Ukraine "gồng mình" trong mùa đông nguy hiểm nhất từ trước đến nay

Một địa điểm ở thủ đô Kiev, Ukraine tan hoang sau khi trúng không kích của lực lượng Nga (Ảnh: UPI/Alamy Live News)

Oằn mình dưới giá rét, mất điện… và bom đạn

Các đợt tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái của lực lượng Nga vẫn liên tiếp nhằm vào hệ thống năng lượng, giao thông và hạ tầng thiết yếu khiến hàng triệu người dân có nguy cơ rơi vào cảnh mất điện kéo dài giữa nền nhiệt dưới 0°C. Những diễn biến này, cùng khủng hoảng tài chính và áp lực trên chiến trường, đang định hình một mùa đông được đánh giá là khắc nghiệt nhất đối với Ukraine kể từ khi xung đột bùng phát vào năm 2022.

Trong nhiều tuần gần đây, nhiều nhà máy điện, tuyến đường sắt và cơ sở hậu cần chủ chốt trên khắp Ukraine bị tấn công trong các đợt không kích quy mô lớn. Hậu quả là tình trạng cắt điện luân phiên diễn ra phổ biến, nguồn nước và nhiên liệu bị gián đoạn, các tuyến vận tải than, gỗ và hàng cứu trợ bị đình trệ. Thiệt hại đối với đường sắt còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng lực vận chuyển các nhu yếu phẩm và vật tư quan trọng phục vụ dân cư vùng tiền tuyến.

Tổ chức Care và các đối tác địa phương cho biết họ đang khẩn trương phân phối vật liệu sửa chữa nhà cửa, thiết bị sưởi, vật tư cách nhiệt và hỗ trợ khẩn cấp trước khi đợt rét đậm đầu mùa ập đến. Ông Michael McGrath, Giám đốc Care tại Ukraine, nhấn mạnh: "4 năm chiến tranh đã bào mòn sức chịu đựng của người dân. Ở nhiều gia đình, việc sống trong những căn nhà lạnh, tối, cửa sổ được che tạm bằng ván gỗ hay tấm nhựa là hiện thực hằng ngày. Các cơ quan cứu trợ đang chạy đua với thời gian trước khi mùa đông được dự báo khắc nghiệt nhất trong nhiều năm".

Những nhóm yếu thế, đặc biệt là phụ nữ tại các vùng sát chiến tuyến, tiếp tục chịu ảnh hưởng nặng nề. Nhiều người là trụ cột gia đình, phải chăm sóc trẻ em, người cao tuổi hoặc người khuyết tật trong điều kiện nhà cửa hư hại, thiếu khí đốt hoặc không có nguồn nhiên liệu an toàn. Tại thành phố Izium, bà Nina, 72 tuổi, cho biết năm ngoái bà phải che cửa sổ bị hỏng bằng áo khoác cũ và nylon để giữ ấm sau một đợt pháo kích. Nhờ sự hỗ trợ của các tổ chức cứu trợ, nhà bà đã được sửa chữa trước mùa lạnh năm nay.

Ước tính khoảng 1,7 triệu người Ukraine sẽ cần hỗ trợ nhân đạo trong mùa đông 2025 - 2026, trong đó 77% sống tại các khu vực gần chiến sự. Chính quyền địa phương dự báo khoảng 900.000 người cần trợ giúp ngay lập tức để vượt qua nền nhiệt âm sâu.

Dự báo dài hạn cho thấy mùa đông năm nay tại Ukraine và nhiều khu vực Đông Âu có khả năng lạnh hơn mức trung bình, với nhiều đợt không khí lạnh từ Bắc Cực và lượng tuyết lớn trong 2 tháng đầu năm 2026. Những đợt rét sâu thường kéo theo làn sóng di dời mới khi phụ nữ và trẻ em tìm kiếm nơi trú ẩn an toàn hơn.

Trong khi đó, ở vùng Donetsk, nơi hằng ngày vẫn hứng chịu pháo kích, những người dân Ukraine vẫn đang gồng mình sống qua ngày. Bà Svitlana, 53 tuổi, chia sẻ khó khăn: "Không có hệ thống sưởi trung tâm, không có khí đốt, nhưng việc vào rừng lấy củi giờ cực kỳ nguy hiểm do mìn. Nhờ vật liệu sửa chữa nhận được, chúng tôi có thể bịt tạm cửa sổ để giữ nhiệt".

Khủng hoảng tham nhũng giữa chiến sự căng thẳng

Bên cạnh khủng hoảng nhân đạo, Ukraine còn phải đối mặt những thách thức chính trị và kinh tế. Truyền thông quốc tế trong những ngày qua đồng loạt đưa tin về kết quả cuộc điều tra kéo dài 18 tháng mang tên Operation Midas liên quan đến Tập đoàn năng lượng hạt nhân quốc gia Energoatom. Cơ quan chống tham nhũng đã thực hiện nhiều cuộc khám xét và bắt giữ 7 người, với cáo buộc hối lộ và biển thủ lên tới 100 triệu USD. Một nhân vật liên quan bị nêu tên là doanh nhân Timur Mindich, từng đồng sở hữu hãng phim với Tổng thống Volodymyr Zelensky trước khi ông bước vào chính trường. Vụ việc làm dấy lên lo ngại về tác động chính trị trong bối cảnh Ukraine cần sự ủng hộ tài chính mạnh mẽ từ phương Tây.

Liên minh châu Âu đang xem xét hai phương án huy động khoảng 140 tỷ Euro để hỗ trợ Ukraine trong năm 2026, gồm phát hành khoản vay thế chấp bằng ngân sách dài hạn của EU hoặc dùng tài sản đóng băng của Nga làm tài sản đảm bảo. Tuy nhiên, Bỉ - nơi các tài sản Nga đang được lưu giữ, và Slovakia tỏ ra thận trọng trước các rủi ro pháp lý, khiến đàm phán chưa đạt tiến triển rõ rệt.

Trên chiến trường, tình hình cũng không khả quan. Các chuyên gia quân sự nhận định Nga đang gia tăng sức ép tại Pokrovsk (Krasnoarmeysk), một điểm chiến lược có thể mở đường cho các đợt tiến công sâu hơn vào miền Trung Ukraine. Một số nghị sĩ Ukraine cho rằng quân đội đang thiếu nhân lực nghiêm trọng, với tỷ lệ quân số ở một số khu vực lên tới 1/10 so với phía Nga. Trong khi đó, nền kinh tế thời chiến của Nga được đánh giá là đang thích ứng tốt hơn dự kiến, dù chịu trừng phạt.

Cùng lúc, các cuộc tấn công hệ thống khí đốt và năng lượng khiến Ukraine tạm thời mất tới 1/3 sản lượng khí đốt nội địa. Giới chức năng lượng cảnh báo mùa đông năm nay có thể nghiêm trọng hơn tất cả các năm trước.

Trước bối cảnh đó, các tổ chức viện trợ quốc tế kêu gọi cộng đồng quốc tế không để Ukraine bị lãng quên trong mùa đông đang tới gần, nhấn mạnh sự hỗ trợ kịp thời là yếu tố quyết định để ngăn chặn một cuộc khủng hoảng nhân đạo quy mô lớn.