Giấc mơ miên trường Cà Moong

Cuộc sống nghèo đói quanh năm đè nặng lên vai những đứa trẻ "ăn chưa no, lo chưa tới" nơi bản làng vùng sâu vùng xa, biệt lập với thế giới bên ngoài này.

Gian khó… có Cà Moong

Sau gần 2 giờ đồng hồ tròng trành đi xuồng trên lòng hồ thủy điện Bản Vẽ, chúng tôi cập vào một bến thuyền nhỏ để vào bản Cà Moong. Từ đây, theo con đường mòn dốc dếch, đất đá lởm chởm, chúng tôi phải mất thêm một giờ đi bộ nữa mới có thể vào đến trung tâm bản Cà Moong. Và rồi, bản Cà Moong hiện ra sau chặng đường chẳng thể tả đủ bằng lời. Giao thông cách trở, thành ra bản làng như một vùng biệt lập trong thời hiện đại. Ba bề bao quanh bản là lòng hồ thủy điện Bản Vẽ, mênh mang nước.

Đường vào bản Cà Moong trên lòng hồ thủy điện Bản Vẽ - Ảnh: Hồ Văn Ngợi

Cà Moong là bản tái định cư công trình thủy điện Bản Vẽ. Từ bản Cà Moong, để ra trụ sở xã Lượng Minh phải mất gần 1 giờ đi bộ và chừng 20 phút đi thuyền. Xuống huyện phải mất thêm gần 2 giờ đi thuyền và gần một giờ chạy xe máy. Toàn bản có 136 hộ với hơn 600 nhân khẩu, chủ yếu là người Khơ Mú và đều là hộ nghèo. Tháng 3/2011, 136 hộ dân dọc lòng hồ Bản Vẽ của xã Lượng Minh đã di cư về đây nhường đất cho công trình thủy điện bậc nhất khu vực Bắc miền Trung. Ngoài phát rẫy, đốt rừng trồng lúa theo cách truyền thống và chăn nuôi được ít bò, người dân ở đây chẳng biết làm gì thêm.

Bí thư Chi bộ bản Cà Moong- Moong Văn Tình trần tình: "Các chú về đây thấy rồi đó, chưa có nơi nào khổ như vùng đất này. Cứ sau mỗi trận mưa lớn, đất đá từ trên núi tràn xuống, khiến cho con đường mòn gồ ghề vào bản bị tắc cứng. Mưa lũ xói mòn nhiều năm, khiến cho con đường rất khó đi. Vì thế mà bản tôi, gần như quên luôn con đường này, chỉ thông thương với bên ngoài bằng đường thủy độc đạo trên lòng hồ thủy điện Bản Vẽ".

Do sống biệt lập giữa lòng hồ Bản Vẽ nên người Khơ Mú ở bản Cà Moong mang nặng tự cung tự cấp, họ chủ yếu sinh sống bằng phát rẫy trồng lúa, ngô, sắn và bắt cá suối. Giá nông sản các loại gần như rất rẻ, có lúc rẻ đến gần một nửa, do quãng đường vận chuyển quá xa, lại phải đi thuyền bè rất bất tiện. Cuộc sống nghèo đói quanh năm khiến người Khơ Mú không mấy mặn mà với việc học hành của con cái", trưởng bản Moong Văn Tình cho biết thêm.

Bể chứa nước sinh hoạt không hoạt động nên người dân, giáo viên cắm bản vẫn phải đi xa lấy nước về dùng - Ảnh: Hồ Văn Ngợi

Rít một hơi thuốc lào rõ kêu, ông Tình nói thêm: "Cô chú vào tận đây thì thấy rõ đấy, ở bàn heo hút này còn không đường, không lưới điện, nguồn nước sinh hoạt thì khan hiếm. Hiện nhà cửa, đất sản xuất của các hộ dân trong bản vẫn chưa được cấp sổ đỏ và muốn canh tác họ phải trở về bản cũ cách nhà 5 cây số".

Cần cái ăn hơn cần con chữ

Được biết, nhiều năm qua, Nhà nước đã có nhiều chính sách hỗ trợ phát triển giáo dục nơi đây. Là một bản nhỏ nhưng Cà Moong có điểm trường PTDTBT Tiểu học Lượng Minh gồm 2 khối lớp 1 và 2 với 4 phòng học và một nhà học mầm non. Nhưng từ lớp 3, lũ trẻ nơi đây phải ngồi thuyền máy, rẽ sóng lòng hồ Bản Vẽ chừng 50 phút ra điểm chính ở trung tâm xã để theo học con chữ trong bao nỗi bất an, nguy hiểm.

Nói về công việc của giáo viên cắm bản, cô Kha Thị Thư, khối trưởng điểm trường bản Cà Moong - Trường PTDTBT Tiểu học Lượng Minh cho biết: Hiện điểm trường có 3 giáo viên dạy 98 học sinh tiểu học, 1 giáo viên dạy 32 học sinh mẫu giáo.

