Dù chỉ ra mắt hơn 1 năm nhưng mảng thương mại điện từ TikTok Shop tại Việt Nam đã ghi nhận tổng giá trị hàng hóa lên đến hơn 300 triệu USD, lọt nhóm những sàn có thị phần lớn nhất. Sức tăng trưởng này kéo theo sự dịch chuyển của dòng tiền quảng cáo trực tuyến lên TikTok - để tận dụng cơ hội kinh doanh.
Nhưng từ đó cũng đã xuất hiện nhiều vấn đề. Trong hơn 1 tháng qua, nhóm phóng viên của VTVMoney đã thâm nhập, điều tra các dấu hiệu sai phạm về thuế liên quan đến hoạt động quảng cáo trực tuyến trên TikTok. Bắt đầu từ cái gọi là "dịch vụ cho thuê tài khoản miễn thuế" mà các agency - tức là các đại lý mua quảng cáo lớn tại Việt Nam của TikTok công khai mời chào trên thị trường trong hơn 1 năm qua.
Để một quảng cáo đến được tay lướt video của người dùng... doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh tại Việt Nam phải trả tiền cho pháp nhân của TikTok tại Singapore. Có thể mua trực tiếp từ TikTok hoặc qua các doanh nghiệp làm đại lý trung gian tại Việt Nam.
Theo quy định từ đầu năm 2022, tổ chức có đăng ký thuế sẽ chịu trách nhiệm kê khai nộp thuế. Còn không phải là tổ chức đã đăng ký, bên mua sẽ trả thêm 10,8% tiền thuế cho TikTok thu hộ để nộp lại cho Nhà nước. Các đại lý quảng cáo đánh vào tâm lý không muốn mất khoản thuế này để mở dịch vụ "cho thuê tài khoản với thuế suất 0%".
"Còn nhiều tài khoản quảng cáo TikTok trả sau đã xác minh thuế. Bao giá thị trường!", "Cấp tài khoản agency tiền USD và VND thuế 0% siêu khỏe. Nhân nhóm quảng cáo thoải mái"... một số quảng cáo cho hay.
Nở rộ dịch vụ cho thuê "tài khoản miễn thuế" mua quảng cáo trên TikTok
Trong vai doanh nghiệp có nhu cầu thuê tài khoản đại lý, phóng viên được các đối tác chính thức của TikTok chào mời những lợi ích mà nếu chỉ quan tâm đến lợi nhuận, doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh khó mà lắc đầu.
"Sẽ không phải chịu thuế, không mất chi phí thuê, được support mà còn được thêm phần repaid. Tất cả thị trường đều chơi như vậy hết mà", nhân viên của một agency cho biết.
Tuy nhiên để không mất 10,8% thuế, điều kiện là không được yêu cầu xuất hóa đơn, không kê khai thuế. Để thuận lợi làm việc này, đại lý tư vấn chỉ nên thanh toán qua tài khoản cá nhân.
Đại diện một đại lý lớn của TikTok tiết lộ, hiện tại theo từng quý, phía TikTok sẽ căn cứ vào tổng giá trị tiền mua quảng cáo trên tài khoản của đại lý, để tự động hoàn trả lại 5% để đại lý thực hiện thay nghĩa vụ thuế nhà thầu. Còn việc các đại lý có kê khai và đóng thuế thay hay không thì phụ thuộc hoàn toàn vào tự giác của các đại lý.
Để không mất 10,8% thuế, điều kiện là không được yêu cầu xuất hóa đơn, không kê khai thuế. Để thuận lợi làm việc này, đại lý tư vấn chỉ nên thanh toán qua tài khoản cá nhân
Thêm vào đó, TikTok có chính sách chi chiết khấu, do đó đại lý càng mở rộng dịch vụ cho thuê tài khoản, thì càng có lợi.
"Phần thuế này họ đã hỗ trợ, họ gửi lại số tiền cho mình để mình đóng thay. Nhưng một số đơn vị không báo đầu vào nên đầu ra họ cũng không xuất hóa đơn VAT. Họ vừa sẽ nhận được số tiền hỗ trợ này, vừa không khai báo thuế nữa thì họ sẽ tăng được lợi nhuận. Họ dùng phần được hỗ trợ thuế này để chiết khấu lại và tặng cho khách hàng", đại diện một đại lý quảng cáo lớn của TikTok tại Việt Nam cho biết.
Theo giới luật sư, hoạt động của các đại lý quảng cáo nhằm khai thác kinh doanh tại Việt Nam của nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài là TikTok, do đó phải tuân thủ pháp luật về thuế nhà thầu. Nếu cố tình không kê khai, ẩn đi số doanh thu sẽ làm thất thu thuế.
Trong trường hợp các đại lý ẩn đi nguồn doanh thu, thì đương nhiên chúng ta sẽ bị thất thu một nguồn thuế lớn. Nếu chào mời theo kiểu dịch vụ, tiến hành hàng loạt thì mức độ nghiêm trọng còn tăng lên rất nhiều", Luật sư Trần Minh Hải - Giám đốc Công ty Luật Basico cho biết.
