Bí ẩn làn sóng bệnh đậu mùa khỉ tại nhiều quốc gia

Đậu mùa khỉ là gì, có các triệu chứng như thế nào?

Đậu mùa khỉ là căn bệnh gây ra bởi một loại virus cùng họ với virus bệnh đậu mùa thông thường. Căn bệnh này bắt đầu được phát hiện vào năm 1958 trên các cá thể khỉ trong phòng thí nghiệm. Đến năm 1970, trường hợp mắc bệnh đầu tiên ở người được phát hiện tại Cộng hòa Dân chủ Congo.

Đậu mùa khỉ gây nên bởi một virus cùng họ với virus gây bệnh đậu mùa (Nguồn: Reuters)

Cho đến nay, nhiều đợt dịch đậu mùa khỉ đã được ghi nhận ở các nước châu Phi. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đậu mùa khỉ có hai chủng chính: chủng Tây Phi thường gây ra các triệu chứng nhẹ, và chủng Trung Phi (hay Congo) có thể gây bệnh nặng hơn. Tỷ lệ tử vong của căn bệnh này là khoảng 1% với chủng Tây Phi và 10% ở chủng Trung Phi.

Các triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ thường bao gồm sốt cao trên 38,5 độ C, nhức đầu, đau cơ, đau lưng và xuất hiện xưng tấy. Bệnh nhân có bị phát ban từ 1 đến 3 ngày sau khi có dấu hiệu sốt, thường bắt đầu từ mặt và lan đến các nhiều vùng da khác trên cơ thể như lòng bàn tay, bàn chân. Thời gian ủ bệnh thông thường là từ 5-21 ngày.

Liệu đậu mùa khỉ có thể trở thành đại dịch nguy hiểm như COVID-19?

Trong khi đậu mùa khỉ đã là bệnh đặc hữu tại châu Phi, tình trạng gia tăng số ca mắc bên ngoài châu lục này đang tạo ra mối quan tâm lớn với cộng đồng quốc tế. Tính tới ngày 25/5, số ca mắc hoặc nghi mắc bệnh ngoài châu Phi đã chạm ngưỡng hơn 250 ca ở 19 quốc gia khác nhau, đều thuộc chủng Tây Phi. Tuy nhiên các chuyên gia đều tin rằng, rất khó có khả năng đậu mùa khỉ trở thành một đại dịch giống như COVID-19.

Ông Richard Hatchett, chuyên gia dịch tễ học người Mỹ và là giám đốc điều hành Liên minh Các sáng kiến ứng phó với dịch bệnh (CEPI) bình luận: "Đậu mùa khỉ là một căn bệnh rất khác với COVID-19. Nó không lây truyền nhanh chóng qua đường hô hấp, do đó sẽ không phải là một mối đe dọa toàn cầu như chúng ta thấy với COVID-19. Tuy nhiên nó vẫn là một loại bệnh gây lo ngại và nhắc nhở chúng ta về nguy cơ của các căn bệnh truyền nhiễm trên thế giới".

Virus đậu mùa khỉ không lây lan qua đường hô hấp nhanh chóng như COVID-19 (Nguồn: CNBC)

Tương tự COVID-19, đậu mùa khỉ là căn bệnh lây truyền từ động vật. Hiện chưa rõ loài động vật là trung gian lây truyền sang người, dù theo các chuyên gia thì có thể là các loài gặm nhấm như chuột hay sóc. Tiếp xúc trực tiếp với máu hay chất dịch của động vật nhiễm bệnh sẽ làm lây bệnh cho người, tuy nhiên khả năng lây nhiễm từ người sang người là không dễ dàng.

Đậu mùa khỉ được cho là lây nhiễm từ người sang người do tiếp xúc gần, như nói chuyện mặt đối mặt trong thời gian dài, chạm vào tổn thương da hoặc dịch thể của người mắc bệnh hay từ quần áo bị nhiễm virus.

Bà Rosamund Lewis, chuyên gia của WHO chuyên trách về đậu mùa cho biết: "Đậu mùa khỉ là bệnh đặc hữu gần các khu vực rừng mưa nhiệt đới tại Tây và Trung Phi, và đang xuất hiện nhiều hơn ở các khu vực đô thị. Căn bệnh này đã phát triển trong vòng 20-30 năm qua, và không phải là một bệnh bí ẩn chưa được biết đến. Chúng tôi đã biết đến các phương thức lây truyền chính trong quá khứ, và rủi ro với công chúng hiện nay là thấp". Các chuyên gia của WHO cũng tái khẳng định trong khi tình hình lây lan hiện nay là "bất thường", thì căn bệnh này hoàn toàn có thể được khống chế.

