Kỷ niệm 1 năm thành lập Trung tâm tin tức VTV24 và cũng đánh dấu thời điểm chương trình Chuyển động 24h bắt đầu lên sóng, nhìn lại quãng đường vừa qua, anh cảm thấy thời gian trôi nhanh hay chậm?
- Đối với những người làm tin tức như chúng tôi thì luôn có cảm giác thời gian trôi đi rất nhanh. Cảm giác này đối với tôi thì đã có từ rất lâu, nhưng phải đến lúc chuyển sang làm chương trình Chuyển động 24h thì tôi mới thấy thời gian đúng nghĩa là chuyển động. Công việc đến với tôi và các bạn đồng nghiệp hàng ngày nên hiếm khi chúng tôi thấy thời gian 'chết'.
Ở thời điểm khởi đầu, Trung tâm tin tức VTV24 và chương trình Chuyển động 24h đã phải đối diện với những khó khăn như thế nào, thưa anh?
- VTV24 là một đơn vị quá mới, quá trẻ của Đài Truyền hình Việt Nam. Chúng tôi là một đơn vị mới thành lập và phải bắt đầu mọi thứ từ đầu. 90% thành viên đều là những người mới, từ 'mới' ở đây đồng nghĩa với việc họ rất trẻ và bước chân vào nghiệp truyền hình với con số 0 về cả kỹ năng, kinh nghiệm và kiến thức làm báo. Có lẽ đó là điều trở ngại lớn nhất.
Bên cạnh đó, là một trong số những người lãnh đạo của VTV24 thì đối với tôi việc sắp xếp các vị trí trong một guồng máy làm việc mới với hơn 200 con người thực sự vô cùng khó khăn. Họ sẽ làm gì, đứng ở vị trí nào trong guồng máy đó đã khiến tôi suy nghĩ rất nhiều. Trong 6 tháng đầu tiên, VTV24 đã có 6 lần thay đổi bộ máy làm việc và đến bây giờ chúng tôi vẫn tiếp tục có những sự tráo đổi. Càng ở những lần sau thì độ bền vững của mô hình làm việc, cơ cấu của trung tâm càng ngày tốt hơn.
Nhắc đến phóng viên trẻ thì như anh nói họ chính là trở ngại của VTV24 trong thời gian đầu, tuy nhiên chính sự trẻ đó cũng lại là một lợi thế. Anh nghĩ sao về điều này?
- Nói đến người trẻ thì luôn nói phải đến hai mặt, vừa là lợi thế và cũng là khó khăn. Khó khăn thì như tôi đã chia sẻ là chúng tôi xuất phát từ số 0 và gần như tất cả còn rất trẻ và rất mới. Thế nhưng, có một điểm mà ai cũng nhìn thấy ở người trẻ, đó là lòng nhiệt huyết, tình yêu với nghề dù tình yêu đó chưa sâu như những người làm nghề 20,30 năm. Tôi thấy được môi trường của VTV24 đã tạo cho các bạn sự hăng hái, đam mê theo đuổi công việc. Người trẻ dễ yêu nhưng cũng dễ chán, đó là bản tính thường thấy ở họ. Nhưng điều khiến tôi cảm thấy mừng đó là khi nhìn vào những con số. Ở thời điểm ban đầu, từ 1.000 hồ sơ, chúng tôi đã tuyển được khoảng 250 người để làm việc cho VTV24. Sau một năm hoạt động, thì số lượng đó vẫn khoảng hơn 200 người.
Rời khỏi VTV24 chỉ rơi vào số ít, trong đó có những bạn chưa đủ năng lực thực sự để theo được nghề vì trong thời gian đầu bắt nhịp, họ nhìn truyền hình với con mắt thích thú nhưng khi làm việc thì mới thấy môi trường làm báo quá khắc nghiệt và vất vả. Điều này cũng phần nào bào mòn đam mê ban đầu của các bạn ấy. Sự 'rơi rụng' là rất ít và chứng tỏ họ đến với VTV24 không phải chỉ là sự thích thú hay bồng bột. Tôi chưa bao giờ thấy không khí làm việc hăng say ở VTV24 bị giảm bớt.
Một điểm nữa tôi nghĩ đó là những người đứng đầu, giữ vị trí chủ chốt của đơn vị đã truyền được cảm hứng, đam mê cho các bạn trẻ. Chúng tôi luôn hậu thuẫn, ủng hộ họ và đó là một thuận lợi rất lớn dành cho các bạn ấy. Sự khích lệ đó giúp sự thích thú ban đầu trở thành niềm đam mê lâu dài hơn. Các bạn ấy được làm trong môi trường được tạo nhiều điều kiện và lãnh đạo hiểu được họ.
