Chào mừng ngày Di sản Văn hóa Việt Nam (23/11/2023) và kỷ niệm 100 năm phát hiện và nghiên cứu văn hóa Đông Sơn, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia tổ chức trưng bày chuyên đề “Âm vang Đông Sơn” giới thiệu tới công chúng gần 90 di vật của nền văn hóa này được bảo tàng sưu tầm trong thời gian gần đây. Nội dung trưng bày gồm 3 chủ đề: sưu tầm mới về văn hóa Đông Sơn; khuôn đúc trống Đông Sơn phát hiện từ lòng đất Luy Lâu; thực nghiệm đúc trống đồng.
Các hiện vật được trưng bày rất phong phú, độc đáo, mang tính thẩm mỹ cao, gồm: công cụ lao động, đồ dùng sinh hoạt, vũ khí, nhạc khí, đồ trang sức… Tất cả được làm từ nhiều chất liệu như: đồng, sắt, gốm, thủy tinh, gỗ, đá… với kỹ thuật vô cùng tinh xảo, phản ánh đời sống lao động, sản xuất cũng như quan niệm về thế giới và nhân sinh của cư dân Việt cổ từ hơn 2.000 năm trước. Trong đó, đặc biệt là những di vật đồng thau được chế tác với trình độ kỹ thuật cao.
Chiếc trống đồng Sao Vàng thuộc thế kỷ 2 - 1 TCN là chiếc trống đồng Đông Sơn có kích thước lớn nhất từng được phát hiện tại Việt Nam cho đến nay
Văn hóa Đông Sơn là điểm nhấn quan trọng trong tiến trình lịch sử dân tộc, thuộc thời đại kim khí ở Việt Nam. Nền văn hóa này được các nhà khảo cổ học đặt tên dựa vào phát hiện ngẫu nhiên một nhóm đồ đồng cổ vào năm 1924 tại làng Đông Sơn ở ven bờ Sông Mã (Thanh Hóa) có niên đại cách đây 2.500 - 2.000 năm. Trống đồng là di vật tiêu biểu của văn hóa Đông Sơn, có phạm vi phân bố rộng từ vùng Hoa Nam (Trung Quốc) tới Đông Nam Á lục địa và hải đảo. Người xưa làm thế nào để đúc được những chiếc trống đồng có kích thước lớn, hoa văn tinh xảo như vậy vẫn là một bí ẩn chưa có lời giải.
Chiếc trống đồng được phục dựng trên cơ sở nghiên cứu các mảnh khuôn đúc trống đã khai quật được tại Luy Lâu, Bắc Ninh
Các hiện vật như dao, găm, kiếm... đều được làm bằng đồng từ thế kỷ 2 - 1 TCN
Mảnh khuôn đúc trống đồng được làm từ đất nung thế kỷ 3 - 4 TCN
Bát đậu, mảnh nồi nấu đồng, móng nồi cơi đều được làm từ đất nung, khai quật tại Luy Lâu (Bắc Ninh)
Những phát hiện mới về khuôn đúc trống đồng trong lòng đất tại Luy Lâu (Bắc Ninh) đã góp phần giải đáp những bí ẩn liên quan đến kỹ thuật đúc trống đồng từ 2.000 năm trước. Năm 2022, trên cơ sở nghiên cứu thông tin khoa học thu được từ mảnh khuôn đúc phát hiện ở Luy Lâu, các nhà khảo cổ Bảo tàng Lịch sử Quốc gia đã phác dựng lại hình dáng chiếc trống, tiến hành khảo sát các làng nghề truyền thống đúc đồng và chọn làng nghề Chè Đông (Thanh Hóa) để đúc thực nghiệm trống đồng Luy Lâu.
Các hiện vật khác được chế tạo bằng đồng theo sự sáng tạo của người thợ
Sau hơn 1 tháng thực hiện, trống được đúc ra cơ bản đạt yêu cầu về kỹ thuật, mỹ thuật, độ dày, trọng lượng, hoa văn trang trí và độ âm vang. Song, điều này cũng đặt ra một số vấn đề cần hoàn thiện cho các lần đúc trống tiếp theo như hoa văn in khuôn, tượng cóc và quai trống.
Mặt trống và thân trống được sưu tầm tại Hàng Bún, Hà Nội
Quá trình đúc thực nghiệm đã kiểm chứng các thông tin thu được từ sưu tập mảnh khuôn trống, cung cấp cơ sở khoa học để xem xét lại các đặc điểm của sưu tập và chức năng của một số hiện vật liên quan. Từ đó, các nhà khảo cổ hiểu rõ hơn về kỹ thuật đúc trống của cư dân Đông Sơn và tính tiếp nối trong cộng đồng người Việt đang đúc trống hiện nay. Đây cũng là cách tiếp cận phương pháp đúc trống khác với các lần đúc thử nghiệm trước đó và trống đồng Luy Lâu trở thành chiếc trống đúc thực nghiệm đầu tiên và duy nhất dựa trên cơ sở khoa học là những mảnh khuôn đúc trống.
Trưng bày hứa hẹn sẽ đem đến cho bạn những trải nghiệm thú vị, độc đáo và đáng nhớ, góp phần chứng minh cho sức sống mạnh mẽ của văn hóa Đông Sơn, một thời kỳ rực rỡ của nền văn minh Việt cổ
Các bạn nhỏ thích thú khi được ngắm nhìn các hiện vật làm từ đất nung bởi bàn tay khéo léo của người thợ chế tác
Trưng bày “Âm vang Đông Sơn” diễn ra đến hết tháng 4/2024 tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia - số 1 Tràng Tiền, quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!