Bệnh tim bẩm sinh ở trẻ em: Phòng hơn chữa…

Bệnh tim bẩm sinh là gì?

Bệnh tim bẩm sinh ở trẻ em là tất cả các dị tật bẩm sinh ở tim có từ lúc mới sinh ra. Những dị tật này là kết quả phát triển không hoàn thiện của tim từ khi chúng còn trong bụng mẹ và lúc chào đời đứa bé đã mang trên mình một gánh nặng bệnh tật.


Có một bảng liệt kê rất dài các dị tật, khuyết thiếu, dị dạng ở tim trẻ em. Có thể nói một cách khái lược rằng đó là các dị tật xuất hiện làm thay đổi hoạt động của tim. Sự phân định máu động mạch (hay máu đỏ tươi) với máu tĩnh mạch (hay máu đỏ xẫm) không còn mang tính rạch ròi. Nó bị trộn lẫn, hòa vào nhau ở nhiều mức độ khác nhau và tạo nên nhiều tồn dư về sau. Bên cạnh đó, các thành, vách, van, cơ, động mạch ra vào đều không còn nguyên hình dạng chuẩn mực. Chúng bị biến dạng, thay đổi, thừa hoặc thiếu dẫn đến tim nhanh chóng bị suy. Người ta hay gọi với một thuật ngữ là tim “to” ra, bị giãn ra, yếu đi, không còn khả năng co bóp tối ưu. Đó là tim rất yếu.

Đa phần các trẻ em này đều thể hiện bệnh rõ nét ngay từ lúc được vài tuổi và lúc bắt đầu đến trường. Lứa tuổi mà các em ham chơi, chạy nhảy và vận động thể lực. Lúc đó bệnh bắt đầu thể hiện rõ.

Bệnh tim bẩm sinh hoàn toàn có thể chữa được. Nó chỉ đơn thuần là sự chỉnh sửa lại những thay đổi về cấu trúc. Các biện pháp điều trị triệt để bao gồm phẫu thuật tim qua da, phẫu thuật tim mở và ghép tim. Mỗi một biện pháp có một chỉ định riêng, một ưu điểm và nhược điểm riêng.

Những nguy cơ nổi cộm

Cơ chế gây ra bệnh tim bẩm sinh là do các rối loạn phát triển tế bào trong quá trình hình thành tim mà nguyên nhân sâu xa được quy kết là do sự rối loạn gen trong bào thai. Không phải tất cả các gen đều bị rối loạn, song một số gen bị rối loạn đã gây ra tim bẩm sinh.

Có rất nhiều yếu tố gây ra đột biến gen. Một số yếu tố nguy cơ sau đây mang tính chất trọng điểm.

Nhóm nguy cơ thứ nhất đề cập đó là nguy cơ gia đình hay sự di truyền từ bố mẹ. Đây là nguy cơ đầu tiên cần phải xem xét. Người ta ước tính thấy rằng, trong số các đứa trẻ bị bệnh tim bẩm sinh, nếu như trong gia đình có người bị khuyết tật ở tim thì chúng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn 50% so với người bình thường.Đây là nguy cơ rất cao trong y học và rất đáng cảnh báo.

Nhóm nguy cơ thứ hai là các chất hóa học mà người mẹ mắc phải trong quá trình mang thai. Các chất độc hóa học có từ môi trường, các chất từ rác thải và chất có từ thuốc điều trị. Trong quá trình mang thai, người mẹ bị phơi nhiễm với các chất hóa học không thích ứng, hiện tượng tim bẩm sinh có thể xảy ra. Sở dĩ gọi là chất hóa học không thích ứng vì ngoài các chất là chất độc còn có các chất không phải là chất độc như thuốc điều trị. Các chất hóa học không thích ứng đi vào cơ thể mẹ, làm rối loạn quá trình phát triển của bào thai, đặc biệt ảnh hưởng đặc hiệu đến sự phát triển và hoàn thiện của tim và khuyết tật tim xảy ra.

Các chất hóa học đáng cảnh báo từ môi trường là chì, hóa chất trừ sâu, các dung môi hữu cơ như xăng, dầu mỡ công nghiệp. Đây là những thứ rất phổ biến ở trong đời sống, nhất là hóa chất trừ sâu và dung môi hữu cơ, đã được chứng minh là có liên quan chặt chẽ tới dị tật tim bẩm sinh.

