Tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh giải thể Bộ Giáo dục Mỹ, ngày 20/3. (Ảnh: CNN)
Động thái này nhằm thực hiện lời hứa trong chiến dịch tranh cử của ông với mục tiêu chuyển nhiều quyền lực hơn đối với các chính sách giáo dục cho các tiểu bang. Mặc dù Tổng thống không thể đóng cửa hoàn toàn cơ quan này nếu không có sự chấp thuận của Quốc hội, nhưng đầu tháng này, Bộ Giáo dục đã thông báo gần một nửa số nhân viên của mình sẽ nghỉ việc thông qua việc sa thải và mua lại tự nguyện.
Vẫn chưa thể dự đoán hết những tác động sẽ xảy ra với các chương trình và chức năng của cơ quan này, và có khả năng sẽ có những thách thức pháp lý đối với sắc lệnh hành pháp của ông Trump.
Trụ sở Bộ Giáo dục Mỹ (Ảnh: Getty Images)
Một viên chức hành chính cấp cao cho biết, nguồn tài trợ liên bang cho học sinh khuyết tật, những người thuộc diện Đạo luật Giáo dục dành cho Người khuyết tật, cùng với nguồn tài trợ theo Đạo luật I cho các trường thu nhập thấp và các khoản thanh toán cho vay liên bang dành cho sinh viên, sẽ không bị thay đổi theo lệnh này. Tuy nhiên, lệnh này cấm các chương trình hoặc hoạt động nhận tiền của cơ quan thúc đẩy sự đa dạng, công bằng và hòa nhập hoặc hệ tư tưởng giới.
Những người ủng hộ sắc lệnh cho rằng quyền giám sát giáo dục nên được trả lại cho các tiểu bang và phụ huynh, trong khi những người phản đối lập luận rằng động thái này sẽ gây hại cho trẻ em và khả năng học tập của các em.
Học sinh thu nhập thấp ở nông thôn và khuyết tật có thể bị ảnh hưởng
Bộ Giáo dục cung cấp hàng chục tỷ USD tiền tài trợ để hỗ trợ hàng triệu học sinh ở các khu vực thu nhập thấp và nông thôn, những người khuyết tật - và những người ủng hộ lo ngại về việc đóng cửa cơ quan này có thể ảnh hưởng đến những đối tượng đó.
Tổng thống Trump cho biết "nguồn tài trợ nhu cầu đặc biệt" cho học sinh sẽ do Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh giám sát.
Cơ quan này sẽ chuyển hơn 18 tỷ USD tiền tài trợ bổ sung hàng năm cho các quận, trường học địa phương để cung cấp hỗ trợ học thuật bổ sung cho các trường có tỷ lệ nghèo đói cao. Các khoản tài trợ theo Đạo luật I phục vụ khoảng 26 triệu học sinh thu nhập thấp.
Việc giải thể bộ này, cùng với việc mất đi nhiều nhân viên, làm dấy lên lo ngại về việc đảm bảo rằng các tiểu bang và quận sẽ sử dụng các quỹ liên bang theo cách tốt nhất để mang lại kết quả tích cực cho học sinh, Weade James - giám đốc cấp cao về chính sách giáo dục K-12 tại Trung tâm Tiến bộ Hoa Kỳ thiên tả cho biết.
Tổng thống Trump cầm sắc lệnh giải thể Bộ Giáo dục Mỹ tại Nhà Trắng, ngày 20/3 (Ảnh: AP)
Ngoài ra, các trường học nông thôn và nhỏ hơn dựa vào Bộ Giáo dục để được hỗ trợ kỹ thuật và thực hiện các khoản tài trợ theo Đạo luật I và các chương trình khác, bà Weade James lưu ý. "Điều rất quan trọng là chúng ta phải tiếp tục đặt câu hỏi về cách những khoản cắt giảm này sẽ tác động đến học sinh, vì thực sự là như vậy. Sẽ có sự mất mát về chuyên môn và mất khả năng thu thập dữ liệu, giám sát và giải trình".
Tại Mỹ, Bộ Giáo dục có chức năng đặt ra các thông số xung quanh chỗ ở cho học sinh khuyết tật, đảm bảo rằng các em có quyền được giáo dục công miễn phí và phù hợp. Cơ quan này giúp tài trợ cho các trường học dành cho người khiếm thính và khiếm thị tại Mỹ và giám sát Cơ quan Quản lý Dịch vụ Phục hồi chức năng, nơi cung cấp các dịch vụ nhằm mục đích giúp người Mỹ khuyết tật sống tự lập hơn và tìm được việc làm. Bộ này cung cấp hơn 15 tỷ USD hàng năm để giúp phục vụ 7,4 triệu học sinh thông qua Đạo luật Giáo dục Cá nhân Khuyết tật, được gọi là IDEA.
Tuy nhiên, Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh không có nhiều hiểu biết về các chương trình này, Mia Ives-Rublee - giám đốc cấp cao của Sáng kiến Công lý Khuyết tật tại Trung tâm Tiến bộ Hoa Kỳ cho biết. Bà Ives-Rublee cho rằng điều đó có thể khiến sinh viên khuyết tật khó có thể nhận được các dịch vụ họ cần hơn nhiều.