Các quốc gia đang ứng phó với làn sóng bệnh đậu mùa khỉ như thế nào?

Hiện châu Âu đang là khu vực chứng kiến làn sóng bệnh đậu mùa khỉ mạnh nhất bên ngoài châu Phi. Anh hiện đã ghi nhận 79 ca mắc, Tây Ban Nha có 52 ca và Bồ Đào Nha là 49 ca. Dù số ca nhiễm nhìn chung vẫn ở mức thấp, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Châu Âu (ECDC) đã khuyến nghị các nước tăng cường việc phát hiện nhanh các ca nhiễm mới cũng như truy vết tiếp xúc.

Bỉ là nước đầu tiên đã yêu cầu các trường hợp mắc hoặc có tiếp xúc gần (F1) phải tự cách ly trong vòng 21 ngày, sau khi ghi nhận các ca bệnh đầu tiên là những người từng tham gia một lễ hội dành cho người trên 18 tuổi hồi đầu tháng. Đức cũng đưa ra khuyến cáo tương tự vào ngày 25.5. Tại Tây Ban Nha, chính quyền thủ đô Madrid đã tiến hành truy vết và tạm đóng cửa một phòng tắm hơi bị tình nghi là ổ dịch. Theo WHO, số ca mắc đậu mùa khỉ có nguy cơ gia tăng cao trong mùa hè, khi nhiều người tham gia các buổi tụ tập và lễ hội lớn.

Giới chức y tế châu Âu khuyến nghị các nước tăng cường truy vết bệnh đậu mùa khỉ (Nguồn: Reuters)

Nhằm ngăn ngừa nguy cơ đậu mùa khỉ trở thành dịch bệnh lây lan rộng, vaccine đang là giải pháp mà nhiều nước quan tâm. Hiện không có loại vaccine đặc hiệu nào cho căn bệnh này, tuy nhiên theo WHO, vaccine phòng bệnh đậu mùa vẫn có hiệu quả lên tới 85% đối với đậu mùa khỉ.

Mặc dù bệnh đậu mùa thông thường được coi là đã bài trừ thành công vào thập niên 1980, các quốc gia vẫn duy trì một lượng dự trữ vaccine với căn bệnh này nhằm phòng ngừa các nguy cơ. Hiện có 2 loại vaccine đậu mùa dang được lưu hành trên thị trường, trong đó một loại mới do công ty Bavarian Nordic của Đan Mạch chế tạo, đã được cấp phép sử dụng phòng ngừa cả bệnh đậu mùa và đậu mùa khỉ tại Mỹ, và cũng được EU cấp phép cho đậu mùa. Ngoài vaccine, Mỹ và châu Âu cũng đã cấp phép cho một số loại kháng thể nhằm điều trị các bệnh này.

Hôm 20/5, Anh đã bắt đầu khuyến nghị tiêm chủng vaccine đậu mùa để phòng đậu mùa khỉ cho các nhân viên y tế và những người có nguy cơ cao tiếp xúc với mầm bệnh. Pháp cũng tiến hành bước đi tương tự vào ngày 25/5.

Vaccine phòng bệnh đậu mùa vẫn có hiệu quả lên tới 85% đối với đậu mùa khỉ (Nguồn: CNN)

Trong khi đó, các nước khác vẫn đang trong giai đoạn bổ sung nguồn vaccine trong nước. Đan Mạch thông báo nước này sẽ nhận 200 liều vaccine từ Hà Lan, và đang xúc tiến mua thêm vaccine từ nhà sản xuất Bavarian Nordic của nước này để tiêm cho những người có nguy cơ lây nhiễm cao. Đức cũng đã đặt mua thêm 40.000 liều vaccine từ Bavarian Nordic. Còn tại Mỹ, giới chức cho biết vẫn còn khoảng 1.000 liều vaccine đậu mùa dự trữ, và sẽ mua thêm số lượng lớn để ngăn ngừa đậu mùa khỉ lây lan.

Trung Quốc hiện chưa ghi nhận ca mắc đậu mùa khỉ nào, tuy nhiên cũng đang xúc tiến việc sản xuất mới vaccine cho căn bệnh này. China National Biotec, công ty con của tập đoàn Sinopharm và là nhà sản xuất vaccine hàng đầu thế giới cho biết, công ty này có lưu trữ virus đậu mùa khỉ để dự phòng và sẽ sử dụng trong việc sản xuất mới vaccine trong trường hợp cần thiết.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!