Trong ngày bầu cử Tổng thống Mỹ (3/11), ứng viên đảng Dân chủ - Joe Biden đang nắm lợi thế rõ rệt so với ông chủ phòng bầu dục lúc này – Donald Trump trong cuộc chạy đua vào nhà trắng. Tuy nhiên, cho tới vài ngày sau ngày bầu cử, vị trí người đàn ông quyền lực nhất nhì thế giới này vẫn chưa tìm ra chủ nhân mới.
Cử tri đến bỏ phiếu tại Trung tâm Kentucky Exposition, thành phố Louisville, bang Kentuck (Ảnh: Reuters)
Thực tế, tất cả số phiếu bầu cho tới thời điểm chưa được kiểm đếm xong – và quá trình này theo một vài cách nói, chỉ như vừa bắt đầu. Trong khi người Mỹ bầu trong hoặc trước ngày bầu cử, việc chọn ra Tổng thống Mỹ là quá trình kéo dài nhiều tháng và cuộc bầu cử chỉ là bước đầu trong đó. Hệ thống bầu cử tại Mỹ thường gây nhầm lẫn vì khác với nhiều quốc gia trên thế giới, bầu cử Tổng thống Mỹ không áp dụng hình thức tổng tuyển cử, nghĩa là người dân bầu trực tiếp cho Tổng thống mà "ủy quyền" cho các đại cử tri, những người trực tiếp chọn ứng viên theo kết quả phiếu bầu phổ thông của bang.
Trong số 50 bang tại Mỹ, mỗi bang sẽ được trao một số phiếu đại cử tri nhất định. Số lượng đại cử tri mỗi bang được phân bổ dựa trên quy mô dân số của bang đó, tương ứng số đại diện của họ có trong 435 ghế Hạ viện và 100 ghế Thượng viện.
Theo thống kê của hãng tin Fox News, hai ứng cử viên tranh cử tổng thống Mỹ 2020 là đương kim Tổng thống Donald Trump và ứng cử đảng Dân Chủ Joe Biden tiếp tục bám đuổi sít sao tại các bang chưa ngã ngũ.
Thống kê của Fox News cho thấy ứng cử viên Joe Biden tiếp tục nắm lợi thế tại bang Nevada (6 phiếu đại cử tri) với 49,4% số phiếu bầu, trong khi Tổng thống Trump đang có được 48,5% số phiếu, kết quả này được tính trên 84% số phiếu đã kiểm đếm. Bang Nevada đang được coi là bang quyết định đối với cuộc bầu cử tổng thống Mỹ khi mà ông Joe Biden đã giành được 264 phiếu đại cử tri (tính cả 11 phiếu đại của tri của bang Arizona). Nếu giành được chiên thắng tại bang Nevada với 6 phiếu đại cử tri thì ông Joe Biden sẽ chiến thắng khi hội đủ 270 phiếu đại cử tri. Các hãng tin khác như Reuters, CNN cũng đưa kết quả tương tự tại bang Nevada.
Trong khi đó, đương kim Tổng thống Trump vẫn là người đang nắm lợi thế tại các bang còn lại gồm Pennsylvania (20 phiếu đại cử tri), Georgia (16 phiếu đại cử tri), North Calorina (15 phiếu đại cử tri), Alaska (3 phiếu đại cử tri). Nếu chiến thắng tại các bang này, ông Trump sẽ thu hẹp đáng kể khoảng cách với đối thủ Joe Biden.
Tuy nhiên, kết quả cuối cùng vẫn phụ thuộc vào việc công bố kết quả tại bang Arizona (11 phiếu đại cử tri). Trước đó, nhiều hãng truyền thông đã công bố ông Joe Biden giành chiến thắng tại bang này và có được 264 phiếu đại cử tri. Tuy nhiên sau đó, một số hãng đã rút lại thông tin về kết quả của bang Arizona, với lý do có nhầm lẫn trong quá trình thống kê số phiếu đã kiểm đếm tại bang này, và giảm số phiếu đại cử tri đang nắm giữ của ông Joe Biden xuống còn 253 phiếu.
