Người nổi tiếng tham gia quảng cáo sản phẩm, những người được coi là người có tầm ảnh hưởng và người tiêu dùng có ảnh hưởng quảng bá sản phẩm dẫn dắt sự mua sắm của người tiêu dùng là xu hướng nở rộ không chỉ riêng Việt Nam mà là toàn cầu. Chuyện chẳng đáng bàn nếu như những người có ảnh hưởng ý thức được vị trí, danh tiếng của mình đi kèm với chất lượng sản phẩm mà mình quảng bá.
Quảng cáo thổi phồng công dụng của thực phẩm bổ sung
Thời gian gần đây trước những thông tin về chất lượng của kẹo rau củ Kera được những người được coi là người có tầm ảnh hưởng, người nổi tiếng, livestream thổi phồng quá mức công dụng của sản phẩm này, các cơ quan chức năng đã lấy mẫu kiểm tra về độ an toàn và những chất được cơ sở công bố.
Viện kiểm nghiệm An toàn thực phẩm, Bộ Y tế là đơn vị kiểm nghiệm sản phẩm kẹo rau củ Kera. Theo đó, những hàm lượng được đơn vị sản xuất công bố về cơ bản phù hợp với kết quả kiểm nghiệm. Tuy nhiên, những người quảng cáo sản phẩm này trên mạng xã hội đã thổi phồng hiệu quả là 1 viên kẹo tương đương 1 đĩa rau .
Theo ông Nguyễn Hùng Long, Phó Cục Trưởng Cục An toàn thực, Bộ Y tế: ''Các hàm lượng trong viên kẹo này so với công bố và nhãn không sai lệch nhiều. Phản ứng đầu tiên là về quảng cáo của những người có tiếng tăm và ảnh hưởng trong xã hội, họ đã đưa ra những thông tin gây ra phản ứng trong cộng đồng. Ví dụ, họ nói rằng sản phẩm này có thể thay thế cả một đĩa rau trong nửa ngày, điều này là quá mức và chính họ cũng đã nhận ra rằng điều đó không đúng''.
Thực phẩm chức năng được chia thành 3 loại: Thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt và thực phẩm bổ sung. Theo quy định của Luật An toàn thực phẩm, thực phẩm bảo vệ sức khỏe và thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt, nội dung quảng cáo bắt buộc phải đăng ký với cơ quan chức năng. Riêng đối với thực phẩm bổ sung, đơn vị sản xuất sẽ tự công bố, tự chịu trách nhiệm về chất lượng và nội dung quảng cáo. Đây chính là kẽ hở những người có sức ảnh hưởng, người nổi tiếng lách luật để quảng cáo sai lệch.
Dược sỹ Nguyễn Xuân Hoàng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam cho rằng: ''Dựa vào cơ chế tự công bố nên họ lách luật. Ví dụ như làm gì có sữa chữa tiểu đường. Sữa dùng cho người tiểu đường là ăn kiêng, ví dụ như nó không có chất đường, không có glucose thì được. Thế nhưng mà có rất nhiều sản phẩm bổ sung lại cảm giác quá lên. Ví dụ là để hỗ trợ điều trị cho người tiểu đường hay hỗ trợ điều trị cho người giảm cân, thì tôi thấy những từ như thế về mặt đạo đức là không được, vì nó đánh lừa người ta''.
Các chuyên gia dinh dưỡng nhấn mạnh, tất cả các loại thực phẩm bảo vệ sức khỏe hay thực phẩm bổ sung chỉ góp phần hỗ trợ và không thể thay thế những thực phẩm tươi sống.
Hoạt động quảng cáo của những người có sức ảnh hưởng, người nổi tiếng, nếu sai lệch, thiếu trung thực, bên cạnh nhà sản xuất, họ cũng phải chịu trách nhiệm trước pháp luật; bao gồm trách nhiệm dân sự, hành chính, hoặc thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự, tùy thuộc vào mức độ vi phạm.
Hậu quả vì tin quảng cáo trên mạng
Không phải những người được cho là người nổi tiếng nào cũng biết hết được chất lượng, thành phần của những sản phẩm mà mình đang quảng cáo nên dẫn đến những sai sót. Nhưng hậu quả từ những vụ việc trên lại rất khó lường, nhất là các sản phẩm liên quan đến sức khỏe người tiêu dùng.
Không ít trường hợp vì tin theo lời quảng cáo mà người tiêu dùng gặp phải những hậu quả nặng nề. Một bệnh nhân 57 tuổi đã phải nhập viện Ung bướu Hà Nội với khối u có kích thước rất lớn ở ngực trái sau khi tự sử dụng thực phẩm chức năng, bỏ điều trị trong thời gian dài.
