Hỗ trợ 4 triệu đồng để đổi xe mới là quá khó?
Liên tục những ngày gần đây, Hà Nội lại bước vào chu kỳ không khí ở mức xấu, có nguy cơ gây hại cho sức khỏe.
Theo báo cáo mới nhất của Bộ Tài nguyên và Môi trường, mức độ ô nhiễm bụi mịn ở Hà Nội xu hướng tăng liên tục trong 5 năm trở lại đây, và luôn ở mức độ ô nhiễm cao hơn các đô thị khác. Giá trị trung bình năm của bụi PM 2.5, PM 10 tại tất cả các trạm quan trắc tự động đều vượt ngưỡng quy chuẩn.
Trong tuần qua cũng là thời điểm Hà Nội bắt đầu thực hiện thí điểm kiểm tra miễn phí khí thải đối với xe máy cũ. Hoạt động này là bước đầu tiên nhằm đưa ra những quy định kiểm soát khí thải mô tô, xe máy đang lưu hành, góp phần giải quyết ô nhiễm không khí tại thủ đô và nhiều đô thị lớn.
Từ ngày 12 đến 30/11, Hà Nội tổ chức chương trình thí điểm đo kiểm khí thải xe môtô, xe gắn máy cũ đang lưu hành trên địa bàn Thủ đô nhằm đánh giá hiện trạng phát thải của xe môtô, xe máy cũ. (Ảnh: TTXVN)
Thế nhưng theo báo cáo của đơn vị tổ chức, trong 1 tuần đầu tiên tiến hành đo kiểm khí thải xe máy cũ tại 8 đại lý của 5 hãng xe trên địa bàn TP, chỉ có gần 1000 xe tham gia kiểm tra khí thải miễn phí. Số lượng này chỉ đạt chưa đến 20% so với dự kiến của chương trình từ nay đến hết tháng 11, trong đó hơn 1 nửa không đạt tiêu chuẩn về khí thải.
Những chiếc xe không đạt tiêu chuẩn về khí thải sẽ được bảo dưỡng miễn phí và dán tem xác nhận. Còn đối với xe đăng ký từ năm 2002 trở đi thì có thể được thu hồi và hỗ trợ 4 triệu đồng để đổi xe mới. Hiện tại, ở nước ta mới chỉ có quy định kiểm soát khí thải xe máy chỉ dừng lại đối với những xe bắt đầu xuất xưởng hoặc nhập khẩu. Đối với xe đang lưu hành thì chưa có quy định kiểm định khí thải định kỳ.
Chủ phương tiện sẽ nhận được các mức hỗ trợ tối đa lên đến 4 triệu đồng nếu đáp ứng các điều kiện gồm:
- Xe đăng ký tại Hà Nội, có đầy đủ các bộ phận (khung xe, động cơ, bình nhiên liệu, tay nắm, bánh xe, giảm xóc, ống xả).
- Xe máy hoàn tất thủ tục thu hồi đăng ký xe, biển số xe với cơ quan đăng ký (có giấy chứng nhận thu hồi được cấp bởi cơ quan đăng ký).
- Người dân đồng ý bàn giao lại xe máy cũ.
- Chuyển sang xe mới thuộc 5 hãng theo quy định (Honda, Yamaha, Suzuki, Piaggio, SYM).
Tuy nhiên, trong gần 1000 xe đã đo kiểm khí thải tuần qua thì chưa xe nào được nhận hỗ trợ 4 triệu đồng để đổi xe mới như chính sách mà chương trình đưa ra ban đầu. Họ cho rằng điều kiện là quá khó nên việc đi đo kiểm có lẽ cũng chưa hấp dẫn.
Trong chương trình Vấn đề hôm nay, TS. Lê Quý Thủy, chuyên gia Viện Khoa học và Công nghệ Giao thông vận tải chỉ ra bất cập về thủ tục: "Người ta phải đến bên công an để xác nhận hủy đăng ký xe máy. Quan trọng nhất là tiền để người ta đổi xe cũ sang xe mới vượt quá khả năng của họ. Theo chúng tôi nghiên cứu, những xe cũ ấy thì đại đa số là người nghèo họ đi. Xe ‘bét nhất’ của Honda độ khoảng 19 triệu. Xong được trừ đi cũng là vấn đề lớn. Có lẽ họ cũng chưa thấy hấp dẫn lắm".
Để đẩy nhanh việc đo kiểm, ông Lê Quý Thủy đề xuất 2 cách là tăng điểm đo và tăng thời gian. Tuy nhiên, nếu tăng điểm đo thì một tuần không không kịp bởi phải mua thiết bị, đào tạo con người…
"Hà Nội chỉ có một tuần. Trong khi đó, TP Hồ Chí Minh nghiên cứu 3 tháng liền thì kiểm tra được khoảng 10.000 xe. Tôi nghĩ giải pháp tốt nhất là Hà Nội thay đổi lộ trình kiểm tra" - TS. Thủy nói.
Phương tiện giao thông công cộng – giải pháp để giảm phát thải xe máy
Việc kiểm soát mức phát thải của các phương tiện ra vào khu vực đô thị đã được áp dụng tại một số quốc gia trên thế giới nhằm giảm thiểu phát thải khí nhà kính.
