Thanh niên trai tráng trong tuổi lao động lẽ ra phải là nhân lực chính cáng đáng công việc, nuôi sống cho cả gia đình, nhưng thực tế họ lại lười biếng, ỷ lại, không thích lao động. Nghịch lý này đang diễn ra phổ biến ở nhiều làng quê vùng sâu, vùng xa, vùng kinh tế đặc biệt khó khăn.
Sùng Mí Lềnh, Bí thư Đoàn thôn, Đội trưởng thôn, khuyến nông viên nhưng cũng là hộ nghèo ở xã Sủng Trà, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang. Dù mới 23 tuổi nhưng Lềnh đã có 3 đứa con. Thu nhập của vợ chồng Lềnh chỉ từ tiền hỗ trợ cán bộ thôn và tiền vợ nấu cơm thuê cho trường mầm non được 700.000 đồng/tháng. Tuy nghèo nhưng Lềnh chẳng bao giờ nghĩ đến chuyện đi làm xa.
Vụ gặt đã xong, từ 9h sáng, những người đàn ông rảnh rỗi ở thôn Nà Bó (xã Thái Sơn, huyện Bảo Lâm, tỉnh Cao Bằng) đã tụ tập tại nhà anh Đặng Văn Phẳn. Mồi nhậu chỉ có bát chanh dầm muối. Số thóc nhà Phẳn thu được trong vụ này đủ cho nhà ăn từ nay đến Tết, sau đó đến vụ tới nếu thiếu gạo Phẳn sẽ làm đơn xin xã. Nhà nghèo, vợ chồng Phẳn chỉ dám đẻ 1 đứa con và nuôi 1 con bò. Những người đàn ông đang tụ tập ở nhà Phẳn cũng vậy, vào mùa nông nhàn chỉ quanh quẩn trong thôn.
Cán bộ xã cho biết, tập quán là một chuyện nhưng nhiều người do trình độ thấp, tiếng phổ thông không rõ nên không đi làm xa được. Xã Thái Sơn có tỷ lệ nghèo 72,5% nhưng chỉ có 45 người đi làm công nhân ở dưới xuôi. Sau 22 năm thành lập, xã Thái Sơn vẫn nghèo bền vững và chỉ có 22 người học xong lớp 12 trở lên.
Tại miền núi phía Bắc có đến 78,44% dân số từ 15 tuổi trở lên ở xã nghèo chủ yếu tham gia vào nghề nông và các nghề đơn giản. Từ năm 2012, Chính phủ đã ban hành chính sách ưu đãi với tổ chức, đơn vị sử dụng lao động là người dân tộc thiểu số tại khu vực miền núi, vùng đặc biệt khó khăn. Tuy nhiên, chỉ có vài chục nghìn người trên tổng số hàng triệu lao động miền núi quyết tâm, rời làng quê.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!