Xuất khẩu khởi sắc, vừa mừng vừa lo

Nửa đầu năm 2025, Việt Nam đạt mức tăng trưởng xuất khẩu ấn tượng, vượt ngưỡng 217 tỷ USD, vượt mục tiêu đề ra cho 6 tháng đầu năm. Cán cân thương mại duy trì xuất siêu, nhiều mặt hàng chủ lực đạt tăng trưởng hai chữ số. Tuy nhiên, đà tăng có dấu hiệu chững lại vào giữa tháng 6, trong khi tình hình thương mại toàn cầu đang đặt ra nhiều lo ngại về tính bền vững.

Xuất khẩu tiếp tục bứt phá - cán đích vượt kỳ vọng

Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, lũy kế đến 15/6/2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 390,91 tỷ USD, tăng 15,3% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, xuất khẩu đạt 197,88 tỷ USD (tăng 13,7%), nhập khẩu đạt 193,03 tỷ USD (tăng 16,9%). Ước tính đến hết tháng 6/2025, kim ngạch xuất khẩu đạt từ 215 - 217 tỷ USD, tăng gần 14%. Cán cân thương mại xuất siêu trong khoảng 3,4 - 4 tỷ USD.

Về phía Bộ Công Thương, trao đổi với phóng viên, ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất hập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, dự kiến trong 6 tháng đầu năm 2025 kim ngạch xuất khập khẩu của chúng ta ước đạt khoảng 426 - 430 tỷ USD, tương ứng tăng khoảng 15,5 - 15,8% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó kim ngạch xuất khẩu ước đạt khoảng 215- 217 tỷ USD, tăng khoảng 13,8 - 14%, kim ngạch nhập khẩu ước đạt khoảng 211 - 213 tỷ USD, tăng khoảng 17-17,2%. Cán cân thương mại xuất siêu ước đạt từ 3,4 - 4 tỷ USD. Như vậy, so với kịch bản tăng trưởng xuất khẩu theo Nghị quyết 25 của Chính phủ ngày 5/2/2025 thì chúng ta cũng đã cơ bản đạt và vượt mức đề ra.

Trong đó, các mặt hàng của chúng ta đã đạt được tăng trưởng khá là tốt và đồng đều, từ các mặt hàng công nghiệp như điện tử, dệt may, da giày, đồ gỗ, hóa chất…đến các mặt hàng nông sản như cà phê. Như vậy về tổng thể, chỉ tiêu cũng như tình hình xuất khẩu của chúng ta trong 6 tháng đầu năm đạt được những con số rất khả quan.

Đối diện với không ít thách thức

Từ những con số thống kê cho thấy, bên cạnh những điểm sáng, xuất khẩu Việt Nam bất ngờ chững lại trong nửa đầu tháng 6. Cụ thể, từ ngày 1 - 15/6, kim ngạch xuất nhập khẩu đạt gần 35 tỷ USD, giảm 17,6% so với nửa cuối tháng 5. Trong đó, xuất khẩu giảm 22,7% (chỉ đạt 17,54 tỷ USD), nhập khẩu giảm 11,6% (17,46 tỷ USD). Một loạt nhóm hàng chủ lực ghi nhận sự sụt giảm như máy tính điện tử giảm 801 triệu USD (-15,7%); máy móc thiết bị giảm 789 triệu USD (-27,2%); điện thoại linh kiện giảm 777 triệu USD (-29,1%); dệt may giảm 387 triệu USD (-20,1%)…Tuy vậy, nữa đầu tháng 6 vẫn ghi nhận xuất siêu nhỏ 83 triệu USD, nâng tổng thặng dư lũy kế đến 15/6 lên 4,84 tỷ USD.

Thêm vào đó, các dấu hiệu phụ thuộc FDI vẫn gây nhiều lo ngại. Tỷ trọng doanh nghiệp nội địa còn thấp, chưa thể thay đổi được cục diện chuỗi cung ứng; nguy cơ giá nguyên liệu, vật tặng đầu vào tăng cao đang tác động đến biên lợi nhuận. Rủi ro từ thị trường quốc tế, rào cản kỹ thuật và biến động chính sách cũng đang tăng cao…

Đáng chú ý, ông Hải nhận định, xuất khẩu nước ta đang đối mặt với không ít thách thức. Trong đó, có thể nói thách thức lớn nhất tại thời điểm này, đó là việc Mỹ tuyên bố áp thuế đối ứng đối với một số các quốc gia, trong đó có Việt Nam. Mức thuế hiện nay mà Mỹ đặt ra đối với Việt Nam là 46% - áp dụng với tất cả các mặt hàng. Điều đó sẽ đặt ra một thách thức hết sức lớn cho tất cả các nhóm hàng của chúng ta, kể cả nhóm hàng công nghiệp cũng như hàng nông sản.

