Hưởng ứng Ngày Quốc tế về Khu dự trữ sinh quyển (KDTSQ), Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT), phối hợp cùng UBND tỉnh Nghệ An, Văn phòng UNESCO tại Việt Nam, Ủy ban Quốc gia Chương trình Con người và Sinh quyển Việt Nam (MAB Việt Nam), Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP), Chương trình tài trợ nhỏ của Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF SGP), Ban Quản lý Khu Dự trữ Sinh quyển miền Tây Nghệ An và các đối tác tổ chức Chuỗi sự kiện kỷ niệm Ngày quốc tế về Khu dự trữ sinh quyển (KDTSQ) năm 2024 để tôn vinh các giá trị về thiên nhiên, đa dạng sinh học, văn hóa và phát triển bền vững của các Khu dự trữ sinh quyển thế giới tại Việt Nam.
Chuỗi sự kiện diễn ra từ ngày 7 đến ngày 9/11 là dịp để ghi nhận những thành tựu của Việt Nam trong việc phát triển và quản lý các KDTSQ thế giới, và là cơ hội để nhìn lại, đánh giá vai trò quan trọng của các KDTSQ trong việc góp phần đạt được mục tiêu phát triển bền vững và ý nghĩa của KDTSQ trong bức tranh bảo tồn môi trường toàn cầu.
Khu dự trữ sinh quyển thế giới là danh hiệu do Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc (UNESCO) trao tặng cho các khu vực có giá trị đặc biệt về thiên nhiên và đa dạng sinh học. Khu dự trữ sinh quyển được coi là "nơi học tập để phát triển bền vững", nơi thử nghiệm các phương pháp tiếp cận liên ngành để tìm hiểu và quản lý những thay đổi cũng như các tương tác giữa các hệ thống sinh thái và xã hội, bao gồm việc ngăn ngừa xung đột trong công tác quản lý đa dạng sinh học. Đây là một mô hình về sự chung sống hài hòa giữa con người và thiên nhiên, trong đó việc bảo tồn thiên nhiên đi đôi với phát triển đời sống kinh tế xã hội bền vững cho cộng đồng địa phương. Kể từ khi được thành lập vào năm 1976 đến nay, mạng lưới Khu dự trữ sinh quyển thế giới phát triển rộng khắp trên các châu lục của thế giới, đóng góp quan trọng vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc. Ngày 3/11 hàng năm đã được MAB-ICC/UNESCO thông qua là Ngày Quốc tế Khu Dự trữ sinh quyển.
Kể từ năm 2000 khi KDTSQ Rừng ngập mặn Cần Giờ là KDTSQ thế giới đầu tiên được công nhận tại Việt Nam, hiện đã có 11 KDTSQ thế giới được công nhận trên toàn quốc. Các KDTSQ đang đóng giữ vai trò quan trọng đối với cuộc sống của hàng triệu người dân và ngôi nhà của các hệ động thực vật bản địa phong phú, các loài động thực vật nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp với diễn biến khôn lường, các KDTSQ là một trong các yếu tố quan trọng giúp cân bằng khí hậu và bảo vệ đa dạng sinh học nhờ vào các chức năng bảo tồn, hỗ trợ và phát triển.
Cam kết về phát triển bền vững và bảo tồn thiên nhiên
Chuỗi sự kiện kỷ niệm Ngày Quốc tế về Khu dự trữ sinh quyển năm 2024 từ ngày 7 đến ngày 9/11 tại tỉnh Nghệ An là nỗ lực để khẳng định vai trò và cam kết của Việt Nam đối với việc quản lý và phát triển bền vững các KDTSQ, góp phần tạo ra tác động dài hạn cho bảo tồn và phát triển cộng đồng. Các hoạt động bao gồm:
Lễ Mít tinh hưởng ứng Ngày quốc tế về Khu Dự trữ sinh quyển và Hội thảo quốc gia về quản lý, bảo tồn khu dự trữ sinh quyển thế giới, diễn ra trong ngày 8/11
Với sự chủ trì của Bộ TN&MT và UBND tỉnh Nghệ An, Lễ mít tinh hưởng ứng Ngày quốc tế về Khu Dự trữ sinh quyển đã được tổ chức long trọng với sự tham gia của các cơ quan ban ngành Trung ương, địa phương, các tổ chức quốc tế như UNDP, UNESCO, chính quyền địa phương và đại diện các cộng đồng sinh sống trong các KDTSQ tại Việt Nam. Buổi lễ là dịp để Chính phủ và người dân Việt Nam cùng đồng lòng thể hiện cam kết về phát triển bền vững và bảo tồn thiên nhiên tại các KDTSQ và ở Việt Nam.
