Trẻ em - mục tiêu mới trong chiến dịch tiêm phòng COVID-19 toàn cầu

Các chiến dịch tiêm vắc xin COVID-19 ở thời gian đầu tập trung vào việc bảo vệ người già và những người dễ bị tổn thương về mặt y tế trước khi chuyển sang các đối tượng còn lại của lực lượng dân số trưởng thành. Hiện nay, nhiều nước và khu vực đã tiêm chủng được ít nhất một liều cho hơn 70% dân số trưởng thành. Có những nước thì tỷ lệ dân số trưởng thành được tiêm đầy đủ cũng đã ở mức cao. Giờ là lúc các nước và khu vực chuyển dần mục tiêu tiêm chủng sang đối tượng trẻ em, vừa để giảm thiểu sự lây lan của dịch bệnh và ngăn các biến thể phát triển, vừa để tiến tới mở cửa trường học trở lại.

Trẻ em có nên được tiêm vắc xin COVID-19 không?

Cơ quan Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) Mỹ đã cấp phép sử dụng khẩn cấp vaccine Pfizer/BioNTech cho trẻ em từ 12-15 tuổi với hai mũi cách nhau 21 ngày. FDA lần đầu cấp phép sử dụng khẩn cấp vaccine này cho người từ 16 tuổi trở lên vào cuối năm ngoái. Nghiên cứu đã chỉ ra vaccine của hãng Pfizer/BioNTech đạt hiệu quả 100% trong ngăn ngừa COVID-19 ở trẻ em từ 12-15 tuổi. Nghiên cứu trước đây cho thấy vaccine này có hiệu quả bảo vệ 95% ở những người từ 16 tuổi trở lên, và hiệu quả phòng ngừa bệnh nặng do biến thể Delta lên tới 96%.

Nghiên cứu cho thấy vaccine của hãng Pfizer/BioNTech đạt hiệu quả 100% trong ngăn ngừa COVID-19 ở trẻ em từ 12-15 tuổi. (Ảnh: Reuters)

Cơ quan Dược phẩm Châu Âu (EMA) hồi tháng 5 đã phê duyệt việc sử dụng vaccine Pfizer cho trẻ em từ 12-15 tuổi. Đây là vaccine COVID-19 đầu tiên được chấp thuận như vậy ở EU. Việc cấp phép này dựa trên một nghiên cứu liên quan đến 2.259 trẻ em trong độ tuổi trên, cho thấy phản ứng miễn dịch của chúng tương đương với nhóm 16-25 tuổi. Một nghiên cứu tương tự cũng đã được thực hiện trên 3.732 trẻ em đối với vaccine Moderna và kết quả ghi nhận được cũng như vậy.

Đã có những cuộc tranh luận về giá trị của việc tiêm chủng cho trẻ em khoẻ mạnh (trẻ em không có các bệnh lý tiềm ẩn hay không bị suy giảm hệ miễn dịch hoặc có các vấn đề sức khoẻ khác). Lý do là vì khả năng trẻ em phát triển bệnh theo chiều hướng nặng do COVID-19 là khá thấp. Trong khi các tác dụng phụ tiềm ẩn của vaccine với trẻ em lại cao hơn đối với người lớn. Do đó, 2 yếu tố này phải được cân bằng để đưa ra quyết định có tiêm vaccine COVID-19 cho trẻ em hay không.

EMA thừa nhận rằng trong cả hai nghiên cứu họ đã thực hiện trên, có một số rất hạn chế, đến mức khó phát hiện các tác dụng phụ hiếm gặp. EMA kết luận rằng lợi ích của vaccine COVID-19 cho nhóm trẻ em nhiều hơn so với các vấn đề tiêu cực.