Bên cạnh đó, trong bối cảnh đó thì tình hình địa chính trị trên thế giới cũng có những diễn biến phức tạp, và đặc biệt là xung đột Trung Đông có dấu hiệu leo thang hơn trước đây đã gây ra những ảnh hưởng về mặt chi phí cho hoạt động vận chuyển, hoạt động logistics cũng như là một số các mặt hàng có thể bị tác động, đặc biệt là những mặt hàng liên quan đến sản phẩm dầu mỏ, nguồn cung có thể cũng sẽ bị ảnh hưởng gián đoạn hoặc là giá dầu có thể tăng cao…đây sẽ là thách thức rất lớn trong nửa cuối của năm 2025.

"Hơn thế nữa, dù chúng ta vẫn có thể duy trì được năng lực sản xuất, nhưng áp lực về mặt thị trường sẽ rất là khó khăn và đòi hỏi các doanh nghiệp cũng phải nỗ lực vận động để có thể tìm ra những thị trường mới, tìm ra những giải pháp mới để đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm trong 6 tháng cuối năm", ông Hải nhấn mạnh.

Ngoài ra, theo bà Mai Thu Hiền, Phó vụ trưởng Vụ Kế hoạch, Tài chính và Quản lý doanh nghiệp (Bộ Công thương), rào cản thương mại phi thuế quan từ các nước phát triển thông qua tiêu chuẩn mới về môi trường - lao động - chống biến đổi khí hậu như các quy định về CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon) của EU, Luật chống phá rừng (EU)... làm tăng yêu cầu tuân thủ đối với các ngành hàng của nước ta.

Tuy nhiên, đáng mừng là nửa đầu năm, doanh nghiệp Việt Nam đang tận dụng tốt các FTA, đặc biệt là FTA thế hệ mới để tạo ra cơ hội mở rộng xuất nhập khẩu, tiếp cận các thị trường lớn và nâng cao năng lực cạnh tranh, cải thiện năng lực sản xuất, chất lượng và tính bền vững trong chuỗi cung ứng. Thời gian tới, các ngành phải đẩy nhanh đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, khai thác hiệu quả hơn nữa các FTA.

Nhiều giải pháp giữ vững đà tăng

Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong, với con số xuất khẩu 6 tháng đầu năm 2025 đạt mức khả quan, Việt Nam tiếp tục cho thấy vai trò quan trọng của xuất khẩu trong tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, những tín hiệu chững lại, độ bền vững chưa cao và độc canh FDI đang đặt ra yêu cầu cải cách sâu rộng hơn. "Trong bối cảnh nhiều bến động toàn cầu, Việt Nam cần giữ đà tăng, vừa đảm bảo tính độc lập, tự chủ và khả năng chống chọi của nền kinh tế. Khi đó, xuất khẩu sẽ thực sự là động lực cho phát triển bền vững", ông Phong nhấn mạnh.

Cũng theo ông Phong, cơ quan nhà nước cần tiếp tục theo dõi chặt tình hình thị trường xuất nhập khẩu nửa cuối năm. Cải cách hài quan, logistic, ứng dụng số hóa cần được đẩy nhanh. Còn doanh nghiệp cần linh hoạt điều chỉnh theo nhu cầu thị trường, tăng cường đổi mới công nghệ, mở rộng thi trường mới và đa dạng hoá nguồn cung ứng.

Dưới góc độ cơ quan quản lý, ông Hải cho rằng, mục tiêu trước mắt hiện nay là chúng ta nỗ lực đàm phán để có thể đạt được một mức thuế đối ứng của Mỹ và ở mức có thể chấp nhận được. Bên cạnh đó, việc mở rộng thị trường, đa dạng hóa thị trường sẽ luôn luôn là nhiệm vụ trọng tâm. Trong đó, nước ta đã sẵn sàng tìm kiếm cũng như chuẩn bị để có thể tiến hành đàm phán các FTA với số khu vực - ví dụ như là Nam Á, Trung Đông, châu Phi, Mỹ La Tinh…

"Điều hết sức quan trọng trong bối cảnh thương mại hiện nay là chúng ta phải chuẩn bị một nền tảng sản xuất bền vững, minh bạch…để chứng minh là hàng hóa của chúng ta không phải là những hàng hóa chuyển tải bất hợp pháp hoặc gian lận xuất xứ. Có như vậy thì chúng ta mới có thể là duy trì được quan hệ thương mại vừa lành mạnh và bền vững", ông Hải nhấn mạnh. Đồng thời cho biết thêm, để hàng xuất khẩu giảm thiểu rủi ro từ các thị trường, Bộ Công thuơng sẽ thường xuyên trao đổi, cảnh báo các tổ chức cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hoá (C/O) về việc lưu ý tới một số mặt hàng có nguy cơ cao về gian lận xuất xứ hàng hóa; chủ động tổ chức các đoàn kiểm tra, xác minh khi có nghi vấn về gian lận xuất xứ…/.