Cây xanh đô thị - yếu tố thiết yếu làm giảm hiện tượng nắng nóng "hòn đảo nhiệt" trong mùa hè. Thế nhưng, tại các đô thị Việt Nam, hiện cây xanh không chỉ thiếu về số lượng mà còn không đạt đủ chất lượng.
Chịu ảnh hưởng chính của Elnino, nắng nóng năm nay sẽ gay gắt hơn. Có một câu nói được cộng đồng chia sẻ vui trong mỗi một đợt nóng kéo dài, đó là: "Muốn hết nóng thì hãy trồng cây, chứ đừng đợi mây mang cơn mưa đến". Chuyện trồng cây xanh nhất là ở các đô thị để tạo bóng mát là giải pháp thích ứng tốt nhất với cái nóng khắc nghiệt do biến đổi khí hậu. Thế nhưng, hiện cây xanh đô thị ở nước ta đang được lựa chọn chưa đủ đúng để thực hiện được chức năng này.
Tại một dải phân cách ở Hà Nội, cây chà là chiếm chủ đạo. Trong khi theo Quy hoạch hệ thống cây xanh công viên, vườn hoa và hồ nước thành phố Hà Nội đến năm 2030, đây là loài cây được khuyến nghị trồng trong công viên, vườn hoa.
Đồ án Quy hoạch này được phê duyệt từ năm 2014. Trong đó xác định rõ 8 tiêu chí để lựa chọn cây xanh cũng như danh sách hơn 70 loài cây bóng mát để trồng trong đô thị. Nhưng chừng đó là chưa đủ
TS. Kiến trúc sư Phạm Minh Tuấn - Trưởng bộ môn Kiến trúc Cảnh quan, Đại học Xây dựng Hà Nội cho hay: "Chúng ta cần có một quy hoạch chuẩn là quy hoạch cây xanh, tạo một kịch bản chung cho thành phố. Khu vực nào trồng những giống cây nào, phối hợp với các loài cây như nào để làm sao đem lại giá trị thẩm mỹ cao nhất, giá trị lịch sử, giá trị đặc trưng không gian của từng khu vực trong lòng nội đô Hà Nội".
Một thí điểm cây xanh không đi đến mong muốn khác mà nhiều người dân thủ đô vẫn chưa quên. Đó là hàng phong trên đường Nguyễn Chí Thanh, Trần Duy Hưng. Sau 3 năm cây được trồng, cứ 5 cây thì có 1 cây đã chết, số còn lại sống lay lắt.
260 cây phong trồng thử nghiệm cuối cùng đã phải thay thế bởi loại cây bóng mát khác, phù hợp với khí hậu của Hà Nội.
Việc chọn cây sai, cây không sống được sẽ dẫn đến những thiệt hại về kinh tế. Rồi có những thiệt hại không thể đo đếm được là thời gian để lấy lại được hàng cây có bóng mát cho đô thị. Nghiêm trọng hơn nữa là khi cây không được lựa chọn đúng sẽ dễ bị đổ ngã, gây tai nạn cho người dân.
Ngày 3/4/2023, 1 cây xanh trong khuôn viên trường THCS Trần Văn Ơn, Quận 1, TP. Hồ Chí Minh ngã đổ làm 6 người bị thương. Phần tán của cây đè trúng một số phụ huynh đang dừng xe máy trước cổng trường.
Ngày 22/4/2023, sau một cơn mưa to kèm gió lớn, 1 cây xanh cổ thụ trên đường Y Jút, TP Buôn Ma Thuột ngã đổ làm 1 phụ nữ đi xe máy bị thương nặng.
Gần 40% số ca tử vong ở châu Âu trong đợt nắng nóng khắc nghiệt năm 2015 có thể giảm bớt nếu như số lượng cây xanh tại đây có thể tăng gấp đôi che phủ. Đây là nghiên cứu mới được tạp chí Lancet, tạp chí y khoa tốt nhất thế giới công bố. Ý thức được vai trò này, không chỉ trồng thêm cây mà còn cần bảo tồn những cây xanh hiện có. Câu chuyện ở ở thành phố Perth, phía Tây Australia là 1 ví dụ
Bảo tồn cây xanh trong khu dân cư Australia
Ngôi nhà 2 tầng bằng gỗ của ông Chris được người dân địa phương đặt cho cái tên đặc biệt... đó là Nhà cây khổng lồ của người lớn. Trong bản vẽ khi xây nhà, ông Chris nhấn mạnh việc giữ lại tối đa cây xanh vốn có trong khu đất.
Những mảng xanh trong đô thị là rất quý giá và là một phần không thể thiếu của cộng đồng dân cư chúng tôi.
Nhà gỗ của ông Chris là 1 trong 4 căn nhà trong khu đất 800 mét vuông, quy hoạch như một khu rừng thu nhỏ với 40 cây xanh. Đây là một dự án khuyến khích người dân xây nhà mà không phải phá bỏ cây. Dự án nhằm chứng minh tính khả thi của việc quy hoạch khi mật độ dân cư ngày càng tăng nhưng vẫn hài hòa với thiên nhiên.
Bà Rita Saffiot - Bộ trưởng Quy hoạch, Chính quyền bang West Australia chia sẻ: "Chúng tôi khuyến khích người dân xây nhà nhưng bảo vệ không gian cho cây xanh. Tán cây tạo không gian cho các loài chim, mang lại bóng mát và giúp vùng ngoại ô này trở nên mát mẻ hơn".
Bà Rita cho biết, từ tháng 9 tới, bang Tây Australia sẽ áp dụng Luật quy hoạch mới. Theo đó yêu cầu một số lượng cây xanh tối thiểu đối với bất kỳ khu dân cư mới nào.
Tháng 4/2021, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án 1 tỷ cây xanh giai đoạn 2021- 2025, trong đó 69% cây xanh sẽ được phân tán ở khu vực đô thị và nông thôn. Trồng cây là giải pháp số 1 để hấp thụ khí CO2, chống biến đổi khí hậu. Chính bởi vậy, việc có kỹ thuật đúng, quan điểm quản lý chuẩn về vấn đề lựa chọn cây xanh tại các đô thị là điều cấp thiết ngay ở thời điểm hiện tại. Ngay trong những ngày hè này, sự cấp thiết đó càng trở nên rõ ràng.
PGS.TS. Đặng Văn Hà - Viện trưởng Viện Kiến trúc cảnh quan và Cây xanh đô thị, Đại học Lâm nghiệp cùng bàn luận để làm rõ hơn về vấn đề này.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!