Dù vậy, vẫn có một số lo ngại về các trường hợp trẻ em bị viêm cơ tim và viêm màng ngoài tim sau khi sử dụng vaccine công nghệ mRNA. Một nghiên cứu của Đại học Harvard (Mỹ) vào tháng 7 đã báo cáo rằng đã có 1.000 trường hợp trong số 300 nghìn người được tiêm chủng vaccine Pfizer hoặc Moderna ở Mỹ gặp các vấn đề này. Phần lớn các trường hợp là ở thanh thiếu niên hoặc thanh niên. Báo cáo cũng cho biết 79% những trường hợp này ở những người trẻ tuổi là nhẹ.

Sau khi so sánh lợi ích và những rủi ro tiềm ẩn đối với trẻ em và cộng đồng, nhiều quốc gia đã bắt đầu triển khai chương trình tiêm chủng cho trẻ trên 12 tuổi.

Những nước đã tiêm hoặc khuyến nghị tiêm vaccine cho trẻ em

Vào tháng 5 vừa qua, Mỹ và Canada là hai nước đầu tiên tiêm chủng cho trẻ từ 12 tuổi trở lên, sau khi số ca mắc COVID-19 mới tăng vọt do biến chủng Delta. Đến cuối tháng 7, 42% trẻ thuộc nhóm tuổi này đã được tiêm ít nhất một mũi, 32% đã được tiêm đầy đủ hai mũi vaccine COVID-19.

Cơ quan quản lý dược phẩm của Nam Phi ngày 11/9 đã cho phép sử dụng vaccine ngừa COVID-19 của hãng dược phẩm Pfizer (Mỹ) cho trẻ em từ 12 tuổi trở lên. Cơ quan quản lý các sản phẩm y tế Nam Phi (SAHPRA) cho biết quyết định trên được đưa ra sau quá trình đánh giá các thông tin cập nhật về an toàn và hiệu quả của loại vaccine này được trình lên hồi tháng 3 năm nay.

Ngày 13/9, các cố vấn y tế hàng đầu của Chính phủ Anh khuyến nghị tất cả trẻ em từ 12-15 tuổi tiêm một mũi vaccine ngừa COVID-19 để tránh gián đoạn việc học tập. Lời khuyên nói trên của các giám đốc cơ quan y tế ở Anh được cho sẽ mở đường cho kế hoạch tiêm phủ vaccine ngừa COVID-19 cho trẻ em từ 12-15 tuổi ở Anh, sau khi Ủy ban hỗn hợp về tiêm chủng (JCVI) - cơ quan tư vấn về vaccine của Chính phủ Anh, hồi đầu tháng này khuyến nghị không tiêm vaccine cho trẻ em khỏe mạnh từ 12-15 tuổi. Trong một bức thư, các giám đốc cơ quan y tế cho rằng việc tiêm chủng cho trẻ em có thể làm giảm nguy cơ gián đoạn học tập của trẻ tại trường học. Do đó, họ khuyến nghị các bộ trưởng đề xuất tiêm đại trà mũi một vaccine ngừa COVID-19 của hãng Pfizer/BioNTech cho tất cả trẻ em từ 12-15 tuổi hiện chưa thuộc diện bao phủ vaccine theo khuyến nghị của JCVI hiện nay. Các cố vấn trên - đều là những bác sĩ hàng đầu ở Vương quốc Anh, cho biết mũi vaccine thứ hai sẽ không nên cung cấp cho nhóm tuổi này cho đến ít nhất là mùa Xuân 2022 vì họ sẽ phải đợi thêm dữ liệu trên phạm vi quốc tế.

Pháp là một trong những quốc gia đầu tiên mở cửa tiêm chủng cho trẻ em trên 12 tuổi. Điều này đã được chính phủ Pháp thực hiện từ ngày 15/6. Cho đến nay, 68% trẻ em từ 12-17 tuổi đã được tiêm ít nhất một liều vaccine COVID-19, trong khi 56% trẻ ở độ tuổi trên được tiêm chủng đầy đủ. Từ cuối tháng 9, trẻ em dưới 18 tuổi ở Pháp sẽ phải sử dụng thẻ xanh COVID-19 để vào các địa điểm như rạp chiếu phim hoặc nhà hàng. Thẻ này chứng minh tình trạng tiêm chủng của chủ sở hữu hoặc xác nhận rằng trẻ đã được xét nghiệm âm tính trong vòng 72 giờ.

