Hơn một nửa dân số Đông Nam Á hiện ở độ tuổi dưới 30. Tuy nhiên, khu vực này đang đối mặt với nguy cơ già hóa dân số ngày càng nhanh. Ước tính đến năm 2035, ASEAN dự kiến sẽ có hơn 127 triệu người từ 65 tuổi trở lên, chiếm khoảng 20% tổng dân số. Điều này đang đặt ra nhiều thách thức đối với các nước trong khu vực.
Singapore dự kiến là quốc gia dẫn đầu về tốc độ già hóa dân số trong ASEAN. Ước tính vào năm 2040, số người trên 65 tuổi ở quốc đảo sư tử chiếm gần 30%. Tiếp đó là Thái Lan với tỷ lệ hơn 26%, Việt Nam và Brunei là khoảng 16%. Báo cáo về Triển vọng dân số của Liên Hợp Quốc dự báo đến năm 2050, khu vực ASEAN sẽ có hơn 176 triệu người trên 60 tuổi, chiếm hơn 22% tổng dân số của khối.
Già hóa dân số nhanh chóng đang đặt ra nhiều thách thức trong việc chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi. Ông Tanapol Petchmali - Lãnh đạo cộng đồng dân cư ở Bangkok, Thái Lan nói: "Chúng tôi nhận thấy có những người già nằm liệt giường sống trong những điều kiện tồi tệ, điều đó ảnh hưởng đến cả sức khỏe thể chất và sức khỏe tinh thần của họ. Có nhiều người phải sống trong những môi trường nguy hiểm, dơ bẩn và ồn ào".
Tình trạng già hóa dân số cũng đang đặt ra nhiều gánh nặng đối với nền kinh tế các nước trong khu vực, khi không còn sở hữu lực lượng lao động dồi dào và giá rẻ.
Ông Anusan Thienthong - Hội Người cao tuổi ở Bangkok, Thái Lan cho rằng: "Khi những người cao tuổi có thu nhập, họ sẽ tiêu số tiền đó và sinh ra dòng tiền thúc đẩy nền kinh tế. Nếu nhiều người cao tuổi không có tiền tiêu, nền kinh tế sẽ không dễ dàng phát triển".
Đông Nam Á đối mặt với nguy cơ già hóa dân số ngày càng nhanh.
Già hóa dân số - "cơn sóng thần bạc"
Quá trình già hóa dân số nhanh chóng này được ví như "cơn sóng thần bạc" - bởi nó gây ra các thách thức đối với thị trường lao động hay hệ thống an sinh xã hội. Tuy nhiên, Phó Thủ tướng Singapore Lawrence Wong lại cho rằng, có thể biến thách thức thành cơ hội. Một trong những cơ hội như vậy là từ một nền kinh tế mới, bằng cách khai thác thói quen tiêu dùng mới của người lớn tuổi.
Ví dụ, một số công ty như Prudential Singapore đã loại bỏ hoàn toàn tuổi nghỉ hưu, cho phép nhân viên lớn tuổi tiếp tục làm việc. Điều đó đồng nghĩa là sẽ có nhiều người tiêu dùng hơn, với nhu cầu thay đổi và khả năng chi tiêu cũng khác đi.
Ông Philip Sng đang sửa soạn quần áo cho một ngày làm việc. Ở tuổi 71, thay vì nghỉ hưu, ông vẫn đang làm nhân viên an ninh cho một trung tâm văn hóa Pháp tại Singapore. Ông cho biết: "Lý do tôi làm việc đơn giản chỉ có hai từ: năng động và tôi độc lập".
Tại Singapore, những người như ông Philip không phải ngoại lệ, tính đến năm 2020, tỷ lệ người trên 65 tuổi vẫn còn làm việc đạt trên 27%, tăng gần gấp đôi so với mốc 16% của một thập kỷ trước. Với tỷ lệ già hóa dân số ở mức nhanh thứ hai thế giới, Singapore được coi là nơi thử nghiệm giải quyết các vấn đề già hóa dân số.
Theo ông Han Yik - Trưởng nhóm các nhà đầu tư quốc tế, Diễn đàn Kinh tế Thế giới: "Người cao tuổi có thể phục vụ trong xã hội của chúng ta với tư cách là những chính khách cao tuổi như những cố vấn, những nhà lãnh đạo đối với thế hệ trẻ. Tôi nghĩ đó là cách mà họ có thể tiếp tục cống hiến cho xã hội và nó thực sự buộc chúng ta phải suy nghĩ lại về toàn bộ khái niệm nghỉ hưu".
Ông Chew Soon Beng - Nhà kinh tế chính trị học, Đại học Công nghệ Nanyang, Singapore: "Chúng tôi khuyến khích người lao động lớn tuổi làm việc để họ có thể liên tục học hỏi và giữ cho bản thân năng động, đó là cách chúng tôi đối phó với dân số già".
Singapore khuyến khích người lao động lớn tuổi làm việc
Một thống kê cho thấy "nền kinh tế bạc" - ý nói nền kinh tế liên quan những người cao tuổi - ở Singapore là thị trường trị giá 72,4 tỉ USD vào năm 2025. Các cơ hội kinh tế phục vụ người lớn tuổi trải rộng trên nhiều lĩnh vực từ dịch vụ y tế đến các khu nhà ở hoặc các làng, khu dân cư dành cho người lớn tuổi. Trong các lĩnh vực tiềm năng, thực phẩm mềm, nhuyễn, ngon miệng đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng và sức khỏe của người cao tuổi rất có triển vọng.
Chăm sóc sức khỏe cũng là một cơ hội thấy rõ, dịch vụ kỹ thuật số và cơ sở hạ tầng cũng là những lĩnh vực mà các doanh nghiệp muốn nắm bắt. Lĩnh vực này bao gồm phát triển các giải pháp hỗ trợ sinh hoạt, công nghệ chăm sóc sức khỏe và thể dục, thông tin liên lạc hướng đến người cao tuổi.
TS. James Kah - Đại học Quốc gia Singapore cho biết: "Các sản phẩm công nghệ mới sẽ đưa đến những người cao tuổi để thử nghiệm. Các sinh viên, nghiên cứu sinh sẽ tương tác với người lớn tuổi để phát triển, đổi mới công nghệ nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống người cao niên. Từ đó, các sản phẩm sẽ được triển khai ở quy mô lớn nhằm mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng hơn".
Theo dự báo, thế hệ những người cao tuổi tại Singapore sẽ chi tiêu khoảng 150 tỷ USD vào năm 2030 – một thị trường tiềm năng mà các doanh nghiệp không nên và không thể bỏ qua.
Lão hóa - suy cho cùng, đó là điều tự nhiên trong cuộc sống. Chúng ta do vậy có lẽ cũng nên đối diện với quá trình này một cách tích cực. Đầu tư vào một "nền kinh tế bạc" có thể biến thách thức thành cơ hội vàng. Theo một nghiên cứu, tại châu Á - Thái Bình Dương, nền kinh tế bạc có thể đạt 4,6 nghìn tỷ USD vào năm 2025, tăng 43% so với năm 2020. Già hóa tích cực sẽ không chỉ cho thấy những đóng góp hữu ích của người cao tuổi đối với xã hội và kinh tế, mà nó còn nâng cao tính độc lập của họ, cũng như tăng thêm sự gắn kết giữa các thế hệ.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!