Nhà báo Lê Bình - Giám đốc Trung tâm tin tức VTV24 (thứ 4 từ trái sang) và nhà báo Trần Việt - Phó Giám đốc Trung tâm tin tức VTV24 (thứ 2 từ phải sang) chụp ảnh cùng các BTV.
Đối với VTV24, anh nghĩ điều gì quan trọng nhất để giữ chân phóng viên trẻ?
- Tôi nghĩ điều quan trọng nhất là các phóng viên trẻ ở VTV24 được thể hiện mình, ham muốn đó được thể hiện rất rõ đối với những bạn trẻ. Họ vào VTV24 và được tạo điều kiện để thử sức ở những công việc khác nhau. Các bạn trẻ được đi khắp nơi, chuyển tải đến khán giả những câu chuyện vô cùng cảm động và ý nghĩa. Họ được đứng trong câu chuyện đó, xuất hiện trong câu chuyện đó. Có những phóng viên dù trẻ thôi nhưng đã bắt đầu có phóng sự điều tra phản ánh những tiêu cực, thủ đoạn. Họ luôn mong muốn được thể hiện mình.
Tôi nghĩ với người trẻ, việc được nổi tiếng hay thu nhập tiền lương không phải là điều quan trọng mà họ thấy được giá trị của công việc và thể hiện đúng sở trường của mình. Đấy là yếu tố tiên quyết để giữ chân được người trẻ của VTV24.
Việc các phóng viên trẻ mong muốn được thể hiện mình, đôi khi nóng vội nên dễ trở thành sự hiếu thắng. Liệu đây có phải là yếu tố ảnh hưởng khiến một số phóng sự của VTV24 gặp phải nhiều luồng ý kiến trái chiều, thậm chí là gay gắt?
- Tôi nghĩ điều đó đúng một phần. Tất nhiên ở trong một câu chuyện chúng tôi thành công hay thất bại, được ủng hộ hay phản đối thì cái nào cũng có hai mặt của nó. Tôi cho rằng những câu chuyện, chương trình, phóng sự chúng tôi gặp phải nhiều sự phản đối, thậm chí rất quyết liệt thì đến từ nhiều lý do. Như bạn nói, chúng tôi thừa nhận trong số lý do đó là vì chúng tôi nhìn bằng con mắt người trẻ cho nên gặp phải một số sự cố như vậy.
Sau những câu chuyện như thế thì việc đầu tiên là chúng tôi nhìn lại chính mình, rút kinh nghiệm với nhau. Điều này cũng dễ hiểu vì các bạn trẻ đôi khi có những người nhìn bằng cảm tính và cảm xúc, có những người nhìn câu chuyện bằng lý trí và định lượng. Sự đúng sai cần phải rõ ràng nhưng khi đưa tin thì cần phải làm hài hòa yếu tố đó. Điều đó sẽ tạo được sự đồng thuận với khán giả nhiều hơn tại thời điểm phát sóng.
Có những việc có thể hôm nay chúng tôi nhìn không còn là sự đúng sai mà là hợp lý hay chưa hợp lý. Sau 5 năm hay 10 năm nữa thì góc nhìn đánh giá có thể sẽ khác. Chúng tôi nói thế không phải để 'chăm chăm' bảo vệ quan điểm của mình nhưng có thể sau một khoảng thời gian nữa, chúng tôi nhìn lại chính mình thì kinh nghiệm quá khứ đó hoặc đã thay đổi hoặc tạo cho chúng tôi những bước đi vững chắc hơn.
Sau những sự cố, anh và các đồng nghiệp đã rút ra được những kinh nghiệm gì?
- Ngày nào chúng tôi cũng rút kinh nghiệm. Có những chương trình chúng tôi chưa 'chạm' đến được khán giả, có những chương trình chúng tôi làm hơi bị quá về cách thể hiện, cái đấy rõ ràng chúng tôi phải rút kinh nghiệm. Việc này gấp nhiều lần việc chúng tôi vỗ tay khen một chương trình hay.
Có một đúc kết chúng tôi nhìn thấy được là cố gắng không bao giờ mắc sai lầm ở cùng một lỗi. Làm nghề truyền hình, nhất là tin tức thì thấy chẳng có sai lầm nào giống sai lầm nào. Sai lầm có thể đến ở những khâu đơn giản nhất. Chúng tôi kiểm duyệt, kiểm soát những nội dung cực kỳ quan trọng nhưng biết đâu ở một nội dung bình thường, nghĩ không quan trọng thì lại là thiếu sót lớn nhất trong chương trình.
