Dù mảnh đất Kinh kỳ Kẻ Chợ có biến thiên về cấu trúc xã hội, kiến trúc, văn hóa ra sao, vẫn còn đó những ngôi đình ghi dấu cho lịch sử hình thành những phường nghề, cho ta tưởng nhớ đến công lao của các bậc tiền nhân lập làng, lập phố. Cùng với dòng thời gian, không gian tâm linh nơi phố cổ cũng không tránh khỏi những biến đổi, thăng trầm.
Theo tấm bản đồ cổ khảo sát kiến trúc Hà Nội của Pháp năm 1873, khu phố cổ trước đây vốn rất nhiều ao hồ, kênh rạch. Các công trình tín ngưỡng như đình, chùa, đền của phố cổ Hà Nội đã được xây dựng rất nhiều xung quanh các hồ, ao đó.
Khi lập nghiệp ở Thăng Long xưa, mỗi nghề thủ công đều tập trung ở một khu vực nhất định và tạo nên những phường hoặc phố nghề. Khi cuộc sống của họ đã ổn định, điều kiện kinh tế cho phép, họ đã cho dựng các ngôi đình chung để đáp ứng nhu cầu tinh thần và tôn vinh các vị tổ nghề.
Trên con phố Hàng Đào vào thế kỷ 15, 16, người dân ở nhiều nơi, đặc biệt từ Đan Loan - Hải Dương tới Hà Nội, đã lập nên phường Đại Lợi chuyên nghề nhuộm tơ lụa. Hàng Đào lúc bấy giờ trở thành một trung tâm tơ lụa sầm uất của kinh thành Thăng Long. Ngày nay, trên phố Hàng Đào vẫn còn vết tích Đình Hoa Lộc Thị, nguyên là ngôi đình của những người làng Đan Loan thờ vọng Thành hoàng làng và ông tổ nghề nhuộm vải xưa.
Theo thống kê, ở khu phố cổ hiện nay vẫn còn hơn 60 ngôi đình trong tổng số 112 công trình tôn giáo tín ngưỡng từng có tại đây. Nhưng hiện tại, trong số đó chỉ còn lại chưa tới 10 ngôi đình thờ tổ nghề có thể nhận diện từ kiến trúc mặt tiền như: đình Lò Rèn thờ tổ nghề rèn, đình Tú Thị thờ tổ nghề thêu, đình Hàng Quạt thờ tổ nghề quạt, đình Kim Ngân thờ tổ bách nghệ thủ công… và phần lớn những ngôi đình này đã từng hoặc hiện đang có những hộ dân sinh sống trong đó.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!