Ô nhiễm không khí có nguồn gốc từ 3 nguyên nhân chính gồm: sản xuất công nghiệp, các hoạt động xây dựng và nguồn khí thải từ hoạt động giao thông. Ô tô, xe máy được nhận định là nguồn phát thải lớn nhất trong các phương tiện cơ giới hiện nay. Xe máy là loại phương tiện chiếm đến 86% phương tiện giao thông trên đường. Hiện, số xe máy ở TP.HCM là gần 6 triệu chiếc, còn Hà Nội là hơn 5,7 triệu xe. Và con số này liên tục thay đổi vì người dân trong nước mỗi ngày lại mua thêm hơn 8.300 xe máy.
Phần lớn lượng phát thải ra môi trường của các loại xe cơ giới đến từ ô tô. Theo nghiên cứu, 94% hydro carbon, 87% carbon, 57% nitơ oxit trong tổng lượng phát thải của các loại xe cơ giới là do ô tô thải ra. Trong nửa đầu năm 2019, nhập khẩu ô tô tăng gấp 5 lần. Điều này kéo theo lượng khí phát thải chắc chắn sẽ gia tăng mạnh trong thời gian tới.
Đề án kiểm soát khí thải xe mô tô, xe gắn máy tham gia giao thông tại các tỉnh, thành phố nhằm kiểm soát tình trạng ô nhiễm không khí do khí thải của các loại xe này gây ra đã được phê duyệt từ 10 năm trước. Theo đó, trong giai đoạn 2010 - 2015, việc kiểm định khí thải tiêu chuẩn đối với 60% lượng mô tô, xe máy lưu hành được thực hiện. Riêng đối với Hà Nội và TP.HCM, mục tiêu sẽ là 80 - 90% lượng mô tô, xe máy lưu hành được kiểm định khí thải tiêu chuẩn.
Trong nhiều năm nay, các chính sách "động" tới xe máy, trong đó có việc hạn chế phương tiện cá nhân hay kiểm soát khí thải, đều vấp phải phản ứng của số đông người dân, khiến thất bại đến ngay từ giai đoạn đề án. Luật Giao thông Đường bộ chỉ quy định ô tô rơmoóc và sơ-mi rơmoóc phải kiểm định định kỳ an toàn khí thải bảo vệ môi trường, chưa quy định với mô tô, xe máy, đặc biệt càng chưa có quy định nào về niên hạn sử dụng xe máy hay quy chuẩn ngưỡng khí thải động cơ xe máy. Thực trạng này đã dẫn đến việc chính sách xây dựng xong vẫn nằm trên giấy hàng chục năm, không thể ban hành để đưa vào cuộc sống.
Trung bình mỗi tháng những con đường ở Hà Nội vẫn tiếp tục "nhồi" bị thêm 27.000 ô tô, xe máy đăng ký mới. Và trong khi chính sách kiểm soát khí thải xe máy vẫn nằm yên trên giấy, người dân thủ đô vẫn phải tiếp tục sống trong bầu không khí ô nhiễm ở mức báo động đỏ như thế này.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!