sự sụt giảm bền vững hàng năm về tai nạn giao thông (giảm cả thương vong). Các ưu tiên trong thời gian tới bao gồm việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, phát triển kết cấu hạ tầng an toàn, nâng cao ý thức hành vi, ứng dụng công nghệ, tăng cường năng lực cứu hộ và mở rộng hợp tác quốc tế.

Cần đưa tiêu chuẩn an toàn vào mọi khâu xây dựng hạ tầng

Bà Trần Thị Xuân Hằng, Vụ phó Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), nhìn nhận vấn đề dưới góc độ bảo vệ sức khỏe: "An toàn giao thông chính là bảo vệ tính mạng người dân, trong đó có phụ nữ và trẻ em". Bà cho biết Việt Nam đã hoàn thiện hành lang pháp lý liên quan, như Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia và các quy định về an toàn cho trẻ em, mũ bảo hiểm. Đặc biệt, quy định về giới hạn tốc độ quanh khu vực trường học sẽ được áp dụng từ năm 2026. Bộ Y tế cũng đang tích cực xây dựng mạng lưới cấp cứu và sơ cứu ban đầu nhằm giảm tỷ lệ tử vong sau tai nạn.

Đồng quan điểm, ông Lê Văn Đạt, Phó Giám đốc Học viện Chiến lược, Bồi dưỡng cán bộ xây dựng, cho rằng chiến lược quốc gia về ATGT cần được định hướng theo mô hình Hệ thống an toàn (Safe System). Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đào tạo nguồn nhân lực và yêu cầu phải tích hợp các tiêu chuẩn an toàn vào mọi khâu, từ thiết kế đến đầu tư hạ tầng.

Chia sẻ thực tiễn từ TP. Hồ Chí Minh, ông Nguyễn Vũ Hạnh Phúc, Chánh Văn phòng Ban ATGT TP, khẳng định dự án BIGRS đã hỗ trợ cải thiện đáng kể về dữ liệu, công nghệ và truyền thông. Tuy nhiên, thành phố vẫn đang đối mặt với tình hình ùn tắc và tai nạn giao thông phức tạp, chủ yếu do mật độ phương tiện quá lớn.

Tại Đà Nẵng, ông Phan Đức Tiến, Chánh Văn phòng Ban ATGT TP, báo cáo những kết quả tích cực nhờ sự phối hợp liên ngành và truyền thông địa phương hiệu quả. Ông đề xuất nhân rộng mô hình thiết kế đường phố an toàn quanh các trường học nằm ven quốc lộ.

Dữ liệu chỉ ra các "điểm nóng" cần xử lý

Báo cáo từ nhóm giám sát dữ liệu của dự án tại Việt Nam cho thấy một bức tranh rõ nét: nhóm tử vong do TNGT chủ yếu là người đi xe máy, phần lớn là nam giới trong độ tuổi 20-49. Nguyên nhân chính được xác định là do tốc độ cao và sử dụng rượu bia khi lái xe.

Về xu hướng, tỷ lệ tử vong tại TP. Hồ Chí Minh đã giảm khoảng 21% so với ba năm trước. Trong khi đó, Hà Nội và Đà Nẵng ghi nhận có sự gia tăng nhẹ, nhưng đã xác định được nguyên nhân để kịp thời điều chỉnh chính sách.

Nguồn dữ liệu này đang được thu thập, làm sạch và bản đồ hóa để hỗ trợ việc xác định các điểm đen, điểm nguy cơ cao. Các vấn đề chính được chỉ ra bao gồm: chạy quá tốc độ, va chạm giữa xe máy và ô tô, vi phạm nồng độ cồn, hạ tầng chưa đảm bảo an toàn cho các nhóm yếu thế, dữ liệu còn thiếu đồng bộ và sự phối hợp giữa các bên liên quan còn hạn chế.

Tổng kết cuộc họp, các chuyên gia trong nước và quốc tế cùng khuyến nghị rằng Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung cần phải khẩn trương mở rộng các mô hình hạ tầng an toàn, tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý và tăng cường thực thi. Cùng với đó là việc ứng dụng công nghệ, đẩy mạnh truyền thông, và lập kế hoạch dài hạn (tầm nhìn 2030+) với nguồn lực rõ ràng và sự tham gia chủ động của cộng đồng.