Bé gái cầm tấm biển thể hiện ủng hộ Bộ Giáo dục tại một cuộc biểu tình ở khu vực Bắc Hollywood, Los Angeles, hôm 15/3. (Ảnh: AP)
Về việc quản lý các khoản vay liên bang dành cho sinh viên
Theo hai nguồn tin được CNN trích dẫn, Bộ Giáo dục đã phải vật lộn để tìm một cơ quan thay thế khả thi nhằm quản lý danh mục nợ sinh viên khổng lồ của mình. Các nguồn tin cho biết danh mục nợ lên tới 1,8 nghìn tỷ USD, với ước tính 40% các khoản vay quá hạn, tăng so với những gì CNN đã đưa tin trước đó dựa trên thông tin công khai.
Ông Trump cho biết vào ngày 31/3 rằng các khoản vay sinh viên sẽ được chuyển đến Cơ quan Quản lý Doanh nghiệp nhỏ. Thông báo này được đưa ra sau khi thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết trước khi sắc lệnh hành pháp được ký, rằng một số "chức năng quan trọng" như các khoản vay sinh viên và quản lý các khoản trợ cấp cho sinh viên có nguy cơ sẽ vẫn thuộc về Bộ Giáo dục.
Trước đó, Tổng thống Trump đã đề xuất rằng danh mục cho vay sinh viên - sẽ được chuyển đến Bộ Tài chính hoặc Cơ quan Quản lý Doanh nghiệp nhỏ.
Hệ thống khoản vay sinh viên liên bang, đang quản lý khoảng 1,69 nghìn tỷ USD nợ chưa thanh toán của hơn 43 triệu người Mỹ, sẽ đối mặt với nhiều bất ổn.
Những người đi vay đang trong quá trình trả nợ có thể sẽ không thấy thay đổi ngay lập tức về yêu cầu thanh toán hoặc điều khoản khoản vay. Tuy nhiên, họ có thể gặp khó khăn khi muốn tìm đúng cơ quan để liên hệ khi có thắc mắc hoặc cần hỗ trợ về các lựa chọn trả nợ nếu trách nhiệm quản lý hành chính bị chuyển giao. Ảnh hưởng của sắc lệnh hành pháp đối với các khoản vay sinh viên mới và quá trình xử lý hỗ trợ tài chính cho sinh viên đại học sắp nhập học vẫn chưa rõ ràng.
Ảnh hưởng đến các chương trình giảng dạy của trường học địa phương
Bộ Giáo dục Mỹ không có quyền kiểm soát chương trình giảng dạy tại các trường học.
Khi thành lập Bộ Giáo dục, Quốc hội đã nói rằng:
"Không có điều khoản nào trong chương trình do Bộ trưởng hoặc bất kỳ viên chức nào khác do Bộ quản lý được thực hiện bất kỳ chỉ đạo, giám sát hoặc kiểm soát đối với chương trình giảng dạy, quản lý hoặc nhân sự của bất kỳ tổ chức giáo dục, trường học, bao gồm cả việc lựa chọn nội dung của các nguồn tài nguyên thư viện, sách giáo khoa, các tài liệu hướng dẫn khác… ngoại trừ trong phạm vi được luật pháp cho phép".
Trách nhiệm đối với chương trình giảng dạy thuộc về các tiểu bang và địa phương, vì vậy lệnh hành pháp sẽ không ảnh hưởng trực tiếp đến chương trình giảng dạy của học sinh.
Ông Trump ký sắc lệnh giải thể Bộ Giáo dục Mỹ, ngày 20/3. (Ảnh: NY Times)
Bộ Giáo dục Mỹ trước đó đã công bố cắt giảm gần 50% lực lượng lao động của mình. Thông qua sự kết hợp giữa việc sa thải và "mua lại" tự nguyện, Bộ Giáo dục đã công bố kế hoạch cắt giảm gần một nửa lực lượng lao động của mình kể từ khi ông Trump nhậm chức hồi tháng 1/2025.
Một trong những văn phòng bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi việc cắt giảm việc làm là Văn phòng Dân quyền - đơn vị hoạt động để bảo vệ sinh viên bằng cách yêu cầu các trường học và cao đẳng nhận được tiền của liên bang, chịu trách nhiệm chống lại chủ nghĩa bài Do Thái, kỳ thị Hồi giáo, phân biệt chủng tộc và phân biệt đối xử với sinh viên khuyết tật.
Chính quyền Trump đang đóng cửa 7 trong số 12 văn phòng khu vực của văn phòng và sa thải gần một nửa số nhân viên.
Ngày 20/3 (giờ Mỹ), Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh hành pháp chỉ đạo Bộ Giáo dục Mỹ tự đưa ra một kế hoạch để giải tán chính mình, trong nỗ lực theo đuổi việc xóa bỏ hoàn toàn bộ này.
Ông Trump ký sắc lệnh tạo điều kiện cho Bộ Giáo dục tự giải tán, nhưng cần có sự thông qua của Quốc hội Mỹ thì bộ này mới bị xóa bỏ hoàn toàn.
Hướng đến mục tiêu xóa bỏ Bộ Giáo dục liên bang Mỹ "một lần và mãi mãi", ông Trump trước đó đã sa thải khoảng một nửa số nhân viên, cùng cắt bỏ bộ phận nghiên cứu, cũng như hủy bỏ hàng chục khoản trợ cấp và hợp đồng của bộ.
Được thành lập vào năm 1979, công việc chính của Bộ Giáo dục Mỹ là phân bổ tiền cho sinh viên đại học qua các khoản trợ cấp và cho vay.
Bộ này cũng phân bổ tiền liên bang cho các trường học từ cấp mẫu giáo đến phổ thông tại các bang ở Mỹ, tập trung vào nhóm học sinh gia đình có thu nhập thấp và khuyết tật, cũng như thực hiện công tác chống phân biệt đối xử trong trường học.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!