Hội thảo tổng kết Mạng lưới các Khu dự trữ sinh quyển thế giới của Việt Nam năm 2024 và Tọa đàm "Phát triển Sinh kế cộng đồng tại vùng đệm các Khu dự trữ sinh quyển thế giới của Việt Nam", ngày 7/11
Được tổ chức thường niên từ năm 2013 với sự chủ trì của Ủy ban Con người và Sinh quyển Việt Nam (MAB Việt Nam), Hội thảo tổng kết Mạng lưới các KDTSQTG của Việt Nam 2024 là dịp để nhìn lại một năm hoạt động, mặc dù còn rất nhiều khó khăn, thách thức nhưng 11 KDTSQTG của Việt Nam đều đang nỗ lực từng ngày và ngày càng nhận được sự công nhận rộng rãi vì những đóng góp cho sự nghiệp bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học, hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội - môi trường một cách bền vững và đóng góp cho việc đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững của quốc gia và toàn cầu. 11 cá nhân có các đóng góp xuất sắc cho tiến trình phát triển Mạng lưới các KDTSQ thế giới của Việt Nam trong suốt 24 năm qua cũng đã được tri ân trong sự kiện này.
Cùng ngày, diễn ra Tọa đàm "Phát triển sinh kế cộng đồng tại vùng đệm các Khu dự trữ sinh quyển thế giới của Việt Nam" nhằm kết nối và chia sẻ kiến thức xây dựng, phát triển sinh kế cho cộng đồng địa phương cho các KDTSQ từ kinh nghiệm thực hiện các Dự án tài trợ nhỏ trong khuôn khổ dự án "Lồng ghép quản lý tài nguyên thiên nhiên và bảo tồn đa dạng sinh học vào quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội và quản lý các khu dự trữ sinh quyển ở Việt Nam" (dự án BR) do Bộ Tài nguyên và Môi trường và Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) thực hiện.
Thực địa làm việc, học tập, chia sẻ thông tin tại Vườn Quốc gia Pù Mát, ngày 9/11
Khép lại chuỗi sự kiện, hoạt động khảo sát thực địa tại Vườn Quốc gia Pù Mát tạo ra cơ hội tiếp xúc trực tiếp với thực tiễn bảo tồn KDTSQ, nhằm thúc đẩy việc chia sẻ thông tin, nâng cao năng lực quản lý và truyền cảm hứng cho những sáng kiến mới. Xuyên suốt chuỗi sự kiện này sẽ có sự hiện diện của không gian triển lãm về hoạt động và vẻ đẹp thiên nhiên của các Khu Dự trữ sinh quyển thế giới, trong đó có trưng bày các đặc sản, nông sản địa phương từ các cộng đồng sinh sống trong các KDTSQ.
Nỗ lực thúc đẩy quản lý bền vững các Khu dự trữ sinh quyển tại Việt Nam
Quản lý bền vững các Khu dự trữ sinh quyển Thế giới ở Việt Nam không chỉ nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Chính phủ, sự tham gia tích cực của Bộ ngành và địa phương, mà còn có sự hỗ trợ quan trọng từ các bên liên quan, trong đó có UNDP, UNESCO và Quỹ Môi trường Toàn cầu (GEF), với trọng tâm thúc đẩy bảo tồn đa dạng sinh học, tăng khả năng phục hồi môi trường và nâng cao sinh kế địa phương nhằm đối phó với các thách thức của biến đổi khí hậu.
Dự án "Lồng ghép quản lý tài nguyên thiên nhiên và bảo tồn đa dạng sinh học vào quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội và quản lý các khu dự trữ sinh quyển ở Việt Nam" thực hiện từ năm 2020 đến 2024, đã mang lại kết quả đáng kể trong việc tăng cường khung pháp lý về phát triển và quản lý bền vững các KDTSQTG tại Việt Nam, tăng cường phục hồi và quản lý bền vững cho hơn 1.8 triệu ha diện tích rừng và biển thuộc các Khu Dự trữ Sinh quyển miền Tây Nghệ An, Cù Lao Chàm - Hội An, và Đồng Nai và nâng cao sinh kế cho hơn 3,100 hộ gia đình tại cộng đồng địa phương.
Bên cạnh những thành công, đóng góp của KDTSQ đối với môi trường, bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học và phát triển kinh tế - xã hội, việc quản lý các KDTSQTG tại Việt Nam vẫn phải đối mặt với một số thách thức cần giải quyết. Các khó khăn này bao gồm các bất cập vẫn tồn tại trong điều phối liên ngành; nguồn lực tài chính và nguồn nhân lực còn hạn chế cho các KDTSQ; việc tăng cường sự tham gia và gắn kết cộng đồng, chia sẻ lợi ích trong quản lý tài nguyên thiên nhiên còn chưa đồng bộ, thiếu hiệu quả, tại một số khu vực, người dân vẫn thiếu thông tin và chưa nắm rõ và phát huy vai trò của mình trong bảo tồn và phát triển sinh kế.
Trong thời gian tới, Bộ TN&MT, với vai trò là đầu mối quốc gia, sẽ tiếp tục dẫn dắt trong việc trao đổi, thảo luận với các bên liên quan tại trung ương và địa phương, hợp tác với các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước để huy động nguồn lực, hoàn thiện và thực hiện có hiệu quả hơn nữa các chính sách về phát triển và quản lý bền vững các KDTSQ thế giới tại Việt Nam để góp phần vào đạt được các mục tiêu phát triển bền vững, và tầm nhìn chung sống hài hoà giữa thiên nhiên và con người trong các thập kỷ tiếp theo.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!