Biến đổi khí hậu được cho là nguyên nhân chính của sự gia tăng các hiện tượng thời tiết cực đoan như lũ lụt, hạn hán và nắng nóng đang gây thiệt hại mùa màng khắp thế giới và đe dọa an ninh lương thực toàn cầu. Theo thống kê mới nhất, khoảng 700 triệu người trên thế giới đang thiếu đói. Biến đổi khí hậu có thể đưa thêm hơn 120 triệu người nữa - chủ yếu là nông dân - vào tình trạng đói nghèo cùng cực vào năm 2030, đẩy giá ngũ cốc tăng thêm khoảng 30% từ nay đến năm 2050.
Nông nghiệp hiện là ngành bảo đảm sinh kế cho khoảng 2,5 tỉ người trên toàn cầu, cũng là nguồn thực phẩm cho toàn thể nhân loại, nhưng ngành này hiện đang gánh chịu tới 26% tác động về kinh tế do thiên tai nói chung.
Anh Kouman Levis - Nông dân, Cộng hòa Chad cho biết: "Trận lũ năm nay làm chúng tôi bị bất ngờ và phá hủy hầu hết các cánh đồng ở địa phương. Trong đời mình, tôi chưa bao giờ thấy lượng nước nhiều đến vậy, có thể tàn phá mọi thứ trên đường đi của nó. Tôi đã mất gần như tất cả cây trồng của mình, gia đình tôi sẽ cần sự trợ giúp, nếu không tình hình sẽ cực kỳ khó khăn".
Anh Attachai Phujang - Nông dân, Thái Lan: "Vấn đề chính là lượng mưa. Có những năm lũ quét khiến nông dân không kịp thu hoạch. Rồi có những năm, hạn hán tàn phá lúa trước mùa thu hoạch".
Ông Ravisak Vanichjakvong - Giám đốc Hiệp hội Các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan: "El Nino về cơ bản có nghĩa là ít mưa hơn ở Đông Nam Á, vì vậy chúng tôi đang xem xét tình hình tại Indonesia, Philippines, Thái Lan và đặc biệt là Ấn Độ. Tôi cho rằng điều đáng lo ngại hơn sẽ xảy ra vào cuối năm nay và sang năm, bởi vì El Nino diễn ra và lượng nước sụt giảm thì có thể dẫn đến sản lượng thấp hơn".
Ông Ala Marzougui - Chuyên gia về nguồn nước, Tunisia: "Tốc độ ngày càng nhanh của biến đổi khí hậu và những hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán, giá lạnh, lũ lụt, giông bão, tất cả đã trở nên rõ ràng, ai cũng có thể thấy được mà không cần đến chuyên môn khoa học hay các nghiên cứu. Do đó, chúng ta phải chuẩn bị kỹ lưỡng và không để đến giây cuối cùng mới đối mặt với những hiện tượng tự nhiên cực đoan này."
Phát triển nông nghiệp chủ động thích ứng biến đổi khí hậu
Sự quay trở lại của hiện tượng El Nino làm thay đổi nhiệt độ và lượng mưa đang là mối quan tâm của người nông dân khắp nơi trên thế giới. El Nino có thể tác động sâu rộng đến an ninh lương thực toàn cầu. Biến đổi khí hậu đã và đang thúc đẩy các nhà hoạch định chính sách cũng như bản thân những người làm nông nghiệp tập trung vào việc tìm kiếm và thực hiện các biện pháp chủ động thích ứng và giảm thiểu tác động của các hiện tượng thời tiết cực đoan đến sản xuất nông nghiệp.
Trong một vườn bơ ở miền Trung Israel, chiếc máy kéo đang đưa một thiết bị xuyên qua những tán cây. Thiết bị nhẹ nhàng vuốt qua để hút phấn hoa bằng điện tích tĩnh điện, rồi đưa phấn hoa đến những hàng cây tiếp theo. Các thuật toán được áp dụng để dự đoán thời điểm tối ưu nhằm gia tăng tối đa hiệu quả của quá trình thụ phấn.
Anh Ofri Yongrman Sela - một nông dân tại Nông trường Eyal, Israel nhận thấy rõ những thay đổi nhanh chóng của việc sản xuất nông nghiệp trong một thập kỷ qua. "Công nghệ đã lan rộng đến mọi khía cạnh của nông nghiệp, từ các cảm biến đo lường mọi thứ trên cánh đồng đến máy bay không người lái giám sát với mức độ chính xác cao và các cơ sở dữ liệu. Làm nông nghiệp đã chuyển từ việc ghi chép thông tin vào sổ tay sang truyền và thu thập thông tin tự động, làm việc với dữ liệu lớn trong những năm gần đây. Chúng tôi biết rằng giải pháp nằm ở đó".
Khi biến đổi khí hậu đặt ra những thách thức lớn hơn bao giờ hết cho ngành nông nghiệp, ứng dụng công nghệ để vừa tiết kiệm tài nguyên, vừa tăng năng suất, đang là một giải pháp hàng đầu giúp người nông dân thích ứng.
Một hướng đi khác đang được những người nông dân ở Canada tính đến, đó là thay đổi loại cây trồng và kế hoạch canh tác để phù hợp với khí hậu ngày càng khô nóng.
Anh Ian Chitwood - Nông dân, Canada: "Biến đổi khí hậu đặt ra những thách thức. Một số cây trồng sẽ tốt hơn, một số sẽ cho năng suất kém đi. Về cây cải dầu, nếu chúng ta có thể tìm ra cách điều chỉnh nhiệt độ và chuyển sang các giống cây có khả năng chịu hạn, có thể chịu được điều kiện nhiều khả năng sẽ ngày càng khô hơn, tôi nghĩ điều đó sẽ có lợi cho mọi người".
PGS. Zhang Chuanhong - Đại học Nông nghiệp Trung Quốc: "Tôi nghĩ có nhiều cách để chủ động giảm thiểu tác động của thời tiết khắc nghiệt đối với cây trồng. Ở đây tôi chỉ muốn nhấn mạnh ba biện pháp quan trọng.
Một là cải thiện cơ sở hạ tầng, tôi nghĩ đây là chìa khóa để bảo vệ mùa màng khỏi tác hại của thiên tai.
Thứ hai, tôi nghĩ đó là đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển, ứng dụng công nghệ vào nông nghiệp. Nghiên cứu và sử dụng các giống cây trồng có thể thích nghi với các điều kiện khí hậu khác nhau chắc chắn là hữu ích.
Thứ ba, nếu chúng ta nhìn từ góc độ của người nông dân, tôi nghĩ rằng việc sử dụng dự báo thời tiết chặt chẽ hơn, đa dạng hóa mô hình trồng trọt của họ và mua bảo hiểm nông nghiệp, có thể giúp họ vững vàng hơn trước thời tiết khắc nghiệt và nhanh chóng phục hồi sau tổn thất".
Cũng theo các chuyên gia, những biện pháp tổng hợp từ cả hai phía cung và cầu có thể giúp giảm thất thoát và lãng phí lương thực, giảm phát thải khí nhà kính và đóng góp rất nhiều cho sự phục hồi của chuỗi cung ứng lương thực.
Để giải quyết vấn đề một cách cơ bản, việc nâng cao nhận thức cộng đồng về tình trạng khẩn cấp khí hậu và đưa ra các hướng dẫn chính sách để thay đổi hành vi cả trong sản xuất và tiêu dùng nông nghiệp cũng rất quan trọng.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!