Thực hiện đầu tư công giai đoạn 2015 - 2020
2015 - 2020 là 5 năm đầu tiên lập kế hoạch đầu tư công trung hạn, thay vì lập kế hoạch từng năm. Cách thức lập kế hoạch đầu tư công trung hạn 5 năm đã khắc phục được sự bị động, thiếu hụt khi lập kế hoạch từng năm.
Tuy nhiên đây cũng là lần đầu tiên thực hiện nên còn nhiều điểm chưa hợp lý khiến trong 5 năm qua việc thực hiện nguồn vốn này còn nhiều khó khăn. Nếu trong giai đoạn 2011-2015 có trên 29.000 dự án đầu tư công thì giai đoạn 2016-2020 chỉ còn khoảng 11.000 dự án (không bao gồm các dự án thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia). Thực tế chưa năm nào hoàn thành 100% kế hoạch giải ngân vốn đầu tư công, năm nào cũng phải chuyển nguồn vốn đầu tư công sang năm sau.
Trong 5 năm, số dự án đã hoàn thành giai đoạn trước tiếp tục được cân đối vốn để thanh, quyết toán là gần 1.800 dự án; dự án hoàn thành tính đến hết kế hoạch năm 2019 là hơn 7.300 dự án, bằng 67,9% tổng số dự án đã được giao kế hoạch trung hạn. Đáng lưu ý là số dự án khởi công mới từng năm trong giai đoạn 2016 - 2020 giảm dần.
Hạn chế từ khâu lập kế hoạch đầu tư công trung hạn
Lập kế hoạch là bước đầu tiên của quá trình đầu tư công nên những vấn đề vướng mắc đã bộc lộ rất rõ trong quá trình thực hiện nguồn vốn này thời gian qua. Các ngành, địa phương được trao quyền chủ động rất lớn, với mong muốn các kế hoạch khả thi hơn nhưng thực tế chất lượng của kế hoạch đầu tư công trung hạn lại khá chênh lệch, phụ thuộc vào năng lực của từng địa phương, Bộ ngành.
Theo Kiểm toán nhà nước, các trường hợp thường gặp phải trong công tác lập kế hoạch đầu tư công chủ yếu là chưa tuân thủ nguyên tắc, điều kiện tiêu chí lập và phân bổ kế hoạch vốn. Phần lớn là sự lệch pha giữa việc chuẩn bị dự án và vốn. Có vốn nhưng dự án chưa chuẩn hoặc ngược lại có dự án nhưng chưa có vốn. Điều này dẫn tới chậm trong thực hiện và giải ngân đầu tư công.
Vẫn còn chậm trễ giải ngân vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2015 - 2020. Ảnh minh họa.
Đầu tư công như "miếng bánh" mỗi nơi một chút, mỗi ngành một vài dự án dàn trải khiến nguồn vốn nhỏ hẹp khó trở thành động lực để thu hút toàn xã hội phát triển, nhiều địa phương không xác định được mục tiêu ưu tiên cho mình. Ngược lại, khi lựa chọn đúng dự án ưu tiên, đầu tư có trọng điểm nhiều tỉnh cũng đã tạo được sức bật cho chính mình.
Kế hoạch lập ra để thực hiện trong khoảng thời gian đã xác định nhưng thực tế thời gian qua kế hoạch của năm nay thì kiểu gì cũng sẽ còn phần không nhỏ để thời gian sau thực hiện. Không sát thực tế, đầu tư dàn trải khiến đồng vốn đầu tư công đang bị lãng phí không ít.
Khắc phục hạn chế trong lập kế hoạch đầu tư công
Lập kế hoạch 5 năm cho đầu tư công trung hạn cần có những thay đổi cho giai đoạn tiếp theo. Một điểm nhấn phải kể đến, đó chính là Luật Đầu tư công 2019 có hiệu lực từ đầu năm nay, khi Luật đã khắc phục được những vấn đề còn vướng mắc ở lần đầu lập kế hoạch 5 năm. Giai đoạn 2021-2025 quy mô đầu tư dự kiến cao hơn, lên mức hơn 2,7 triệu tỷ đồng, đòi hỏi một kế hoạch đầu tư công đúng và trúng để có hiệu quả cao cho dòng vốn quan trọng này.
Việc xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn 5 năm sẽ cho thấy một bức tranh toàn cảnh về khả năng cân đối vốn đối với các dự án đã, đang và sẽ triển khai. Tuy nhiên, do phải tuân thủ kế hoạch đã được phê duyệt nên khi có sự thay đổi điều kiện thực hiện dự án sẽ mất rất nhiều thời gian, khiến tiến độ chậm kéo dài.
Cần một kế hoạch đúng và trúng để có hiệu quả cao cho dòng vốn quan trọng giai đoạn 5 năm tới. Ảnh minh họa.
Nhiều chuyên gia cho rằng, kế hoạch đầu tư công trung hạn cần có sự hài hòa giữa mục tiêu 5 năm và kế hoạch từng năm phù hợp với thực tiễn. Để tránh tình trạng mạnh tỉnh nào tỉnh ấy làm dẫn đến hiệu quả đầu tư thấp, lãng phí ngân sách, việc lập kế hoạch đầu tư công của các địa phương, Bộ ngành phải nằm trong qui hoạch vùng và tổng thể quốc gia.
Kế họach đầu tư công trung hạn giúp cho người lập kế hoạch ngân sách có cái nhìn tổng thể hơn tránh lãng phí. Nhưng ngược lại một kế hoạch chưa tốt sẽ khó mang lại những gì kỳ vọng.
Với giai đoạn 5 năm tới, quy mô đầu tư lớn hơn trong bối cảnh có thể biến động nhiều hơn, từng đồng vốn phải được suy nghĩ, xây dựng kế hoạch chi tiêu hiệu quả nhất, đúng nhất và muốn vậy ,lập kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021-2025 vừa không thể chậm chễ vừa phải thật sát sao để có chất lượng tốt nhất cho cả giai đoạn phát triển tiếp theo.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!