Tại Italy, mục tiêu của chiến dịch tiêm chủng là tiêm cho càng nhiều thanh thiếu niên càng tốt, trước khi các em quay trở lại trường học vào tháng 9. Hiện tại, 62,43% thanh thiếu niên đã được tiêm một mũi và 44,95% được tiêm chủng đầy đủ các loại vaccine của Pfizer và Moderna, theo báo cáo ngày 13/9 của chính phủ Italy. Kể từ ngày 16/8, trẻ 12-18 tuổi ở Italy đã có thể tiêm chủng mà không cần hẹn trước.

Ở Đức, ban đầu vaccine COVID-19 chỉ được khuyến nghị cho trẻ em mắc các bệnh cơ bản, nhưng trước sự lan rộng của biến thể Delta, vào ngày 16/8, Đức đã quyết định cung cấp vaccine cho tất cả trẻ em trên 12 tuổi. Ủy ban STIKO - cơ quan chuyên gia tư vấn cho chính phủ Đức về vaccine - cho biết quyết định được đưa ra sau khi kiểm tra dữ liệu an toàn mới, đặc biệt là từ Mỹ, sau khi khoảng 10 triệu thanh thiếu niên tiêm chủng. STIKO cho rằng với "các nghiên cứu hiện tại, lợi ích của việc tiêm chủng cho trẻ em vượt trội hơn nguy cơ tác dụng phụ của vaccine, vốn rất hiếm gặp". Đã có những lo ngại về bệnh viêm cơ tim, tình trạng viêm cơ tim rất hiếm gặp liên quan đến việc tiêm chủng. Tuy nhiên, STIKO cho biết hầu hết những người này đã đến bệnh viện và được điều trị thành công. STIKO cũng nhấn mạnh bản thân bệnh COVID-19 cũng mang lại nguy cơ đối với sức khỏe tim mạch. Do đó, việc phòng ngừa COVID-19 là điều cần thiết. Đức hiện đã tiêm một liều vaccinen COVID-19 cho 36,7% trẻ em từ 12-17 tuổi và 2 liều COVID-19 cho 25,8% trẻ em ở độ tuổi trên.

Tại Ireland, 92,6% người lớn trên 18 tuổi đã được tiêm một liều và 90,2% đã được tiêm chủng đầy đủ vaccine COVID-19. Do đó, trong những tuần gần đây, Ireland tập trung chủ yếu vào việc tiêm chủng cho trẻ em. Cổng thông tin đăng ký tiêm vaccine cho trẻ em trong độ tuổi 12-15 đã mở ở Ireland từ ngày 11/8 và đã có hơn 75.000 cuộc hẹn được đặt chỉ trong 48 tiếng đầu tiên. Cho đến nay, 90,2% người trên 12 tuổi đã được tiêm một liều và 85,1% đã nhận được cả hai, theo số liệu từ dịch vụ y tế Ireland vào ngày 13 tháng 9.

Tại Ba Lan, vaccine của Pfizer và Moderna đều đã được phê duyệt để tiêm cho nhóm trẻ trên 12 tuổi. Ba Lan cho biết việc tiêm chủng sẽ được triển khai thông qua các trường học.

Theo báo cáo của Bộ Y tế Tây Ban Nha vào ngày 13/9, 79,2% trong số khoảng 3,9 triệu thanh niên từ 12-19 tuổi ở Tây Ban Nha đã được tiêm liều vaccine COVID-19 đầu tiên và 58,4% được tiêm chủng đầy đủ. Quyết định về có cung cấp vaccine cho những người dưới 18 tuổi hay không thuộc về chính quyền khu vực. Tuy vậy, hầu hết các khu vực cho phép việc tiêm chủng này.

