Chỉ riêng việc giành chiến thắng ở một hạng mục bất kì tại lễ trao giải Oscar đã là một vinh dự lớn đối với những người trong ngành. Tuy nhiên, chiến thắng cho hạng mục quan trọng nhất Phim xuất sắc nhất vẫn là một chiến thắng ngọt ngào, một kì tích mà bất kì nhà làm phim nào cũng mơ ước tới.
Đối với Oscar, thước đo để giành chiến thắng chưa bao giờ gắn với các vấn đề liên quan tới doanh thu phòng vé. Đây cũng là nguyên nhân khiến trong suốt hai thập kỷ qua, các bộ phim bom tấn thống trị phòng vé nhưng lại vẫn không thể chinh phục được ngọn núi mang tên Oscar.
Hạng mục Phim xuất sắc nhất có hệ thống bình chọn riêng
Đối với các hạng mục Oscar, ứng cử viên có nhiều phiếu bầu của các thành viên Viện Hàn lâm nhất sẽ giành chiến thắng. Tuy nhiên, điều này chỉ ứng dụng đúng với các hạng mục còn lại, ngoại trừ Phim xuất sắc nhất. Theo đó, các thành viên Viện Hàn lâm sẽ sử dụng một lá phiếu ưu tiên khi bỏ phiếu cho bộ phim xuất sắc nhất, xếp hạng những phim được đề cử năm đó theo thứ tự của riêng họ. Hệ thống này đã bắt đầu được đưa vào thực hiện vào năm 2010, tức một năm sau khi số lượng đề trong hạng mục được mở rộng từ 5 bộ phim lên đến 10 bộ phim đề cử.
Những bộ phim có ít phiếu bầu ở hạng đầu tiên nhất sẽ bị loại trước. Các bộ phim cũng dần dần bị loại cho đến khi Viện Hàn lâm tìm thấy một bộ phim được xếp hạng cao liên tục trong vô vàn số lá phiếu.
Christopher Rosen - Giám đốc kỹ thuật số của Gold Derby, một hãng chuyên theo dõi và dự đoán các cuộc đua lớn nhất trong mùa giải như Oscar - cũng khẳng định: "Cách tốt nhất để giành giải Phim xuất sắc nhất với hệ thống Oscar như hiện tại đơn giản chỉ là... được nhiều thành viên Viện Hàn lâm yêu thích".
Bom tấn phòng vé hiện tại không còn là những bộ phim kinh điển
Không phải Viện Hàn lâm ghét bỏ những bộ phim bom tấn, chỉ là phim bom tấn ngày nay không còn ý nghĩa và "nguyên bản" như E.T hay Titanic. Thay vào đó, các đạo diễn thường đi theo xu hướng lựa chọn phim tuyển tập, tiền truyện, ngoại truyện... cùng hàng loạt các biến thể nhưng nội dung lại không khác gì phần đầu tiên.
Hãy lấy một trong những bộ phim hay nhất mọi thời đại Forrest Gump làm ví dụ. Đây là một bộ phim được coi như "sự kiện văn hóa" ngay sau khi phát hành, trở thành một trong những bộ phim có doanh thu cao nhất năm 1994. Cũng tại Oscar năm đó, Forrest Gump chiến thắng hoàn toàn thuyết phục ở hạng mục Phim xuất sắc nhất. Nếu như Forrest Gump được phát hành vào thời buổi hiện tại, có lẽ bộ phim sẽ không gây được tiếng vang phòng vé như cách bộ phim từng làm được cách đây gần 30 năm.
(Ảnh: Paramount Pictures)
"Ngày nay, những bộ phim có doanh thu cao nhất thường là phim với nhiều phần, phim siêu anh hùng...", phóng viên Dave Karrger nhận xét, "Nhìn chung, đây không phải thể loại phim được Viện Hàn lâm để tâm tới".
Sự ra đời của dịch vụ phát trực tuyến cùng sự thống trị phòng vé của Disney đã thay đổi thể loại phim mà khán giả tìm kiếm ở nhà so với ở rạp. Một lượng lớn phim bị chôn vùi bởi những thuật toán của dịch vụ trực tuyến khiến người xem có thể không bao giờ biết đến sự tồn tại của chúng.
