Ngày 14/7 đánh dấu tròn 5 năm thỏa thuận hạt nhân Iran lịch sử được ký kết. Sau 20 tháng đàm phán, ngày 14/7/2015, Iran và nhóm P5+1, gồm Mỹ, Nga, Trung Quốc, Anh, Pháp và Đức đã thống nhất được một Kế hoạch hành động chung toàn diện. Theo đó, Iran chấp thuận hạn chế chương trình hạt nhân mà phương Tây lo ngại có thể sẽ dẫn tới việc phát triển bom hạt nhân. Đổi lại, các quốc gia phương Tây đồng ý gỡ bỏ mọi biện pháp trừng phạt nhằm vào Tehran.
Tuy nhiên, 5 năm trôi qua ghi dấu những bước thăng trầm của thỏa thuận này và sự xuống dốc của quan hệ Mỹ - Iran.
5 năm kể từ ngày ký thỏa thuận hạt nhân Iran cũng khoảng thời gian ghi dấu sự xuống dốc của quan hệ Mỹ - Iran. Ảnh: Los Angeles Times
Tương lai của thỏa thuận hạt nhân Iran bắt đầu mong manh kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump lên nắm quyền vào năm 2017. Cho rằng thỏa thuận này có nhiều khiếm khuyết, chính quyền Mỹ thực hiện chính sách gây sức ép tối đa lên Iran. Mối quan hệ Mỹ - Iran chứng kiến nhiều mốc căng thẳng.
Quan hệ Mỹ - Iran bắt đầu lao dốc khi vào ngày 8/5/2018, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận và sau đó áp đặt trở lại các biện pháp trừng phạt đối với Iran theo nhiều đợt, đồng Rial của Iran mất giá kỷ lục.
Ngày 8/5/2019
Thỏa thuận hạt nhân Iran đối mặt với nguy cơ chết yểu
Đúng 1 năm sau ngày Mỹ rút khỏi thỏa thuận, Iran ra "tối hậu thư" đe dọa rút một phần khỏi thỏa thuận hạt nhân, nếu các nước cùng tham gia đàm phán không chung tay hỗ trợ giúp Iran bảo vệ lợi ích kinh tế. Thỏa thuận hạt nhân Iran đối mặt với nguy cơ chết yểu sau khi Iran từng bước giảm bớt các cam kết, trong đó có phá giới hạn làm giàu urani.
Tháng 6/2019
Cũng từ đây, quan hệ Mỹ - Iran xấu đi nhanh chóng. Có những thời điểm dư luận đã nghĩ đến kịch bản về chiến tranh có thể nổ ra giữa Mỹ và Iran sau khi Iran bắn hạ một máy bay không người lái của Mỹ vào tháng 6/2019. Đáp trả, Mỹ bắn hạ một máy bay không người lái của Iran ở eo biển Hormuz. Mỹ cũng cáo buộc Iran đứng sau vụ tấn công các tàu chở dầu trên vịnh Oman.
Dư luận đã nghĩ đến kịch bản về chiến tranh có thể nổ ra giữa Mỹ và Iran
Tháng 1/2020
Căng thẳng hai bên tiếp tục lên đỉnh điểm sau vụ không kích của Mỹ khiến Tướng Iran Qasem Soleimani thiệt mạng hồi tháng 1 năm nay. Đáp trả, Iran đã phóng rocket vào một số căn cứ quân sự của Mỹ ở Iraq và cả Vùng Xanh của Đại sứ quán Mỹ ở Baghdad. Gần đây, Iran tuyên bố muốn Interpol bắt giữ Tổng thống Donald Trump vì liên quan tới cái chết của tướng Iran.
Dư luận cho đến nay vẫn bày tỏ lấy làm tiếc về việc cả Iran và Mỹ đều đã có những bước đi làm ảnh hưởng đến thỏa thuận hạt nhân lịch sử. Hiện Liên minh châu Âu vẫn đang thúc đẩy các nỗ lực duy trì thỏa thuận. Tuy nhiên, những gì đang diễn ra cho thấy rất khó để cứu vãn thỏa thuận này.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!