Nằm lặng lẽ bên dòng sông Cái hiền hòa, làng gốm Lư Cấm, một thời vang bóng với những sản phẩm gốm đỏ hồng đặc trưng, nay chỉ còn là cái bóng mờ của quá khứ. Những lò nung xưa im lìm, những bàn xoay đất sét phủ bụi thời gian, và những nghệ nhân già nua với ánh mắt chất chứa nỗi niềm tiếc nuối.
Các sản phẩm gốm Lư Cấm xưa.
Từ thời hoàng kim đến bên bờ vực biến mất
Thế kỷ XIX, Lư Cấm từng là một trong những làng nghề gốm lớn nhất khu vực, cung cấp sản phẩm cho khắp các tỉnh lân cận. Gốm Lư Cấm không chỉ là đồ dùng sinh hoạt mà còn là tác phẩm nghệ thuật mang đậm hồn quê. Thế nhưng, sự phát triển của công nghiệp hiện đại, sự thay đổi trong nhu cầu tiêu dùng và thiếu hụt nguồn nhân lực kế thừa đã đẩy làng nghề vào cảnh lụi tàn.
Thực trạng đáng buồn
Ngày nay, chỉ còn lác đác vài hộ gia đình duy trì nghề làm lò đất nung, phục vụ nhu cầu nhỏ lẻ trong vùng. Tiếng cười nói rộn rã, cảnh người người tất bật làm gốm đã trở thành dĩ vãng. Những nghệ nhân còn lại, đa phần đã cao tuổi, vẫn miệt mài bên những sản phẩm gốm, không chỉ để kiếm sống mà còn để gìn giữ một phần ký ức của làng.
Ông Đoàn Xuân Hùng (phải) chia sẻ các ý tưởng gốm với dân làng.
Hơi thở mới cho gốm Lư Cấm
Giữa bối cảnh ảm đạm đó, nhà điêu khắc Đoàn Xuân Hùng, người con của mảnh đất Khánh Hòa, đã trở về quê hương với mong muốn thổi hồn mới vào làng gốm cổ. Triển lãm "Gốm Lư Cấm đương đại" của ông tại Bảo tàng tỉnh Khánh Hòa đã mang đến một luồng gió mới, một sức sống mới cho gốm Lư Cấm.
Hơn 150 tác phẩm được trưng bày tại triển lãm là thành quả của nhiều năm lao động miệt mài của tác giả. Từ những hình tượng quen thuộc của văn hóa Chăm, huyền sử, dân gian, đến những tác phẩm mang đậm dấu ấn cá nhân, tất cả đều được thể hiện qua chất liệu gốm Lư Cấm, nhưng với một diện mạo mới mẻ, óng ả nhờ những lớp men màu độc đáo.
Chuẩn bị nguyên liệu để nặn gốm.
Các tác phẩm của ông Đoàn Xuân Hùng
Bảo tồn và phát triển - Bài toán sống còn
Phó Chủ tịch thành phố Nha Trang, ông Nguyễn Văn Minh, trong buổi phỏng vấn với chúng tôi, đã chia sẻ: "Làng gốm Lư Cấm là một di sản văn hóa quý giá của Nha Trang... Bảo tồn Lư Cấm là một nhiệm vụ cấp bách, nhưng chúng ta phải kết hợp bảo tồn với phát triển để tạo ra sinh kế bền vững cho người dân. Chỉ khi người dân có thể sống được bằng nghề, làng nghề mới thực sự hồi sinh. Thành phố Nha Trang sẽ chỉ đạo sớm khảo sát và có phương án cụ thể cho vấn đề này."
Lò gốm Lư Cấm được phục dựng.
Giữ gìn hồn quê
Làng gốm Lư Cấm không chỉ là một làng nghề, đó còn là một phần di sản văn hóa của Nha Trang - Khánh Hòa. Việc bảo tồn và phát triển làng nghề không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần gìn giữ những giá trị truyền thống quý báu, để tiếng thở dài của Lư Cấm không trở thành tiếng nấc nghẹn ngào trong tương lai. Sự nỗ lực của những nghệ nhân và sự quan tâm của chính quyền địa phương là những tín hiệu đáng mừng, cho thấy gốm Lư Cấm vẫn còn có thể hồi sinh và tỏa sáng.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!