Tại Đan Mạch, Cơ quan Y tế, việc tiêm chủng cho trẻ em trong độ tuổi 12-15 đã bắt đầu từ tháng 7. Với việc triển khai vaccine mạnh mẽ cho cả trẻ em trên 12 tuổi, Đan Mạch đã dỡ bỏ tất cả các hạn chế COVID-19 còn lại vào tuần trước. Hiện, 83,5% người trên 12 tuổi ở Đan Mạch được tiêm chủng đầy đủ.

Thụy Sĩ cũng đã phê duyệt vaccine Pfizer cho trẻ em trên 12 tuổi vào đầu tháng 6.

Còn tại Thụy Điển mới chỉ có trẻ em từ 16-18 tuổi được tiêm chủng. Trẻ em từ 12 đến 15 tuổi cho đến nay chỉ đủ điều kiện trong những trường hợp đặc biệt, chẳng hạn như thuộc nhóm nguy cơ cao hoặc sống chung với những người dễ bị tổn thương.

Trong khi đó, nhóm trẻ em dưới 12 tuổi cũng là những đối tượng cần được bảo vệ. Tuy vậy, việc phê duyệt vaccine COVID-19 cho nhóm này sẽ mất nhiều thời gian hơn.

Vaccine COVID-19 cho nhóm trẻ em dưới 12 tuổi

Phụ huynh ở nhiều quốc gia đang háo hức chờ đợi sự xuất hiện của vaccine COVID-19 cho trẻ em ở độ tuổi tiểu học để các em có thể đi học trở lại. Hiện ở hầu hết các quốc gia cho phép tiêm chủng cho trẻ em, chỉ có trẻ từ 12 tuổi trở lên mới được tiêm chủng.

Cơ quan Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) Mỹ nêu lý do tại sao quá trình cấp phép tiêm cho trẻ em dưới 12 tuổi cần nhiều thời gian hơn. FDA cho biết đang mong đợi một chứng minh rằng phản ứng miễn dịch được tạo ra ở trẻ em dưới 12 tuổi có thể so sánh với các loại phản ứng miễn dịch mà chúng tôi đã thấy ở người lớn. "Một trong những điều kiện để chúng ta có thể nói rằng mọi người có thể chống lại COVID-19 là khi họ đã phát triển đủ số lượng kháng thể. Nếu bạn tạo đủ kháng thể, bạn được bảo vệ chống lại COVID-19. Đó là những gì chúng tôi đang xem xét ở trẻ em." – theo ông Peter Marks, Giám đốc Trung tâm Đánh giá sinh học và nghiên cứu của FDA.

"Chúng là trẻ em, có một quá trình trao đổi chất khác với người lớn và tình trạng miễn dịch của chúng cũng khác. Số liều vắc xin mà chúng ta tiêm hiện tại có phải là vấn đề với trẻ em không? Liệu chúng có được tiêm ít vaccine hơn người lớn không? Đây là những gì chúng tôi cần trả lời.". Ông Marks nói thêm :"Chúng tôi muốn đảm bảo rằng liều lượng là chính xác vì chúng tôi không muốn dùng quá liều cho trẻ nhỏ trong độ tuổi từ 5 đến 11, bởi vì chúng tôi khá chắc chắn rằng liều lượng của người lớn là không thể áp dụng được cho trẻ em trong độ tuổi này. Người ta không thể chỉ đơn giản lấy công thức hiện có và chỉ áp dụng nó."

Khả quan trong việc tiêm vaccine COVID-19 cho trẻ dưới 12 tuổi

"Pfizer đã công khai rằng họ dự định gửi dữ liệu về vaccine cho trẻ em từ 5-11 tuổi cho FDA trước cuối tháng 9", theo ông Marks. "Chúng tôi mong muốn được nhìn thấy những đứa trẻ ở độ tuổi tiểu học được tiêm chủng đến nỗi chúng tôi thấy rõ ràng mức độ ưu tiên quan trọng như thế nào. Nếu không có gì bất ngờ, tôi hy vọng sẽ thấy một giấy phép sử dụng khẩn cấp trong tương lai không xa sau khi FDA nộp dữ liệu. Vì vậy, vấn đề sẽ chỉ là vài tuần, không phải vài tháng. FDA cam kết sẽ vượt qua những vấn đề đó nhanh nhất có thể." Giới chức y tế hàng đầu của Mỹ tin rằng vắc xin của Pfizer có thể được cấp phép để tiêm cho trẻ em từ 5-11 tuổi vào cuối tháng 10 tới, dựa trên những kỳ vọng về các dữ liệu của Pfizer.

