Lên sóng VTV Đặc biệt tháng 6, phim tài liệu Cuộc đua mang tới cho khán giả câu chuyện về những vận động viên thể thao Việt Nam. Đó là những vận động viên từng tỏa sáng hoặc đã vĩnh viễn vụt tắt, đó cũng có thể là những nhà vô địch thế giới, những người tạo nên diện mạo của thể thao Việt Nam. Trong tập đầu tiên lên sóng khung VTV Đặc biệt, khán giả sẽ có cơ hội khám phá đề tài bóng đá và những tai nạn nghề nghiệp hy hữu trong đời cầu thủ. Cùng tìm hiểu thêm về câu chuyện trong Cuộc đua qua cuộc trò chuyện cùng đạo diễn Phan Huyền Thư - đạo diễn của bộ phim.
Ý tưởng làm bộ phim Cuộc đua đến với chị như thế nào?
Phan Huyền Thư: Đây là một đề tài tôi ấp ủ đã hơn 5 năm, trước khi chuyển từ Hãng phim Tài liệu về Đài truyền hình Việt Nam. Thực ra kịch bản đã được Hội đồng nghệ thuật quốc gia đánh giá cao nhưng cũng còn những băn khoăn, vì dường như tâm lý sợ hãi việc quy kết trách nhiệm và ngại dư luận xã hội sẽ trút trách nhiệm lên đầu những người làm công tác quản lý Thể thao nên Hội đồng duyệt chỉ phê là kịch bản tốt, đợi thời điểm thích hợp sẽ đưa vào sản xuất. Khi tôi chuyển về VTV2 năm 2015, Cuộc đua cũng là một trong số những kịch bản tôi trình lên VTV Đặc biệt ngay cùng với một số đề tài khác. Cùng thời điểm đó, anh Đỗ Quốc Khánh - Trưởng ban Khoa giáo có trao đổi lại với tôi trong một số đề tài phim tôi gửi, anh thấy có Cuộc đua và Của để dành là khá hấp dẫn...
Thế là sau 3 năm tôi trở thành người của VTV, Cuộc đua đã được thực hiện trong chương trình VTV Đặc biệt thông qua Ngày Hội sáng tạo VTV vào tháng 10/2017. Tôi là người kiên nhẫn và là một người kiên nhẫn may mắn khi cuối cùng thì Cuộc đua cũng được nhìn nhận sau 5 năm đợi chờ.
Là tác phẩm lên sóng VTV Đặc biệt, vậy yếu tố hấp dẫn của bộ phim nằm ở đâu?
Phan Huyền Thư: Thực ra, có một số điểm đặc biệt mà tôi tự đề ra với một dự án phim như thế này. Đài THVN Việt Nam chưa có series phim tài liệu đặc biệt, dài hơi và nhiều tập. Trong khi đặc điểm của phim tài liệu truyền hình là có thể kéo dài thành series hấp dẫn nên tôi theo đuổi việc đó, còn được chấp nhận hay không lại là chuyện khác. Thứ hai, tôi muốn phim tài liệu hiện thực sẽ ngày một phổ biến hơn, dần dần sẽ trở nên quen thuộc với khán giả truyền hình vì lâu nay họ luôn nhầm các phóng sự truyền hình với phim tài liệu.
Thứ ba, tôi muốn kết cấu phim tài liệu phải được dài hơi, liền mạch nhưng cấu trúc hiện đại để có thể lồng ghép quảng cáo như các kênh phim quốc tế hiện nay đang làm. Thứ tư, tôi muốn làm ra những tác phẩm phim tài liệu phát trên truyền hình có tính thông điệp và có thể phát đi phát lại nhiều lần cho khán giả thưởng thức mà không gây cảm giác tuyên truyền hay áp đặt quan điểm.
Và cuối cùng, tôi muốn sẽ làm phụ đề tiếng Anh để trao đổi với các kênh nước ngoài nếu họ hứng thú. Tất nhiên, đó là những tiêu chí tôi mong muốn và trình bày trong dự án, nhưng hiện tại thì ngoài tập đầu tiên với thời lượng 90 phút về đề tài Bóng đá và những tai nạn nghề nghiệp hy hữu trong đời cầu thủ... Cuộc đua mới chỉ là một sự manh nha tìm kiếm hình thức mới cho phim tài liệu. Tất cả còn tùy thuộc vào sự đón nhận của khán giả.