Việc đưa thông tin cũng có nhiều cái nhạy cảm, nó có thể tác động đến nhiều người hay nhân thân ai đó mà đôi khi chúng ta làm tin tức vì vô tâm mà dẫn đến vô tình, đưa thông tin đúng nhưng lại ảnh hưởng đến người khác. Đó là những vấn đề về mặt nội dung phải rút kinh nghiệm. Có những thông tin cần đưa nhanh nhưng ngoài yếu tố đó thì còn phải hay, chính xác và đừng đi lệch quá xa. Chúng tôi không chỉ chạy theo tiêu chí nhanh mà để ảnh hưởng đến yếu tố khác như tính nhạy cảm tin tức, sự chính xác hay tính hấp dẫn.
Hiện tại, sau 8 bản tin mỗi ngày, toàn bộ ê-kíp luôn phải ngồi lại với nhau để xem lại. Ví dụ như việc MC phải thể hiện ra sao, cách chuẩn bị kịch bản như thế nào để những người dẫn không phải là người đọc thông tin đơn thuần do người khác viết ra mà họ phải thực sự hiểu hay phóng viên hiện trường khi đưa tin làm sao để chuẩn mực, không bị thái quá nhưng cũng không nhạt nhoà quá.
Ngoài ra, chúng tôi cũng có những khoá đào tạo để trau dồi kỹ năng cho các phóng viên và thường dành ra ngày thứ 7 hàng tuần để đào tạo các bạn trẻ. Đó là một buổi trao đổi chuyên môn nghiệp vụ, không chỉ đơn thuần là lý thuyết mà còn có cả những tình huống cụ thể.
Nhà báo Lê Bình - Giám đốc Trung tâm tin tức VTV24 và nhà báo Trần Việt - Phó Giám đốc Trung tâm tin tức VTV24 trong buổi họp báo ra mắt chương trình Chuyển động 24h.
Trong một năm vừa qua, Chuyển động 24h có nhiều phóng sự điều tra tạo được dấu ấn và tôi biết là gần như do các bạn phóng viên trẻ thực hiện. Vậy khi chưa có nhiều kinh nghiệm và còn phải đối diện với áp lực, trung tâm tin tức VTV24 đã hỗ trợ họ như thế nào?
- Trong các phóng viên thì phóng viên điều tra gặp nhiều áp lực nhất. Có hai áp lực chính là bị đe dọa và bị cám dỗ. Nhiều lúc sự cám dỗ, mua chuộc còn nguy hiểm hơn áp lực bị đe dọa. Phóng viên điều tra của VTV24 nói chung và phóng viên trẻ nói riêng đều đã gặp phải hai áp lực này. Ngay trong vệt điều tra gần đây của chúng tôi, các phóng viên cũng đã bị đe dọa.
Thông thường, trước khi thực hiện một phóng sự điều tra nào đó, chúng tôi phải chuẩn bị và đảm bảo sự an toàn cho phóng viên trong quá trình đi tác nghiệp. Mỗi đề tài đều có hội đồng thẩm định và những người phụ trách có kinh nghiệm xem xét. Đầu tiên chúng tôi sẽ xem đề tài đó có đáng làm hay không, tiếp theo là có nguy hiểm và nguy hiểm đến mức độ nào, đến ai. Nếu yếu tố nguy hiểm ảnh hưởng đến sự an toàn, tính mạng, sức khỏe cho phóng viên thực hiện phóng sự đó thì chúng tôi sẽ quyết định không làm và tìm cách khác để đưa.
Cách đây hơn một năm, Chuyển động 24h có phát sóng phóng sự điều tra về khai thác vàng lậu ở Khe Đương. Lúc đó, Bạch Hoàn – phóng viên của chúng tôi đã đưa ra đề tài đó và rất muốn đi, dù kinh nghiệm làm phóng sự điều tra chưa có nhiều. Bạn ấy chỉ nghĩ thực sự muốn làm và muốn đưa thông tin đó đến với khán giả mà ít nghĩ đến chuyện an toàn. Những hầm khai thác vàng của thổ phỉ thì không được gia cố chắc chắn, nhưng Bạch Hoàn vẫn sẵn sàng chui vào hầm dù không biết sẽ sập lúc nào. Chúng tôi cũng phải nhờ đến lực lượng công an, chuẩn bị những dụng cụ, kỹ năng cho các đồng nghiệp của mình làm sao được an toàn nhất. Sau phóng sự đó thì phóng viên chúng tôi bị đe dọa bằng tin nhắn rác, dù không làm gì được nhưng lại có tác động rất lớn đến tinh thần của các phóng viên. Họ cũng có gia đình, có người thân và không phải là anh hùng bất chấp mọi thứ để dấn thân. Nhưng vì tình yêu nghề nên họ vẫn làm.
Bị đe dọa là vậy nhưng có những thứ âm thầm đằng sau và nguy hiểm hơn rất nhiều, đó là cám dỗ. Có rất nhiều lần chúng tôi nhận được thông tin, biết có những nơi muốn gặp với lý do xin thôi phóng sự, nhờ vả và luôn luôn kèm theo đó là những khoản tiền không hợp pháp.
