Cuộc chiến chống buôn lậu: Kiên trì từ biên giới đến không gian số

Xử lý gần 17.300 vụ, trị giá 21.751 tỷ đồng

Từ đầu năm đến nay, với vai trò là "người gác cửa biên giới", công tác phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại đã được ngành Hải quan thực hiện quyết liệt. Ngành hải quan đã khép lại 11 tháng đầu năm 2025 bằng một bản thành tích sắc nét, khẳng định nỗ lực làm "sạch" thị trường.

Cụ thể, cập nhật đến ngày 14/11, cơ quan hải quan đã phát hiện, thu giữ và xử lý tổng cộng 17.297 vụ vi phạm pháp luật về hải quan. Đáng chú ý, tổng trị giá hàng hóa vi phạm ước tính đạt 21.751 tỷ đồng, một con số khổng lồ cho thấy quy mô và tính chất nghiêm trọng của hoạt động buôn lậu, gian lận.

Thành quả này còn trực tiếp mang lại hiệu quả rõ rệt cho nền kinh tế, khi đã giúp ngành hải quan thu nộp ngân sách nhà nước số tiền 948,73 tỷ đồng thông qua công tác xử lý vi phạm. Mức độ phức tạp của các vụ việc đã dẫn đến việc cơ quan hải quan phải khởi tố 20 vụ và chuyển cơ quan khác khởi tố 115 vụ vi phạm.

Đánh giá về nỗ lực và thành quả ấn tượng này, lãnh đạo Cục Hải quan nhấn mạnh tính chất kiên quyết của cuộc chiến chống gian lận: "Thành tích hơn 17.000 vụ vi phạm bị phát hiện là minh chứng rõ ràng nhất cho hiệu quả của các giải pháp nghiệp vụ đã được triển khai trên toàn ngành. Tuy nhiên, thách thức vẫn còn rất lớn, nhất là khi tổng trị giá hàng hóa vi phạm bị chặn đứng đã vượt mốc 21.700 tỷ đồng". 

Lãnh đạo Cục Hải quan cũng khẳng định tầm nhìn chiến lược: "Con số 21.751 tỷ đồng không chỉ là thiệt hại tiềm ẩn mà còn là áp lực lớn đối với nguồn thu ngân sách và sự cạnh tranh công bằng. Chúng tôi xác định, công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại không phải là một chiến dịch ngắn hạn, mà là một cuộc chiến kiên trì, liên tục đòi hỏi sự đầu tư dài hạn vào con người và công nghệ. Mục tiêu cuối cùng là bảo vệ tuyệt đối sự thượng tôn pháp luật, làm sạch triệt để môi trường kinh doanh và đảm bảo an ninh kinh tế quốc gia". Quyết tâm này đặt nền móng cho các giải pháp mang tính đột phá và bền vững trong tương lai.

Cuộc chiến này không chỉ dừng lại ở lĩnh vực kinh tế. Trên mặt trận phòng, chống ma túy, hải quan đã thể hiện vai trò nòng cốt khi chủ trì, phối hợp với các lực lượng công an, bộ đội biên phòng phát hiện, bắt giữ 178 vụ, liên quan 236 đối tượng, trong đó cơ quan hải quan chủ trì 71 vụ. Tang vật thu được khoảng 2.413 kg ma túy các loại. Đây là lời khẳng định đanh thép về năng lực đấu tranh với loại hình tội phạm xuyên quốc gia, bảo vệ an ninh và trật tự xã hội quốc gia.

Hoàn thiện pháp lý và công nghệ: Đòn bẩy quét sạch gian lận số

Trước sự dịch chuyển mạnh mẽ của tội phạm sang không gian số, đặc biệt trong thương mại điện tử xuyên biên giới, các hành vi gian lận ngày càng trở nên tinh vi, sử dụng thủ đoạn công nghệ cao để che giấu nguồn gốc, xuất xứ và gian lận thuế. Đây là thách thức đòi hỏi ngành hải quan phải có những bước đi đột phá, coi việc hoàn thiện pháp lý và ứng dụng công nghệ là đòn bẩy chiến lược.

Vấn đề hoàn thiện chế tài pháp lý được xem là nền tảng cốt lõi để theo kịp tốc độ biến đổi của tội phạm. Quan điểm từ các cơ quan quản lý nhấn mạnh, cần sớm sửa đổi và ban hành các nghị định, thông tư mới đủ mạnh để xử lý các hành vi gian lận mới phát sinh trên không gian mạng và các phương thức buôn lậu công nghệ cao. Các quy định cần hướng tới việc tăng nặng mức phạt, đặc biệt đối với các vụ vi phạm có tổ chức, tái diễn và gây thiệt hại lớn đến nguồn thu ngân sách nhà nước.

Chế tài pháp lý mới không chỉ dừng lại ở việc xử phạt hành chính mà còn cần mở rộng phạm vi điều chỉnh để bao quát các giao dịch xuyên biên giới phức tạp, các mô hình kinh doanh trên nền tảng số. Điều này sẽ tạo cơ sở pháp lý vững chắc, giúp cơ quan hải quan có đủ công cụ để răn đe, xử lý triệt để các đối tượng lợi dụng kẽ hở pháp luật.

Song song với pháp lý, việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại là yêu cầu sống còn. Ngành hải quan đang tập trung vào chiến lược chuyển đổi số toàn diện. Cụ thể, việc áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu lớn (Big Data) không chỉ là xu hướng mà là yêu cầu bắt buộc để nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro.

Công nghệ giúp tự động hóa quá trình phân tích hàng triệu hồ sơ, định danh nhanh chóng các lô hàng, doanh nghiệp có nguy cơ cao, từ đó giảm thiểu sự can thiệp thủ công và nâng cao hiệu suất kiểm tra. Hệ thống quản lý rủi ro thông minh sẽ sử dụng thuật toán để nhận diện các mô hình bất thường, những điểm giao dịch đột biến, giúp cơ quan hải quan chuyển từ kiểm tra thủ công sang kiểm soát mục tiêu, tập trung nguồn lực vào đúng điểm nóng.

"Việc sử dụng công nghệ tiên tiến là cách duy nhất để hải quan kiểm soát được khối lượng giao dịch khổng lồ và nhận diện kịp thời các mô hình gian lận đang biến đổi liên tục. Hải quan số là chìa khóa để bảo vệ thị trường nội địa khỏi sự xâm nhập của hàng giả, hàng kém chất lượng, đồng thời tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp tuân thủ", lãnh đạo Cục Hải quan nhấn mạnh.

Theo TS Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội, cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao quyết tâm chuyển đổi này, coi đây là yếu tố then chốt để bảo vệ môi trường kinh doanh minh bạch. Việc ngành Hải quan thể hiện quyết tâm dùng công nghệ để "quét sạch gian lận" không chỉ đảm bảo nguồn thu ngân sách gần 950 tỷ đồng mà còn củng cố niềm tin, thúc đẩy sự tuân thủ pháp luật từ các doanh nghiệp chân chính.

"Khi các hành vi gian lận bị đẩy lùi, doanh nghiệp làm ăn chân chính sẽ được bảo vệ khỏi cạnh tranh không lành mạnh, giảm thiểu rủi ro pháp lý, từ đó nâng cao uy tín và khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên trường quốc tế, góp phần vào sự phát triển ổn định và bền vững của nền kinh tế. Sự kết hợp giữa kỷ luật pháp luật và đột phá công nghệ chính là lời giải cho bài toán chống gian lận trong kỷ nguyên số", Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội nhấn mạnh./.