Được biết trong bộ phim, những nhân vật của chị gồm cả hai tuyến là các vận động viên đang tỏa sáng và những người từng một thời làm nên hình hài cho thể thao Việt Nam. Chị có thể chia sẻ thêm về điều này?
Phan Huyền Thư: Ý định ban đầu của tôi không có hai tuyến nhân vật như vậy. Chỉ đến khi, tôi vô tình đọc được thông tin rằng một vận động viên như Ánh Viên được đầu tư khoảng 7 tỉ đồng cho một đợt tập huấn ở nước ngoài, trong khi một nữ vận động viên bơi lội khuyết tật như Trịnh Thị Bích Như, người đã giành Huy chương Bạc thế giới bộ môn bơi lội Paralympic thì chỉ hưởng chế độ tập huấn trong nước 150.000 đồng một ngày tập và cho đến nay vẫn không đủ tiền để thuê nhà trọ... Và rồi tôi khám phá ra rất nhiều điều kinh ngạc trong cuộc sống của các vận động viên thể thao chuyên nghiệp... Tự thân hiện thực đã có sức mạnh rồi, chẳng cần tô vẽ hay thổi phồng, đánh tráo giá trị làm gì...
Với riêng tôi, làm phim tài liệu là bạn kể lại một câu chuyện hiện thực của cuộc sống với một phép ẩn dụ nhất định. Nếu không có thông điệp "ngầm" ẩn chứa sau mỗi câu chuyện thì bạn có thuyết minh ra rả, rao giảng bô bô trên hình cũng sẽ đẩy khán giả ra xa khỏi màn hình rất nhanh. Nếu bạn muốn gây chú ý, giật gân hay vặn vẹo, rình rập những tình huống éo le, quái đản trong cuộc sống, bạn chỉ khiến một số khán giả hiếu kỳ chú ý được một lần rồi thôi. Cuộc sống đầy rẫy biến cố và phi lý...
Tôi không bao giờ dám nghĩ đến việc định hướng tâm lý đám đông vào một cảm xúc cụ thể nào cả. Tự hào hay xót xa, thấy đời để nghĩ đến mình hay biết chuyện của người để nhận thức cho mình thì đều cần có thời gian và sự thuyết phục của hiện thực. Quan trọng nhất của phim tài liệu là khán giả phải tin vào điều họ thấy. Sự chân thực sẽ quyết định cảm xúc của người xem.
Quá trình chị tìm kiếm những câu chuyện này có khó khăn?
Phan Huyền Thư: Không có bộ phim tài liệu nào được thực hiện một cách tình cờ hoặc ngẫu hứng. Tôi khẳng định rằng chỉ khi nào bạn suy nghĩ về một vấn đề gì đó khiến tim bạn đập nhanh hơn, bạn khó ngủ hơn, bạn thấy áy náy, bứt rứt và tìm kiếm những lý do về sự tồn tại của vấn đề đó, chắc chắn bạn sẽ muốn làm bộ phim đó.
Chị muốn truyền tải thông điệp nào tới khán giả qua bộ phim?
Phan Huyền Thư: Tôi cầu mong khán giả đừng thương xót, đừng lớn tiếng quy kết trách nhiệm này nọ, đừng thấy mình vô can với cuộc đời của các nhân vật trong phim Cuộc đua. Ai cũng phải trải qua cuộc đua của số phận chính mình. Sống hài lòng với những gì mình đang may mắn nắm giữ, biết chấp nhận hiện thực và suy nghĩ tích cực, nhân văn. Đấy là mong muốn của tôi. Và đấy cũng là câu chuyện của các nhân vật trong Cuộc đua.
Sau tất cả, điều chị ấn tượng nhất với cả bộ phim là gì?
Phan Huyền Thư: Tôi chỉ mới bắt đầu cho "Cuộc đua", mới chỉ bắt đầu cho một hành trình... không biết sức tôi có thể làm đến đâu so với đề tài này nên tôi chẳng có ấn tượng gì ngoài một câu hỏi: Liệu đây có phải là điều đáng để quan tâm thực sự hay không? Nếu có, chắc là nó có gì đặc biệt.
Cảm ơn những chia sẻ của chị!
Phim tài liệu Cuộc đua sẽ lên sóng khung giờ VTV Đặc biệt vào 21h45 ngày 2/6 trên kênh VTV1. Mời quý vị chú ý đón xem!