Marisol Gerardo, 9 tuổi, được tiêm liều thứ hai của vaccine Pfizer trong một thử nghiệm lâm sàng cho trẻ em tại Mỹ vào tháng 4/2021. (Ảnh: Reuters)

Về việc có những lo ngại rằng trẻ em từ 5-11 tuổi có thể có các phản ứng phụ khác với người lớn, ông Marks cho biết: "Chúng tôi không có lý do gì để nghĩ rằng sẽ có một số loại tác dụng phụ mới sẽ xuất hiện. Nếu bạn có bộ dữ liệu an toàn gồm 1.000 hoặc 1.500 trẻ em, bạn có thể loại trừ một số tác dụng phụ nghiêm trọng nhất định với 95% độ tin cậy và điều đó thật yên tâm." - "Hiện tại ở nhóm trẻ 12 đến 15 tuổi, chúng tôi không thấy bất cứ điều gì mà chúng tôi chưa thấy trong nhóm tuổi lớn hơn. Nhưng có tình trạng khá hiếm là trẻ em bị rối loạn viêm đa hệ do COVID-19 và điều này không xảy ra ở người lớn tuổi. Vì vậy, có những điều có thể khác ở trẻ em, chúng ta phải luôn có sự nghiên cứu, xem xét và ghi nhận dữ liệu."

Ông Marks kết luận: "Những gì chúng tôi mong đợi là rủi ro từ vaccine đối với trẻ em là rất, rất nhỏ so với lợi ích của việc bảo vệ chống lại COVID-19. Chúng tôi đã có hàng trăm trẻ em tử vong ở Mỹ do COVID-19. Không cha mẹ nào phải chịu việc đánh mất một đứa con vì một căn bệnh truyền nhiễm có thể phòng ngừa bằng vaccine."

Tuy vậy, một số nước đã tiêm vaccine cho trẻ dưới 12 tuổi. Ngày 2-8, Các tiểu Vương quốc Ả rập thống nhất (UAE) đã phê chuẩn dùng khẩn cấp vaccine phòng COVID-19 của hãng Sinopharm cho trẻ em từ 3-17 tuổi sau khi đã phê chuẩn vaccine của Pfizer/BioNTech cho trẻ từ 12-15 tuổi trong tháng 5. Trung Quốc cũng đã tiêm vaccine Sinovac cho trẻ em từ 3-17 tuổi.

Trong khi đó, ngày 6-9, Cuba đã trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới tiêm chủng COVID-19 cho trẻ em từ 2 đến 11 tuổi. Nước này nhận thấy vaccine Soberana-2 do chính nước này sản xuất, tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh hơn ở trẻ vị thành niên so với người lớn. Quốc gia với 11,2 triệu dân này đang đẩy nhanh tiêm chủng cho trẻ em để có thể sớm mở cửa lại trường học một cách an toàn.

Cha mẹ có thể làm gì trong lúc này để bảo vệ con cái?

Theo ông Marks, trong khi chờ vaccine cho trẻ em dưới 12 tuổi được cấp phép, nếu các bậc cha mẹ muốn làm điều đúng đắn cho con cái của mình ngay bây giờ, cha mẹ nên tự mình đi tiêm phòng, cho bản thân họ, từ đó giảm thiểu nguy cơ lây bệnh cho con cái.

Theo các chuyên gia, tiêm vaccine phòng COVID-19 cho trẻ em là một điều rất cần thiết. Tuy nhiên, các nhà quản lý cần giám sát chặt chẽ các quy trình tiêm chủng cho đối tượng này.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!