Các ca mắc COVID-19 đang gia tăng ở Israel mặc dù 78% dân số trên 12 tuổi của nước này đã tiêm đủ liều vaccine. Tuy nhiên, liệu điều này có nghĩa là chúng ta phải chấp nhận khả năng tồn tại của những làn sóng dịch bất chấp tỷ lệ tiêm chủng cao?
Israel là một trong những quốc gia có tỷ lệ tiêm phòng COVID-19 cao nhất trên thế giới. Hiện 78% người từ 12 tuổi trở lên ở nước này đã tiêm chủng đầy đủ. Do đó, nhiều người đang ngạc nhiên về sự trỗi dậy của số các ca COVID-19 ở quốc gia này. Nhưng hóa ra hiện tượng này có nguyên nhân của nó.
Khả năng miễn dịch cộng đồng khó hơn nhiều với biến thể Delta
Khoảng 25% dân số Israel dưới 12 tuổi mà hiện trẻ em dưới 12 tuổi chưa được phép tiêm vaccine COVID-19 ở Israel. Do đó, tỷ lệ tiêm chủng tính trên toàn dân ở nước này hiện chỉ là khoảng 60% (trong số này đã bao gồm một tỷ lệ nhỏ trẻ em dưới 12 tuổi mắc các bệnh lý nguy cơ cao nên đã được phép tiêm chủng). Như vậy là ngay cả với những chủng cũ từ năm ngoái, 60% dân số tiêm chủng vẫn là chưa đủ để đạt miễn dịch cộng đồng.
Trong khi đó, biến thể Delta càn quét khắp thế giới từ tháng 4 đến nay lại dễ lây lan hơn các chủng trước rất nhiều. Nó có hệ số lây nhiễm cơ bản (R0) là 6,4, có nghĩa là trung bình một người bị nhiễm sẽ lây nhiễm cho 6,4 người khác nếu không có các biện pháp hạn chế và tiêm chủng. Trong khi nếu so sánh với biến thể lưu hành vào năm 2020 từng gây ra làn sóng dịch ở Australia thì biến thể đó chỉ có R0 là 2,5.
Hơn 70% trường hợp nhiễm Delta phát sinh do lây truyền không có triệu chứng, điều này khiến việc kiểm soát cũng trở nên khó khăn hơn.
Điều đáng mừng là vaccine vẫn có khả năng bảo vệ cao, chống lại việc bệnh tiến triển nặng. Hiện tỷ lệ các trường hợp bệnh nghiêm trọng ở Israel cao gấp đôi đối với những người dưới 60 tuổi chưa tiêm chủng và cao hơn gấp 9 lần đối với những người trên 60 tuổi chưa tiêm chủng.
Hồi tháng 4 giới chuyên gia Israel cho rằng nước này có thể đã đạt được miễn dịch cộng đồng và có thể dỡ bỏ thêm các hạn chế - Ảnh: The Times of Israel
Bỏ các biện pháp hạn chế quá nhanh
Nguyên nhân thứ hai là Israel bỏ các biện pháp y tế công cộng quá sớm. Kể từ khi các hạn chế được dỡ bỏ vào tháng 6, bao gồm cả các hạn chế di chuyển và các quy định về đeo khẩu trang, thì biến thể Delta đang đến dẫn đến sự gia tăng các trường hợp mắc COVID-19.
Tình hình tương tự cũng xảy ra ở Mỹ. Các bang miền nam có tỷ lệ tiêm chủng thấp hơn đang chứng kiến mức tăng nghiêm trọng nhất, với phần lớn bệnh nhân nhập viện là người không tiêm chủng. Bang Alabama, với tỷ lệ dân số tiêm vaccine chỉ là 36%, hiện đang bị làn sóng dịch áp đảo. Các bệnh viện và khoa hồi sức tích cực đã kín chỗ. Lực lượng y tế đang gặp khủng hoảng do các nhân viên y tế cũng bị nhiễm bệnh và phải cách ly.
Tình trạng này ở Israel và Mỹ cho thấy những gì các nơi khác phải đối mặt nếu chúng ta dỡ bỏ các biện pháp hạn chế trong khi dân số chưa tiêm chủng đầy đủ.