Công thức thành công phòng vé cũng dần thu hẹp lại, điều đó đồng nghĩa ít phim bom tấn sâu sắc như Gladiator, Titanic... hơn mà thay vào đó, chúng ta có Vũ trụ điện ảnh Marvel.
Viện Hàn lâm và xu hướng lựa chọn "phim quan trọng"
Loren PQ Baybrook - Tổng biên tập tạp chí Film & History - đã phân tích về điểm chung giữa những bộ phim giành giải thưởng danh giá Phim xuất sắc nhất tại Oscar: "Con lắc Oscar sẽ dao động giữa sự gai góc của phim và mức độ hoành tráng. Họ thích những bộ phim có thể dẫn dắt đi từ thái cực này sang thái cực khác".
Thế nhưng ngày nay, những phim được đề cử giải Oscar thường không có nhiều điểm chung. Một số phim có "bề ngoài" uy tín nhờ đội ngũ sáng tạo của nó, trong khi một số phim lại được chấp thuận bởi số đông khán giả. Thế nhưng đây không phải thước đo để các thành viên Viện Hàn lâm đánh giá. Theo đó, Viện Hàn lâm thường ưu ái những bộ phim nói lên tính thời đại hoặc đưa ra cá thông điệp xã hội.
Baybrook cũng phân tích rằng thông điệp của phim cũng là lí do tại sao Black Panther lại có thể trở thành phim Marvel đầu tiên được đề cử ở hạng mục Phim xuất sắc nhất vào năm 2019. Đây là một trong những phim siêu anh hùng đầu tiên có dàn diễn viên chủ yếu là người da màu và nhận được đánh giá cao nhất so với bất kỳ phim điện ảnh nào khác của Marvel. Và sau nhiều năm khán giả "gào thét" về sự thiếu đa dạng sắc tộc tại Oscar, Black Panther hoàn toàn có thể đáp ứng nhu cầu này ở mức độ phim bom tấn. Tất nhiên, điều này chỉ củng cố vị trí của phim trong dàn đề cử nhưng vẫn không thể mang lại chiến thắng cho một bộ phim siêu anh hùng.
Hơn nữa, các thành viên của Viện Hàn lâm có xu hướng "bỏ phiếu bằng trái tim, không phải lí trí". Điều này lí giải cho việc tại sao những bộ phim ít được khán giả đón nhận hơn như Crash và Green Book lại có thể gây xúc động mạnh cho các thành viên bầu chọn.
Phim bom tấn được đề cử chỉ là một cách quảng bá Oscar
Trong vài năm qua, lễ trao giải Oscar đã gặp vấn đề lớn liên quan tới lượng khán giả theo dõi. Chương trình này thường kéo dài tới hơn ba tiếng, điều đó khiến người xem ít có động lực để xem hơn, đặc biệt là khi chẳng có bộ phim nào họ yêu thích được đề cử cả.
Đây là lí do mà trong những năm gần đây, các bộ phim bom tấn phòng vé vẫn có mặt trong hạng mục đề cử nhưng lại không thể thắng giải. Black Panther được đề cử vào năm 2019 được coi như một cách ban tổ chức quảng bá để thu hút nhiều khán giả chú ý tới lễ trao giải này hơn. Vấn đề ở đây là, phim bom tấn được đưa vào danh sách đề cử giống như một cách công nhận đánh giá của khán giả, nhưng điều đó vẫn là chưa đủ để bộ phim thắng giải.
Cuối cùng, mặc cho những tranh cãi về việc liệu giải Oscar có còn quan trọng nữa hay không, chừng nào lễ trao giải Oscar vẫn còn tồn tại, các nhà làm phim vẫn sẽ tiếp tục sáng tạo với ước mơ giành được tượng vàng. Và mặc cho khán giả có còn quan tâm tới Oscar nữa hay không, đây vẫn là lễ trao giải danh giá nhất đối với những người làm điện ảnh.
Lễ trao giải Oscar lần thứ 95 sẽ được phát sóng trực tiếp từ Nhà hát Dolby thuộc Hollywood, Los Angeles (Mỹ) vào ngày 12/3 tới.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!