Phóng viên trẻ mới vào nghề thì không biết ứng xử với những trường hợp đó như thế nào. May mắn là họ tin tưởng và báo cáo với lãnh đạo. Có những lần chúng tôi nhận được thông tin phóng viên có một khoản tiền để sẵn trong túi. Chúng tôi đã phải lập biên bản và yêu cầu những người đó đến nhận lại cũng làm rõ thông tin phóng viên chúng tôi vòi vĩnh hay vô tình không biết.
Sau đó chúng tôi đề cập câu chuyện này với hơn 200 con người của trung tâm để các bạn trẻ khác nhìn vào và thấy được cách hành xử. Bên cạnh đó, nếu họ có hành xử khác đi thì sẽ biết chuyện gì xảy ra, điều gì sẽ đến với mình. Ngược lại có những trường hợp chúng tôi cảm thấy phóng viên có ý đồ, động cơ về tiền bạc, vật chất trong sản phẩm của mình thì xử lý rất dứt khoát.
Tôi không dám chắc là tôi biết hết và tường tận tất cả mọi chuyện nhưng tôi nghĩ chuyện này khi được công khai, được minh bạch thì sẽ tạo thành một văn hóa trong trung tâm tin tức VTV24. Chúng tôi không chỉ hành xử cảm tính, trong trường hợp này xử lý thế này, trong trường hợp khác thì xử lý thế khác mà có quy chế rõ ràng và đầu tiên đó chính là sự công khai, minh bạch và rõ ràng.
Nói đến chuyện sự cố và dư luận trái chiều thì có thể nhìn theo một cách khác là Chuyển động 24h đang được khán giả rất quan tâm vì họ có xem thì mới phản hồi. Anh nghĩ chương trình đã có tác động như thế nào với người xem?
- Đối với Chuyển động 24h thì có một vài chương trình, phóng sự chưa nhận được sự đồng thuận của phần lớn người xem và chúng tôi cũng đã nhìn thấy một vài trường hợp như thế nhưng về cơ bản thì cách đưa tin của VTV24 đang rất được ủng hộ. Điều đấy chúng tôi không nói cảm tính mà được chứng minh bằng phản hồi của khán giả qua đường dây nóng, email...
Chưa bao giờ nguồn tin mà người dân cung cấp cho chúng tôi lại nhiều như thế. Điều này đã khiến chúng tôi vô cùng mừng bởi ngay khi vừa mới thành lập, với một đội ngũ phóng viên trẻ và chưa có kỹ năng thì một trong những điều làm chúng tôi đau đầu nhất là nguồn tin. "Chúng ta lấy đâu ra nguồn tin để làm nhiều như vậy?", "Các phóng viên có đủ sức đi tìm thông tin ở khắp nơi hay không?" - đó là những câu hỏi chúng tôi đặt ra.
Tuy nhiên, qua quá trình làm việc thì tôi nghĩ Chuyển động 24h đã tạo được dấu ấn nhất định để người dân tin tưởng và cung cấp nguồn tin cho chúng tôi. Có nhiều người gọi điện đến để ủng hộ, khen cũng có hay phê bình, chê trách cũng có. Chúng tôi tiếp nhận các ý kiến đó. Nhưng tôi biết VTV24 đang theo một hướng đi đúng.
Ngày kỉ niệm một năm sẽ là lúc để anh và các đồng nghiệp có dịp nhìn lại những gì đã làm được. Với cá nhân anh, là một trong những lãnh đạo của VTV24, anh hài lòng và chưa hài lòng điều gì nhất?
- Điều tôi hài lòng nhất là có chúng tôi của hiện tại và sẽ còn thay đổi trong tương lai. Tự hào nhất là tôi có một tập thể mà tôi nhìn thấy trong đó gần như tất cả đều cùng chí hướng, đoàn kết. Từ người lớn tuổi nhất đến trẻ tuổi nhất thì đều có góc nhìn, hướng nhìn giống nhau. Mỗi người trong một phần việc của mình đang cố gắng hết sức để sản phẩm chúng tôi lên sóng đều và được khán giả đón nhận. Có hai điều khiến tôi tiếc nuối, đầu tiên là cảm thấy thời gian không đủ. Một ngày 24 tiếng không đủ cho chúng tôi làm được tốt nhất những gì đang định làm, thời gian đang trôi quá nhanh mà chúng tôi cảm thấy luôn thiếu và cần nhiều hơn thế. Điều thứ hai thì đối với riêng tôi, tôi nghĩ trình độ, tầm nhìn của mình vẫn còn ở mức độ giới hạn và nếu được thì có thêm cơ hội đào tạo để nâng cao trình độ và đầu tư tầm nhìn tốt hơn nữa.
Xin cảm ơn anh về cuộc phỏng vấn!