Thực vật có các tế bào được gọi là gene đồng hồ sinh học, cho phép chúng đo nhịp độ hàng ngày và theo mùa. Hiểu được cách thức hoạt động của quá trình này có thể hỗ trợ việc sản xuất cây trồng nhằm thu được năng suất cao hơn và đạt được canh tác bền vững hơn.
Giáo sư Alex Webb, Chủ tịch Hội Cell Signalling tại Khoa Khoa học Thực vật thuộc Đại học Cambridge và là tác giả của báo cáo vào tháng 4/2021, cho biết: "Chúng tôi đã phát hiện ra rằng, thực vật phát triển tốt hơn nhiều khi đồng hồ sinh học của chúng phù hợp với nhịp độ môi trường mà chúng đang phát triển".
Làm thế nào thực vật có thể cho biết thời gian?
Giáo sư Webb giải thích: "Chúng ta đang sống trên một hành tinh quay, và điều đó có tác động rất lớn đến nhịp sinh học của chúng ta và cả nhịp sinh học của thực vật".
Trong nghiên cứu, các nhà khoa học tại Đại học Cambridge đã dựa trên những quan sát ở loài thực vật có hoa nhỏ thuộc họ cải, tên khoa học là arabidopsis thaliana, thường được gọi là cải xoong thale.
Họ phát hiện ra rằng, nguồn cung cấp ánh sáng theo nhịp độ mà chúng ta chứng kiến trong chu kỳ ngày và đêm dẫn đến sự phát triển của đồng hồ sinh học. Những chiếc đồng hồ này điều chỉnh hầu hết chu trình sinh học của thực vật, từ quang hợp, trao đổi chất và phát triển.
Ông Webb cho biết thêm: “Các phản ứng của thực vật chống lại dịch hại theo đồng hồ sinh học sẽ được tối ưu hóa. Chúng có khả năng chống lại sâu bệnh tốt nhất vào thời điểm trong ngày mà sâu bệnh hoạt động. Vì vậy, chỉ cần bật/tắt ánh sáng trong xe tải lạnh để bắt chước chu kỳ ngày/đêm sẽ kích hoạt đồng hồ sinh học của thực vật, giúp cải thiện khả năng lưu trữ và giảm thiểu chất thải”.
Cải xoong thale đang nở hoa. (Ảnh: Euronews)
Điều này hữu ích như thế nào đối với nông nghiệp?
Các gene kiểm soát nhịp sinh học ở tất cả các loại cây trồng chính đều giống nhau và có nhiều ưu điểm. Hệ thống nhịp sinh học này có thể góp phần điều chỉnh quá trình ra hoa, sinh khối, quang hợp, sử dụng nước, phản ứng với nhiệt độ và khả năng phòng vệ chống lại mầm bệnh, là những yếu tố góp phần quan trọng trong nâng cao năng suất của cây trồng.
Ông Webb lưu ý: “Từ các thử nghiệm trong phòng thí nghiệm, chúng tôi thấy rằng, việc tưới cây hoặc sử dụng thuốc trừ sâu có thể hiệu quả hơn vào những thời điểm nhất định trong ngày, theo đó nông dân có thể tiết kiệm được nhiều hơn nguồn nước tưới cũng như thuốc trừ sâu. Đây là một ưu điểm quan trọng, có thể giúp tiết kiệm chi phí và góp phần vào sự phát triển bền vững”.
Các nhà khoa học tin rằng, việc nhận biết đồng hồ sinh học của thực vật cũng có thể giúp giảm thiệt hại do sâu bệnh và tạo cơ hội cho việc canh tác theo thời gian để sản xuất lương thực bền vững hơn.
Nghiên cứu về thực vật cũng đưa ra một ý tưởng tương tự để áp dụng trong y học, điều trị bệnh cho con người. Các loại thuốc sẽ hiệu quả hơn khi được dùng vào một thời điểm cụ thể và thích hợp trong ngày.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!