Nghiêm trọng hơn, làn sóng dịch hiện nay không "buông tha" cả trẻ em. Ở bang Texas, Mỹ, các khoa hồi sức tích cực dành cho bệnh nhi đã chật kín. Đây là một cảnh báo nữa cho thấy chúng ta phải tiêm chủng cả cho trẻ em, ít nhất là cho những em từ 12 tuổi trở lên, trước khi dỡ bỏ hoàn toàn các hạn chế.
Những yếu tố dẫn tới sự trỗi dậy của COVID-19
Như vậy, tình hình số ca mắc tăng trở lại ở một nước có tỷ lệ tiêm phòng cao như Israel là do một số yếu tố gây ra:
- Biến thể Delta có một số khả năng thoát khỏi sự bảo vệ của vaccine và khả năng bảo vệ của vaccine dường như suy giảm phần nào theo thời gian. Ngưỡng miễn dịch cộng đồng đối với Delta cao hơn, có thể trên 80%, chứ không phải 60% như đang đạt được ở Israel.
- Việc dỡ bỏ sớm các biện pháp hạn chế.
Tuy nhiên, chúng ta vẫn có lý do để lạc quan.
Tin tốt là ở một trong những thành phố được tiêm chủng nhiều nhất ở Mỹ, thành phố San Francisco - nơi hơn 70% dân số đã được tiêm chủng – số các ca bệnh đang bắt đầu giảm. Điều này cũng có thể một phần là do thành phố này đã yêu cầu người dân đeo khẩu trang trở lại, cho thấy tầm quan trọng của việc tiếp tục các biện pháp y tế công cộng.
Israel hiện đã áp dụng hệ thống thẻ xanh làm bằng chứng tiêm chủng hoặc xét nghiệm âm tính cho bất kỳ ai từ ba tuổi trở lên muốn vào các không gian công cộng trong nhà. Israel cũng đã bắt đầu tiêm cho những người trên 50 tuổi liều vaccine thứ ba, có tác dụng tăng cường khả năng miễn dịch. Mỹ cũng sẽ sớm bắt đầu cung cấp liều vaccine thứ ba cho tất cả người dân.
Có lý do nữa để lạc quan là việc phát triển vaccine không dừng lại. Chúng ta sẽ nâng cấp vaccine để đối phó với Delta và các biến thể khác. Điều này sẽ nâng cao hiệu quả của vaccine và hạ thấp ngưỡng miễn dịch cộng đồng đối với các biến thể mới.
Biểu đồ ca mắc ở người trên 70 tuổi tại Israel. Đường màu cam thể hiện số ca mắc ở người chưa tiêm phòng. Đường màu xanh là số ca mắc ở người đã tiêm phòng.
Vấn đề đối với trẻ em
Ngoài tình trạng bùng phát bệnh do biến thể Delta ở các trường học, dữ liệu mới cho thấy trẻ em 0 - 3 tuổi lây truyền cho người lớn nhiều hơn những trẻ lớn tuổi hơn.
Như vậy, việc tiêm chủng cho trẻ em sẽ phải được thực hiện để kiểm soát hoàn toàn virus Sars-CoV-2. Nếu không sau khi mục tiêu tiêm phòng cho người trưởng thành được hoàn thành thì COVID-19 sẽ trở thành một đại dịch ở trẻ nhỏ, với những ảnh hưởng lâu dài mà chúng ta chưa rõ đối với sức khỏe của các thế hệ con em chúng ta.
COVID-19 đã biến đổi để trở nên dễ lây lan hơn, kháng vaccine nhiều hơn và dễ gây chết người hơn. Do đó, không có cách "sống chung với COVID-19" nào an toàn cho đến khi ít nhất 80% dân số được tiêm chủng, bao gồm cả liều vaccine tăng cường hoặc vaccine được nâng cấp để đối phó với các biến thể mới.
Việc dỡ bỏ các hạn chế sớm khi tỷ lệ dân số được tiêm chủng chưa đạt yêu cầu sẽ dẫn đến sự trỗi dậy của COVID-19 như ở Israel, Anh hoặc Mỹ. Hệ thống y tế sẽ bị đe dọa và lực lượng lao động sẽ bị ảnh hưởng.
Tuy nhiên, có ánh sáng ở cuối đường hầm. Đó là thực hiện chiến lược tiêm chủng tối ưu nhất để đảm bảo sự tiếp cận vaccine công bằng ở mọi nơi. Và trong khi chưa đạt được mục tiêu về tiêm chủng, chúng ta nên tiếp tục các biện pháp y tế công cộng như nguyên tắc 5K.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!