Tại Na Uy, những biển số xe bắt đầu với các chữ cái "EL" hoặc "EK" là dấu hiệu nhận biết những chiếc xe không phát thải. Chính phủ nước này đã thực thi nhiều chính sách nhằm khuyến khích người dân mua và sử dụng xe ô tô điện. Người mua loại phương tiện này gần như không phải trả thuế, vì thế giá cả rất hợp lý. Na Uy đã đặt mục tiêu đầy tham vọng là chấm dứt việc bán ô tô mới với động cơ đốt trong sớm nhất là vào năm 2025.
Thủ đô Paris của Pháp từ tháng 7 năm 2019 đã cấm tất cả phương tiện sử dụng động cơ diesel có tuổi thọ trên 13 năm được vào trung tâm thành phố. Cảnh sát yêu cầu các phương tiện dừng lại để kiểm tra nhãn dán cho biết mức độ phát thải của phương tiện. Nếu ở mức 3 trở lên thì xe không được vào trung tâm Paris. Tài xế vi phạm phải đối mặt với khoản phạt 68 euro, tương đương hơn 1,7 triệu đồng. Mức phạt là 135 euro, gần 35 triệu đồng với xe tải và xe khách.
Trước đó, Anh là quốc gia đầu tiên có động thái mạnh mẽ để kiểm soát hoạt động của các phương tiện phát thải trong đô thị. Tháng 4 năm 2019, nước này đã bắt đầu áp dụng thu phí phương tiện phát thải đi vào khu vực phát thải cực thấp (viết tắt là Ulez) ở trung tâm thủ đô London. Mức phí là 12,50 bảng Anh, tương đương gần 400 ngàn đồng... áp dụng cho xe ô tô động cơ diesel trên 4 năm và ô tô chạy xăng trên 13 năm. Các phương tiện lớn hơn, như xe tải và xe khách, có lượng khí thải công bố vượt quá giới hạn, phải trả phí hàng ngày là 100 bảng Anh, tương đương hơn 3 triệu đồng.
Chính phủ Anh cuối năm ngoái cũng đã tuyên bố mục tiêu tiến đến năm 2030 sẽ cấm toàn bộ xe chạy xăng và dầu diesel. Nước này đặt mục tiêu đến năm 2035 sẽ chỉ cho phép bán ô tô mới là xe chạy hoàn toàn bằng điện.
Hiện có khoảng 15 quốc gia đặt mục tiêu cấm bán xe chạy bằng động cơ đốt trong từ năm 2030 hoặc 2035 và chuyển sang phương tiện hybrid hoặc chạy hoàn toàn bằng điện. Đây là những động thái mạnh mẽ nhằm giảm phát thải khí nhà kính và sớm đưa thế giới về trạng thái phát thải ròng bằng không.
Cách đây 16 năm, Hà Nội cũng đã từng thí điểm đo kiểm khí thải 1000 xe máy. Tuy nhiên, từ đó đến nay, tiêu chuẩn về khí thải mới dừng lại ở mức Euro 3, trong khi nhiều nước là Euro 4.
Về vấn đề này, TS. Lê Quý Thủy cho rằng nguyên nhân chính là người dân không đồng thuận, ủng hộ. Tuy nhiên, đến thời điểm này, khi nghiên cứu tại TP Hồ Chí Minh, người dân đồng thuận rất là cao.
"Chúng ta nếu bây giờ áp dụng việc kiểm soát khí thải tại Hà Nội tại TP Hồ Chí Minh hay ngay cả trên toàn quốc ấy thì rất thuận lợi" – ông Thủy nhận định.
Về giải pháp căn cơ, TS. Lê Quý Thủy cho rằng phải có chính sách liên quan đến phương tiện giao thông công cộng: "Các nước khác không mấy khi người ta đi xe cá nhân. Những người nghèo bây giờ sử dụng phương tiện cũ để đi lại là chính chứ ít khi để vận chuyển hoặc sinh sống. Nếu có chính sách để phát triển giao thông công cộng thì sẽ giúp đỡ cho người ta. Lúc bây giờ, giao thông sẽ rất sạch".
So với xe máy thì việc kiểm định khí thải xe ô tô được thực hiện đều đặn hơn khi xe ô tô đăng kiểm định kỳ. Từ đầu năm nay, chúng ta đã triển khai áp dụng tiêu chuẩn khí thải mới đối với xe ô tô. Hiện phần mềm chương trình kiểm định khí thải mức 2 đối với xe sản xuất giai đoạn 1999-2008 đã được cài đặt tại tất cả các trung tâm đăng kiểm. Khi đăng kiểm viên nhập dữ liệu biển số xe, số đăng kiểm vào chương trình, phần mềm sẽ tự động đối chiếu chỉ số thực tế phát thải và tiêu chuẩn để đánh giá kết quả đạt hay không đạt tiêu chuẩn.
Do đó với xe máy, việc tìm ra một cơ chế để kiểm soát khí thải sẽ cần tiếp tục được nghiên cứu, bởi đây vẫn là phương tiện lưu thông phổ biến nhất nhưng cũng là nguồn phát thải ô nhiễm lớn nhất tại các đô thị hiện nay.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!