Tháng 5/2004, dự án Nhà máy ô tô VEAM được Hội đồng quản trị VEAM phê duyệt với tổng mức đầu tư 462,46 tỷ đồng (vốn lưu động là 45 tỷ đồng). Công suất thiết kế nhà máy là 30.000 xe tải và 3.000 xe khách/năm. Chỉ sau 4 tháng, dự án được điều chỉnh lên mức 599,59 tỷ đồng (vốn lưu động là 15 tỷ đồng). Công suất thiết kế nhà máy không thay đổi.
Theo báo cáo của VEAM trong năm 2019, sở dĩ tổng mức đầu tư dự án ấn định ở mức dưới 600 tỷ đồng là để dự án thuộc danh mục nhóm B và VEAM có quyền phê duyệt và triển khai dự án này (nếu là dự án nhóm A thì thẩm quyền phê duyệt sẽ thuộc cấp Bộ).
Tháng 6/2013, dự án được quyết toán với giá trị 661,88 tỷ đồng.
Nhà máy ô tô VEAM Thanh Hóa hoạt động cầm chừng từ năm 2018 đến nay
Liên tục rót vốn lên tới nghìn tỷ đồng
Giai đoạn 2009 – 2013, VEAM chuyển vốn lưu động cho dự án VM lên đến 1.214 tỷ đồng mà không thông qua một nghị quyết nào của Hội đồng thành viên. Trong thời gian này, VM đã lỗ lũy kế 345 tỷ đồng.
Giai đoạn 2014 – 2018, Tổng giám đốc VEAM trình Hội đồng thành viên phê duyệt khoản cấp vốn lưu động 194 tỷ đồng cho VM nhưng không được các thành viên trong hội đồng thông qua vì giai đoạn trước cấp vốn đã không thông qua Hội đồng thành viên. Tuy nhiên, đến tháng 2/2015, Hội đồng thành viên có nghị quyết 04, phê duyệt khoản 194 tỷ đồng này nhưng với yêu cầu phải thu về trong năm 2015. Như vậy, đến cuối năm 2018, VEAM đã đầu tư vào VM số tiền 2.643 tỷ đồng.
Quy trình rót vốn vi phạm quy định về thuế
Quyết định của Cục Hải quan Hà Nội về việc truy thu thuế và xử phạt VEAM
Ngoài việc cấp vốn lưu động bổ sung, từ tháng 3/2016 đến tháng 4/2017, công ty mẹ VEAM đã cung cấp linh kiện ô tô trị giá 939,86 tỷ đồng cho VM (1.400 bộ linh kiện năm 2016 và 600 bộ linh kiện năm 2017). Việc văn phòng VEAM nhập linh kiện ô tô hỗ trợ cho VM theo Cục Hải quan Hà Nội là hành vi khai sai mã số hàng hóa, thuế suất, mức thuế nhập khẩu với các mặt hàng nhập khẩu theo quyết định ấn thuế số 195/QĐ-HQHN.
Theo Cục Hải quan Hà Nội, Nhà máy ô tô VEAM có chứng nhận đủ điều kiện lắp ráp ô tô nên được hưởng chính sách ưu đãi thuế nhập khẩu. Nếu đơn vị khác nhập khẩu hàng hóa cung cấp cho VM thì phải kí hợp đồng ủy thác. Tuy nhiên, VEAM đã không có hợp đồng này nên không được Cục Hải quan Hà Nội chấp thuận ưu đãi về thuế nhập khẩu.
Cục Hải quan Hà Nội lập biên bản vi phạm hành chính, truy thu thuế và phạt VEAM với tổng số tiền xấp xỉ 246 tỷ đồng.
Đầu tư nghìn tỷ, hiệu quả nhỏ giọt
Số liệu sản xuất và tiêu thụ xe của Nhà máy ô tô VEAM
Được đầu tư 2.643 tỷ đồng, công suất thiết kế lên tới 30.000 xe tải và 3.000 xe khách/năm, nhưng số lượng xe sản xuất thực tế tại VM rất thấp. Cao điểm vào năm 2017, số lượng xe được sản xuất đạt hơn 7.000 (chưa tới 25% so với công suất thiết kế).
Tháng 5/2019, lãnh đạo VEAM thời điểm đó nhận định dự án VM sử dụng số vốn VEAM quá lớn mà không phải trả lãi, doanh thu không tương xứng với vốn đầu tư, không có lợi nhuận nên Công ty mẹ không thể tiếp tục đầu tư vốn cho VM để sản xuất hàng tồn kho. Với lượng hàng tồn kho quá lớn, nhà máy VM không có vốn để hoạt động.
Đến nay, việc hàng nghìn xe ô tô xếp chật kín sân bãi quanh nhà máy ô tô VEAM vẫn là vấn đề cần sự vào cuộc của các cơ quan chức năng, đặc biệt là Bộ Công Thương. Nếu không giải quyết kịp thời, số xe này qua thời gian phơi mưa nắng sẽ ngày càng xuống cấp nặng nề và thiệt hại tài sản của nhà nước sẽ ngày càng lớn.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!