Tại đây, những phòng nội trú giáo viên được bố trí sơ sài, thiếu thốn trang thiết bị dạy học. Không chỉ vậy, một số phòng học đã xuống cấp, hư hỏng. Không sửa được đường ống dẫn nước sinh hoạt nên bể chứa nước tại điểm trường này cạn khô, mỗi lần lên lớp xong, các cô giáo cắm bản lại phải đi xa 3-4 cây số để xách nước về dùng.

Điểm trường Cà Moong - Ảnh: Hồ Văn Ngợi

Nhưng, đó chưa phải là nỗi buồn nhất. Theo cô Thư, điều những người theo nghiệp "trồng người" nơi bản nghèo, biệt lập này là người dân không quan tâm đến con chữ. Mùa làm rẫy, nhiều gia đình mang theo con, ở luôn trong đó, các thầy lại mất nhiều ngày lội vào rừng tìm, đưa về trường, vì không đưa về các thầy dạy ai. Người dân ở đây cần cái ăn hơn cái chữ. Vì vậy, "cuộc chiến" kéo học sinh đến lớp của các giáo viên nơi đây hết sức gian nan. Bởi, chưa cao bằng cây lúa trên rẫy, các em đã phải lên rừng với bố mẹ để kiếm cái ăn hàng ngày. "Thầy cô vất vả đã đành, dân nghèo, nhìn học sinh thấy thương. Mùa đông, trên này lạnh lắm nhưng nhiều em học sinh vẫn phải mặc manh áo mỏng tanh", cô Thư tâm sự. May sao, nhờ chương trình xóa bản trắng điện lưới quốc gia, 3 năm trở lại đây, Cà Moong đã có điện lưới chiếu sáng, sóng điện thoại phục vụ thông tin, liên lạc.

Giấc mơ… trôi theo miên trường

Để người dân bản Cà Moong đi lại thuận tiện hơn, năm 2011, UBND huyện Tương Dương khởi công xây dựng tuyến đường từ bản Côi đi Cà Moong. Tuyến đường dài hơn 18km, với tổng kinh phí khoảng 195 tỷ đồng, bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước; do UBND huyện Tương Dương làm chủ đầu tư, dự kiến hoàn thành trong vòng 30 tháng.

Một góc bản Cà Moong. Ảnh Hồ Văn Ngợi

Ngày khởi công, hàng trăm người dân Khơ-mú ở bản Cà Moong phấn khởi, vui mừng bao nhiêu thì sau một thời gian ngắn thi công, với số tiền giải ngân hơn 72 tỷ đồng thì hết vốn và công trình đã phải dừng lại. Đến tháng 10/2024 (sau gần 14 năm từ ngày khởi công), dự án tuyến đường bộ độc đạo vào bản Cà Moong mới chỉ hoàn thành xong hạng mục nền đường và một số công trình trên tuyến, các hạng mục còn lại như mặt đường, cống, hệ thống an toàn giao thông… chưa thi công.

Do không bố trí được vốn, năm 2021, UBND huyện Tương Dương đã có văn bản đề nghị UBND tỉnh Nghệ An và Sở KH&ĐT Nghệ An xem xét cho dừng thực hiện dự án. "Ngày khởi công, cán bộ, máy móc, xe cộ về rầm rộ, dân bản chúng tôi phấn khởi lắm vì không bao lâu nữa sẽ có con đường đi lại thuận lợi. Nhưng đến nay đã gần 14 năm chờ đợi mỏi mòn mà đường vẫn chẳng thấy đâu. Hàng trăm người dân bản chúng tôi ước ao sớm có con đường, thì có nhắm mắt cũng mãn nguyện lắm rồi", một người cao tuổi ở bản Cà Moong ngán ngẩm.

Đi thuyền vẫn là phương tiện nhiều người phải sử dụng tại Cà Moong

Khi đề cập đến Cà Moong, đến dự án đường vào bản dở dang, ông Vi Đình Phúc - Chủ tịch UBND xã Lượng Minh cho biết: "Khốn khổ và khó khăn nhất ở Cà Moong vẫn là đường giao thông. Vì lẽ này mà vùng đất này gần như biệt lập, khổ sở vô cùng".

Chúng tôi thấy lãng phí vì đã có hàng chục tỷ đồng đầu tư, nhưng chưa phát huy hiệu quả. Xã thì rất đau đầu vì cuộc họp nào dân cũng có ý kiến nhưng phía xã không đủ thẩm quyền nên chỉ biết kiến nghị lên huyện, lên tỉnh bố trí tiếp nguồn vốn để thi công. Địa phương mong muốn nếu không có kinh phí để thi công đường, thì cho cải tạo lại nền đường đất để người dân có thể chạy xe máy, chủ động hơn trong sinh hoạt, nhưng đến nay vẫn chưa thể bố trí được kinh phí, Chủ tịch UBND xã Lượng Minh thở dài.

Chiều buông, chiếc xuồng máy vội vã đưa chúng tôi rời Cà Moong với bao rối bời. Các nghèo, cái khó vẫn đeo đẳng hàng trăm người dân bản Khơ-mú khi những vết tích nham nhở còn sót lại của dự án mở đường gần 14 năm trước, dường như cũng đã bị lãng quên theo giấc mơ miên trường của người dân bản Cà Moong.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!