Một số đại lý quảng cáo cho biết sau khi dịch vụ cho thuê tài khoản nở rộ, hiện tại có đến 50% khách hàng có chi tiêu lớn đều yêu cầu đại lý cung cấp dịch vụ này. Theo thông tin được công bố trên website chính thức của TikTok, chỉ tính riêng một đại lý lớn tại Việt Nam số dư có trong tài khoản quảng cáo đã lên đến 3,5 triệu USD/quý. Với cách mời chào cho thuê tài khoản kiểu miễn thuế như vậy, thì có bao nhiêu trong dòng tiền triệu đô này thực hiện đúng nghĩa vụ thuế?
Xử lý nghiêm các vi phạm nếu có
Ngay sau khi tiếp nhận phản ánh từ VTV, cơ quan này đã rà soát danh sách của các tổ chức trong nước được ủy quyền kê khai thuế thay TikTok, ngành thuế có đầy đủ công cụ để quản lý thuế đối với các đơn vị này. Tổng Cục Thuế sẽ có biện pháp thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm nếu có.
"Đối với tổ chức cá nhân mà được ủy quyền từ các nhà cung cấp nước ngoài như đã nêu thì chúng tôi tiếp tục rà soát nghĩa vụ kê khai và đánh giá giữa doanh thu và nghĩa vụ nếu không phù hợp thì chúng tôi sẽ áp dụng các chế tài quản lý phù hợp và yêu cầu thực hiện kê khai đúng và đủ đối với Nhà nước", ông Nguyễn Bằng Thắng - Cục trưởng Cục thuế doanh nghiệp lớn, Tổng cục Thuế cho biết.
TikTok: Đóng thuế hay không thuộc về trách nhiệm của bản thân người đóng thuế và cơ quan quản lý
Vê phía TikTok, nhóm phóng viên VTV đã có cuộc trao đổi với đại diện của hãng này tại Việt Nam để làm rõ trách nhiệm của hãng công nghệ trong vụ việc này. Cũng như các hướng xử lý, giải pháp để chống thất thu thuế hiệu quả hơn.
Nói về khoản 5% tổng giá trị mua quảng cáo hoàn lại cho các đại lý theo từng quý... Đại diện TikTok Việt Nam cho rằng phần này không được hoàn lại bằng tiền mặt, mà dưới dạng hàng hóa - hiểu nôm na là các voucher mã giảm giá trên hệ thống mua quảng cáo, và không liên quan đến thuế.
Tuy nhiên đây là một quyền lợi mà nếu đại lý mua càng nhiều quảng cáo sẽ được hưởng càng lớn. Do đó, TikTok sẽ chấm dứt hỗ trợ khoản này nếu đại lý sai phạm.
"Với một số đối tác, đại lý, TikTok có chính sách tặng thêm 5% "added credit". Nó là hàng hóa, không phải là tiền và không liên quan đến thuế. Nếu các đối tác không tuần thủ chính sách của TikTok thì TikTok có quyền đòi lại và chấm dứt các hoạt động hỗ trợ như thế", ông Nguyễn Lâm Thanh, Giám đốc Chính sách, TikTok Việt Nam cho biết.
Vị đại diện TikTok cũng cho rằng nếu có sai phạm về thuế, các đối tác mua quảng cáo là bên chịu trách nhiệm vì đã quy định trong hợp đồng hợp tác. Do đó, hãng công nghệ này không có nghĩa vụ kiểm tra, quản lý việc thực hiện nghĩa vụ thuế của đối tác.
"Đóng thuế hay không thuộc về trách nhiệm của bản thân người đóng thuế và cơ quan quản lý Nhà nước. TikTok không kiểm soát được các hành vi vi phạm thuế hay không của đối tác và không có khả năng làm việc đấy", ông Thanh nhấn mạnh.
Hơn 50 hãng công nghệ ngoại đã nộp hơn 7.300 tỷ đồng, trong đó có pháp nhân TikTok tại Singapore. Con số này được đánh giá vẫn rất khiêm tốn so với quy mô giao dịch thực tế
Tháng 3 năm ngoái, Tổng cục Thuế đã đưa vào vận hành Cổng thông tin điện tử dành cho Nhà cung cấp nước ngoài để kê khai nộp thuế trực tiếp. Lũy kế đến nay, hơn 50 hãng công nghệ ngoại đã nộp hơn 7.300 tỷ đồng, trong đó có pháp nhân TikTok tại Singapore. Con số này được đánh giá vẫn rất khiêm tốn so với quy mô giao dịch thực tế.
Một số chuyên gia kiến nghị, ngoài việc tiếp tục các giải pháp thanh kiểm tra, chống thất thu thuế, cơ quan thuế cần đẩy mạnh đầu tư vào các nền tảng công nghệ tự động theo dõi dòng doanh thu từ dịch vụ nước ngoài.
Thủ tướng Chính phủ vừa qua đã ban hành Chỉ thị số 18 với chỉ đạo toàn diện về đẩy mạnh kết nối, chia sẻ dữ liệu lớn phục vụ phát triển thương mại điện tử. Với sự phối hợp từ các Bộ Công thương, Bộ Thông tin truyền thông, Bộ Công an và Ngân hàng Nhà nước, Tổng Cục Thuế cho biết thời gian tới sẽ có thêm cơ sở dữ liệu để quản lý thuế.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!