Nhóm nguy cơ thứ ba là các bệnh lý mắc phải của mẹ xuất hiện trong quá trình mang thai. Các bệnh lý này trong quá trình tương tác với sự phát triển của thai kỳ đã có những tác động xấu gây ra những rối loạn cho sự phát triển thể chất của đứa trẻ.

Có rất nhiều bệnh lý có thể gây ra dị tật ở tim cho thai nhi như đái tháo đường typ 1, bệnh lupus ban đỏ. Một số bệnh ngoại lai như nhiễm vi rút cúm trong thời kỳ mang thai, nhiễm vi rút rubella đều có thể gây ra khuyết tật. Mức độ gây ra dị tật của hai vi rút này mạnh đến mức nếu bà mẹ mới mang thai mà được xác định chắc chắn là nhiễm vi rút bằng các test miễn dịch đặc hiệu thì gần như sẽ được quyết định bỏ thai.

Ngoài các bệnh lý ngoại lai mắc phải, sự tác động vào bà mẹ hay đứa trẻ lúc thai nghén cũng hoàn toàn gây ra nguy cơ khuyết tật ở tim. Nếu một bà mẹ mang thai thường và một bà mẹ mang thai qua con đường hỗ trợ thì bà mẹ mang thai can thiệp sẽ có nguy cơ bị dị tật bẩm sinh tim ở con cao hơn gấp 40%.

Dự phòng từ trước sinh

Đợi bệnh để điều trị là rất tai hại và rất tốn kém. Ngay cả khi đứa trẻ được phát hiện và điều trị khỏi, chúng vẫn không thể tách khỏi thuốc điều trị. Và ngay cả khi đang dùng thuốc, khả năng hoạt động thể lực vẫn thua kém những đứa trẻ bình thường. Vậy nên, khôn ngoan nhất là dự phòng từ khi trước sinh. Các biện pháp sau người mẹ có thể áp dụng:

Trong thời gian mang thai không tiếp xúc với người ốm, người mang mầm bệnh, nhất là người bị sốt vi rút, bất kể đó là vi rút gì. Cần tránh tuyệt đối trong 3 tháng đầu của thai kỳ.

Nếu có thể người mẹ tiêm phòng văc-xin trước khi mang thai. Nhớ là cần tiêm phòng trước mang thai là 3 tháng vì hiệu lực phòng bệnh của vắc -xin không thể kéo dài.

Trong thời gian mang thai cũng hạn chế uống thuốc điều trị bệnh. Nếu bị bệnh bắt buộc phải dùng thuốc cần thông báo với bác sỹ tình hình thai kỳ và có sự điều chỉnh cần thiết. Cần điều trị trước các bệnh lý bà mẹ đang mắc phải ít nhất trước khi mang thai 1 tháng, nhất là các bệnh tự miễn, bệnh khớp, bệnh đái tháo đường.

Tuyệt đối không tham gia vào các công việc có liên quan đến hóa chất như phun thuốc trừ sâu, làm các công việc liên quan đến xăng xe, dầu mỡ công nghiệp, kể cả khi bạn có khẩu trang làm việc thì đó không phải là biện pháp phòng ngừa an toàn.

Bà mẹ cũng cần nhớ rằng nguy cơ di truyền từ bệnh tim bẩm sinh là tương đối cao. Cho nên khi cả bố và mẹ đều bị bệnh tim bẩm sinh thì nên xem xét khả năng hôn nhân. Vì như vậy khả năng thế hệ thứ 3 (sinh con) bị bệnh tim bẩm sinh là rất lớn. Nguy cơ càng tiến tới 100% khi cả hai bên gia đình đều có bố mẹ bị bệnh tim bẩm sinh. Tìm hiểu và bảo vệ sức khỏe thế hệ tương lai là quyết định quan trọng tiền hôn nhân.

Trong thời gian mang thai, bà mẹ cần đi siêu âm đầy đủ để có thể phát hiện dị tật sớm, ít nhất là 2 lần trong thời gian đầu của thai kỳ.