Đây là lần đầu tiên sau 19 năm dân số Bắc Kinh giảm trong bối cảnh Trung Quốc phải vật lộn với cuộc khủng hoảng nhân khẩu học kéo dài hàng thập kỷ.
Dân số thường trú của thành phố Bắc Kinh đã giảm từ 21,88 triệu người vào năm 2021 xuống còn 21,84 triệu người vào năm 2022, giảm 84.000. Số lượng người di cư ở Bắc Kinh, nhiều người trong số này rời quê để tìm việc làm ở thủ đô, cũng giảm từ năm 2021 đến 2022.
Lần cuối cùng Bắc Kinh chứng kiến nhiều ca tử vong hơn ca sinh mới là vào năm 2003, khi đợt bùng phát hội chứng hô hấp cấp gây tử vong (SARS) bùng phát ở miền Nam Trung Quốc và lây nhiễm cho hơn 8.000 người trên khắp thế giới.
Theo dữ liệu chính thức, mức giảm dân số trong năm 2022 ở Bắc Kinh là tương đối nhỏ, với tỷ lệ tăng dân số tự nhiên là -0,05 trên 1.000 cư dân. Tuy nhiên, con số này đại diện cho một vấn đề lớn hơn được chứng kiến trên toàn Trung Quốc, đó là dân số quốc gia của nước này cũng lần đầu tiên giảm vào năm 2022 kể từ nạn đói vào năm 1961.
Có nhiều yếu tố đằng sau thực trạng sụt giảm dân số này như hậu quả sâu rộng của chính sách một con mà Trung Quốc áp dụng vào những năm 1980 (nhưng sau đó đã được bãi bỏ); thay đổi thái độ đối với hôn nhân và gia đình trong giới trẻ Trung Quốc; bất bình đẳng giới sâu sắc và những thách thức trong việc nuôi dạy trẻ em ở các thành phố đắt đỏ của Trung Quốc.
Vấn đề này trở nên trầm trọng hơn do vai trò giới cố hữu thường đặt phần lớn công việc gia đình và chăm sóc con cái lên vai phụ nữ. Tuy nhiên, hiện nhiều phụ nữ, những người có trình độ học vấn cao hơn và độc lập về tài chính hơn bao giờ hết, ngày càng không sẵn sàng gánh vác gánh nặng bất bình đẳng này.
Kết quả là tỷ lệ sinh giảm liên tục trong nhiều năm cũng như tỷ lệ tử vong tăng, khi số lượng dân số già Trung Quốc tăng lên. Lực lượng lao động bị thu hẹp cũng làm dấy lên mối lo ngại về sự suy giảm kinh tế. Điều này đặt ra một vấn đề tiềm ẩn cho phần còn lại của thế giới do vai trò chính của Trung Quốc là nền kinh tế lớn thứ hai toàn cầu.
Bắc Kinh không phải là địa phương duy nhất của Trung Quốc trải qua sự suy giảm dân số này. Tỉnh Liêu Ninh có số ca tử vong cao gấp hơn 2 lần so với số ca sinh mới vào năm 2022, với dân số giảm 324.000 người.
Những nỗ lực của các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc cho đến nay đã không đạt hiệu quả trong việc đảo ngược xu hướng.
Giới chức nước này đã đưa ra kế hoạch mới vào năm 2022, trong đó tăng thời gian nghỉ thai sản, áp dụng giảm trừ thuế và nhiều đặc quyền khác cho các gia đình sinh con; một số thành phố cho nghỉ phép dài hơn để sinh con, tăng cường các dịch vụ chăm sóc trẻ em và thậm chí cung cấp tiền mặt cho các gia đình có con thứ ba.
Duy Phường, một thành phố ở tỉnh Sơn Đông, đã công bố một sáng kiến mới vào đầu tuần này - cung cấp giáo dục trung học công lập miễn phí cho con thứ ba của các gia đình. Và vào tháng 1, tỉnh Tứ Xuyên tuyên bố sẽ bỏ các hạn chế đối với những người chưa kết hôn có con, cho phép cha mẹ đơn thân được hưởng các phúc lợi mà trước đây chỉ dành cho các cặp vợ chồng.
Tuy nhiên, nhiều nhà hoạt động, phụ nữ và các nhà phê bình khác đã nói rằng những chính sách khuyến khích trên là không đủ để giải quyết các vấn đề cấu trúc sâu xa.
Nỗi thất vọng gia tăng trong đại dịch, nhiều người trẻ Trung Quốc chán nản với áp lực sinh con ngày càng tăng.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!