Dù biết có khối u ở ngực từ lâu nhưng do hoàn cảnh gia đình, người phụ nữ không muốn đi bệnh viện điều trị. Nghe người quen giới thiệu một loại sản phẩm có thể làm tiêu u, bà đã mua về sử dụng. Sau 3 tháng, khối u phát triển ngày một to hơn. Khi nhập viện Ung bướu Hà Nội, khối u đã có kích thước 20x25 cm và trong tình trạng lở loét.
Theo tìm hiểu, loại sản phẩm này được nhiều người quảng cáo có tác dụng phòng ngừa, ức chế sự phát triển tế bào khối u. Trong khi đó đây thực chất là thực phẩm bảo vệ sức khỏe, một loại thực phẩm chức năng.
Trong một cuộc làm việc từ năm 2023 với Cục ATTP về việc quảng cáo sản phẩm gây hiểu lầm có tác dụng như thuốc chữa bệnh, đại diện công ty lại khẳng định Công ty không thực hiện và không ủy quyền cho bất cứ tổ chức, cá nhân nào thực hiện quảng cáo trên mạng xã hội.
Thông thường, đối với những trường hợp mắc ung thư vú ác tính, phẫu thuật triệt căn là phương pháp đem lại hiệu quả. Nhưng với tình trạng của bệnh nhân hiện nay, việc phẫu thuật gặp nhiều khó khăn, do bệnh nhân đã bỏ qua một thời gian dài không điều trị.
Các bác sĩ khuyến cáo, người bệnh khi phát hiện có khối u cần được theo dõi, điều trị theo phác đồ. Nếu có dùng kết hợp thực phẩm chức năng cũng cần hỏi ý kiến của bác sĩ.
Ngoài việc bị dư luận lên án hay tẩy chay, khi có kết luận của cơ quan chức năng có thẩm quyền, hành vi quảng cáo sai sự thật trong một số trường hợp có thể bị xử phạt như sau:
- Về trách nhiệm hành chính, hành vi quảng cáo không đúng sự thật, gây nhầm lẫn về chất lượng, công dụng, nguồn gốc sản phẩm có thể bị phạt từ 60 - 80 triệu đồng.
- Riêng các trường hợp như:
+ Quảng cáo mỹ phẩm gây hiểu nhầm là thuốc phạt 30 - 40 triệu đồng
+ Quảng cáo thực phẩm chức năng gây hiểu nhầm có tác dụng chữa bệnh phạt 20 - 30 triệu đồng
Nếu hành vi quảng cáo gian dối thỏa mãn các yếu tố cấu thành tội phạm, người vi phạm có thể bị truy cứu hình sự.
Thí điểm hạn chế người nổi tiếng quảng cáo
Có thể thấy, hiện nay, chế tài xử lý hành vi quảng cáo sai sự thật vẫn chưa thực sự hiệu quả, chưa đủ sức răn đe. Do đó, cần có sự can thiệp mạnh mẽ hơn từ cơ quan quản lý nhà nước và các chế tài nghiêm khắc hơn để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Thời gian tới, sẽ có thêm nhiều biện pháp để xử lý hành vi quảng cáo sai sự thật của những người nổi tiếng, người có sức ảnh hưởng. Đây là thông tin từ đại diện Cục Phát thanh truyền hình và Thông tin điện tử, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
Ông Lê Quang Tự Do, Cục trưởng Cục Phát thanh truyền hình và Thông tin điện tử, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: ''Ngoài những mức xử lý, xử phạt hành chính thì chúng tôi đang triển khai thí điểm quy chế làm sao để có thể hạn chế hình ảnh trên truyền thông, trên báo chí, trên mạng đối với những người ảnh hưởng, KOL có hành vi vi phạm có tính chất tái diễn hoặc nặng. Đó là những hình phạt bổ sung, mức độ hạn chế bổ sung gây cho người bán hàng, KOL trên mạng họ phải có suy nghĩ về việc giữ hình ảnh của mình, nếu không sẽ chịu ảnh hưởng rất lớn, không chỉ về phạt tiền mà còn không được tham gia vào các hoạt động quảng cáo, kinh doanh trên mạng như thông thường được nữa''.
Những người được coi là người có tầm ảnh hưởng và người tiêu dùng có ảnh hưởng khi tham gia hoạt động quảng cáo cần có trách nhiệm tìm hiểu đầy đủ, chính xác về sản phẩm mà họ quảng bá nhằm đảm bảo thông tin cung cấp đến người tiêu dùng không bị sai lệch so với công dụng thực tế.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!