Sau đây là cụ thể những gì có thể diễn ra sau Ngày bầu cử:
3/11/2020: Ngày bầu cử
Cử tri đi bầu và được kiểm đếm – Hàng triệu người mỹ bỏ phiếu trong những tuần trước Ngày bầu cử, qua thư hay tư cách cử tri vắng mặt. Luật bầu cử Mỹ xác định Ngày bầu cử sẽ diễn ra vào Thứ Ba đầu tiên sau thứ Hai đầu tiên của tháng 11. Số phiếu bầu sẽ được tính trên toàn nước Mỹ vào ngày bầu cử. Mặc dù truyền thông thường sẽ dự đoán được người chiến thắng trong một số cuộc bầu cử nhất đddinhjtrong quá khứ nhưng sẽ luôn mất thời gian sau Ngày bầu cử để kiểm đếm các phiếu bầu.
4/11/2020-23/11/2020: Tiếp tục kiểm đếm cử tri và phiếu bầu
Công tác kiểm đếm phiếu bầu qua mail dự kiến mất khá nhiều thời gian.
Các lá phiếu qua thư phải được đóng dấu bưu điện trước ngày 3/11 ở mọi bang của Mỹ, nhưng có thể chúng sẽ tới địa chỉ điểm bỏ phiếu muộn và vẫn được tính ở nhiều bang. Trong hầu hết các trường hợp, phiếu bầu dạng này phải được nhận trong vòng vài ngày. Nhưng ở bang Washington, các lá phiếu gửi qua đường bưu điện có thể được nhận muộn nhất vào ngày 23/11/20202 – 1 ngày trước khi bang xác nhận kết quả bầu cử.
Tại các bang chiến trường như Bắc Carolina và Pennsylvania, số phiếu bầu qua thư có thể đến được nơi gửi trước ngày 6/11 (giờ Mỹ). Tại bang chiến trường Minnesota và Nevada, loại phiếu này có thể được nhận trước ngày 10/11 và tại Ohio là ngày 13/11.
10/11/2020-11/11/2020: Các bang công bố kết quả bầu cử
Mỗi bang sẽ có chút khác biệt về mặt thời gian trong việc công bố kết quả bầu cử, thời điểm bắt đầu tuần mới sau Ngày bầu cử là khoảng thời gian các bang phải làm nhiệm vụ kể trên. Mặc dù vậy, hạn chót này cũng có thể bị xê dịch trong trường hợp bang nào đó phải kiểm tra lại số phiếu bầu do tỷ lệ thắng thua của các ứng viên quá suýt soát. Hầu hết mọi công tác dạng này (nếu có) sẽ hoàn thành trong vòng 2 tuần cuối của tháng 11 trong khi đó riêng California có hạn chót là ngày 8/12.
8/12/2020: "Cập cảng an toàn" để xác định kết quả bầu cử và chỉ định đại cử tri
Đạo luật kiểm đếm bầu cử (Electoral Count Act) năm 1887 quy định Quốc hội sẽ chọn ra danh sách đại cử tri sẽ đại diện bầu cử cho bang. Sau khi có danh sách đầy đủ, 538 đại cử tri sẽ họp mặt và bỏ phiếu lựa chọn Tổng thống với thời hạn chót là ngày 14/12. Năm 2000, Tòa án Tối cao đã chấm dứt cuộc kiểm phiếu lại có mục đích ở bang Florida vì nó không thể thoàn thành trước ngày "cập cảng an toàn" này.
Năm 2020 có thể là thời điểm rất quan trọng đối với đảng Cộng hòa khi họ kiểm soát nhiều cơ quan lập pháp tại các tiểu bang hơn đảng Dân chủ, bao gồm ở hầu hết các bang chiến trường.
14/12/2020: Các lá phiếu đại cử tri được gửi tới Washington
Theo luật pháp Mỹ, ngày này là thứ Hai đầu tiên sau ngày thứ Tư lần thứ hai trong tháng 12. Ở mùa bầu cử 2020, nó rơi vào ngày 14/12. 6 ngày sau khi các tranh chấp được cho là đã được giải quyết, các đại cử tri sẽ nhóm họp tại các bang tương ứng của họ và bỏ phiếu bầu cho Tổng thống Mỹ. Họ phải xác nhận sáu bộ phiếu bầu và gửi chúng đến Washington. Nhiều bang có luật yêu cầu các cử tri của họ ủng hộ người chiến thắng trong cuộc bầu cử của tiểu bang đó và có thể phạt tiền đối với những đại cử tri phản bội lại niềm tin của những người đã bầu cho họ.
23/12/2020: Các lá phiếu đại cử tri tới Washington
Các lá phiếu đại cử tri sẽ mất khoảng 9 ngày để tới được thủ đô Washington.
3/1/2021: Quốc hội mới tuyên thệ nhậm chức
Các thành viên Hạ viện và các thành viên mới của Thượng viện tuyên thệ nhậm chức vào buổi trưa ngày này. Đây là sự khởi đầu chính thức Quốc hội khóa 117 của Mỹ.
6/1/2021: Số phiếu đại cử tri đã được kiểm đếm xong
Các thành viên Hạ viện và Thượng viện họp trong phòng họp Hạ viện. Chủ tịch Thượng viện (Phó Tổng thống Mike Pence) chủ trì phiên họp và các phiếu đại cử tri được đọc và đếm theo thứ tự bảng chữ cái bởi 2 người được chỉ định – 1 từ Hạ viện và 1 từ Thượng viện. Sau đó, 2 đại diện này sẽ đưa lại danh sách cho Chủ tịch Thượng viện. Ông Mike Pence sẽ thông báo kết quả và lắng nghe ý kiến.
Nếu có sự phản đối từ nhiều nhóm đại cử tri, Hạ viện và Thượng viện sẽ xem xét riêng biệt các vấn đề để quyết định cách đếm những phiếu bầu đó.
Trong trường hợp không thể chọn ra người chiến thắng từ kết quả này, 435 thành viên Hạ viện sẽ quyết định cuộc bầu cử. Mỗi bang nhận được một phiếu bầu. Mặc dù có nhiều đảng viên Dân chủ hơn trong Hạ viện nhưng đảng Cộng hòa, tính đến thời điểm hiện tại, kiểm soát nhiều phái đoàn tiểu bang hơn. Vì vậy, rất có thể Hạ viện sẽ chọn ông Donald Trump mặc dù đa số Hạ viện là người của đảng Dân chủ.
Chủ tịch Hạ viện - bà Nancy Pelosi
Hạ viện có thời gain đến trưa ngày 20/1 để chọn ra Tổng thống. Nếu Tổng thống không được chọn ra từ 2 ứng viên Tổng thống, cuộc bầu chọn sẽ được mở rộng tới hàng Phó Tổng thống hoặc những người đủ điều kiện kế vị Tổng thống. Nếu cả Tổng thống và Phó Tổng thống đều không đắc cử, người kế vị sẽ là Chủ tịch Hạ viện – Nancy Pelosi.
20/1/2020: Ngày ra mắt của Tổng thống mới
Tổng thống mới tuyên thệ nhậm chức vào buổi trưa. Nếu Tổng thống đắc cử qua đời giữa Ngày bầu cử và Ngày nhậm chức, Phó Tổng thống đắc cử sẽ tuyên thệ nhậm chức và trở thành Tổng thống.
Phó Tổng thống Mỹ - Mike Pence
Trong một cuộc bầu cử có tranh chấp, nếu Hạ viện không chọn Tổng thống nhưng Thượng viện đã chọn một Phó Tổng thống, thì Phó Tổng thống đắc cử sẽ trở thành quyền tổng thống cho đến khi Hạ viện đưa ra lựa chọn. Và nếu không có Tổng thống được bầu và không có Phó Tổng thống được bầu, Hạ viện chỉ định một Tổng thống cho đến khi một người được chọn. Theo Đạo luật Kế vị Tổng thống, người nắm giữ vị trí này có thể sẽ là Chủ tịch Hạ viện - Nancy Pelosi nếu bà từ chức Quốc hội.
*Tham khảo nguồn AP, Reuters, TTXVN, CNN. Ảnh: AP
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!