LỢI ÍCH 'KỲ DIỆU' CỦA KỲ NGHỈ HÈ DÀI 3 THÁNG
Thưa ông, dự kiến từ năm học 2020-2021, học sinh sẽ được nghỉ trọn 3 tháng hè, dài hơn so với các năm trước, liệu đây có phải là niềm vui của các em nhưng là áp lực với bậc phụ huynh?
Dự thảo của Bộ GD&ĐT đang xây dựng, dự kiến sẽ áp dụng từ kỳ nghỉ hè năm sau, thông tin học sinh sẽ được nghỉ hè trọn vẹn 3 tháng. Thời gian kết thúc năm học là ngày 31/5 và năm học mới bắt đầu từ 1/9.
PGS.TS Trần Thành Nam: Tôi biết, nghỉ hè kéo dài sẽ có cha mẹ phàn nàn, con ở nhà lâu quá trong khi bố mẹ đi làm thì không ai trông. Các con có thể "nghiện" game hoặc nghĩ ra những trò không phù hợp. Điều này có thể có một phần đúng nhưng cũng phản ánh một tâm lý ích kỷ của cha mẹ.
Những bậc cha mẹ với suy nghĩ này đang muốn "khoán trắng cho nhà trường" từ trách nhiệm trông nom, chăm sóc đến giáo dục trẻ.
Tôi cho rằng, để thời gian nghỉ hè của trẻ không nhàm chán mà trở nên thú vị, hữu ích, cần có sự tham gia rất chủ động của gia đình và cha mẹ.
PGS.TS Trần Thành Nam - Chủ nhiệm khoa Các Khoa học Giáo dục, ĐH Giáo dục, ĐH Quốc gia Hà Nội. Ảnh do NVCC.
Nói như vậy, với nhiều phụ huynh, kỳ nghỉ hè 3 tháng là quá dài, là "nỗi ác mộng"?
PGS.TS Trần Thành Nam: Với tôi thì ngược lại, tôi thấy rất nhiều lợi ích, mặt được của kỳ nghỉ hè 3 tháng.
Thứ nhất, kỳ nghỉ hè dài để con "sạc" lại năng lượng cho năm học mới bởi với hầu hết học sinh, năm học đã diễn ra quá vất vả, bận rộn nên đã tổn hao nhiều năng lượng tinh thần. Việc nghỉ hè trọn vẹn giúp các em thư giãn hệ thần kinh.
Cùng với đó, kỳ nghỉ hè dài ở nước ta giúp các con tránh thời tiết nắng nóng cực đoan. Vào buổi sáng hoặc chiều tối, con có điều kiện ra ngoài vận động để khỏe hơn về thể chất. Nhiều gia đình chỉ dịp hè mới có lịch luyện tập thể dục thể thao cố định cho con nhằm cải thiện sức khỏe.
Đặc biệt, thời gian nghỉ hè dài sẽ tạo cơ hội cho các thành viên gần nhau về mặt cảm xúc, tương tác chất lượng hơn, cha mẹ chú ý nhiều hơn đến những điểm mạnh của con.
Ngoài ra, kỳ nghỉ hè dài còn có thể cho phép những học sinh lớn tham gia một số công việc bên ngoài để kiếm tiền, qua đó rèn luyện tinh thần yêu lao động, tự chịu trách nhiệm với bản thân và giúp đỡ người khác.
Kỳ nghỉ hè dài cũng giúp các giáo viên cũng được nghỉ ngơi, tránh sự kiệt sức về tinh thần, hồi phục lại sau 9 tháng làm việc vất vả. Đây cũng là cơ hội để các thầy cô cập nhật, củng cố kiến thức thật tốt để chuẩn bị cho năm học mới.
Đây là những ưu điểm không thể phủ nhận của một kỳ nghỉ hè dài mang lại.
Vậy theo ông, có ưu điểm tức là sẽ có những hạn chế?
PGS.TS Trần Thành Nam: Nghỉ hè dài cũng có những hạn chế nhưng không phải không thể khắc phục.
Nhiều cha mẹ tin rằng nghỉ hè quá dài khiến cho học sinh quên kiến thức. Thực tế chưa có bằng chứng nghiên cứu nào khẳng định điều này. Người ta chỉ thấy thời gian nghỉ dài hơn khiến việc quay trở lại với thời gian biểu học kỳ khó khăn hơn.
Nghỉ hè các em không còn phải dậy sớm mỗi ngày, không cần đi ngủ đúng giờ, không còn duy trì thời gian đọc sách ôn lại bài nên gặp những khó khăn đáng kể khi trở lại lịch trình này sau một thời gian chùng xuống khá dài.
Theo tôi, những điều này đều có biện pháp khắc phục. Trước thời gian quay trở lại trường, cha mẹ cần giúp con điều chỉnh lại lịch sinh hoạt để dần thích nghi với lịch trình năm học. Những hoạt động như cùng chuẩn bị sách vở, trao đổi về mục tiêu và lên kế hoạch cho năm học mới rất phù hợp cho việc khởi động.
Nhiều phụ huynh lo con em mình sẽ quên kiến thức sau 3 tháng hè nghỉ trọn vẹn. (Ảnh minh họa: Khánh Nguyễn)
Tôi cho rằng, những kiến thức cha mẹ sợ con quên cũng không quá quan trọng với thành công của đứa trẻ. Những kiến thức phải ghi nhớ "vẹt" mới dễ quên nhưng có thể nhanh chóng tìm thấy trên mạng Internet.
Để thành công, con cần những kiến thức "sống" được chuyển hóa vào tình huống thực tiễn nhằm rút ra quy luật, giải pháp. Nếu những năng lực này đã hình thành, các con không thể quên dẫu sau 3 tháng hè. Điều này giống việc một người đã biết đi xe đạp thì sẽ khó quên cách đi.
Tuy nhiên, quan trọng là bố mẹ và nhà trường phải tạo ra các cơ hội trải nghiệm như thế nào, giúp cho học sinh có thể vận dụng những kiến thức mới học trong năm học vào giải quyết những tình huống thực tiễn trong thời gian hè.
Bên cạnh đó, một kỹ năng rất quan trọng của trẻ là năng lực tư duy phản biện sáng tạo để hình thành thì trẻ cần có những khoảng thời gian hoàn toàn "không làm gì cả" để thực sự tự do suy nghĩ theo cách của mình. Đó chính là không gian để các ý tưởng sáng tạo nảy sinh.
NGHỈ HÈ 3 THÁNG KHÔNG CÓ NGHĨA LÀ DỪNG HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC 3 THÁNG
Ông có cho rằng, những người định hướng giáo dục sẽ cần phải có những hướng dẫn, gợi ý cụ thể đi kèm nếu chính thức thông qua việc nghỉ học trọn vẹn 3 tháng hè?
PGS.TS Trần Thành Nam: Để giáo dục một đứa trẻ, chúng ta cần cả một ngôi làng. Nếu cha mẹ thực sự coi con là sự nghiệp của mình, nhà trường và xã hội thực sự coi trẻ em là tương lai của đất nước thì chúng ta sẽ có những cách phối hợp để tổ chức cho các em một cách an toàn và không mất nhiều phí.
Để hỗ trợ các gia đình bận rộn, tại sao chúng ta không thiết lập liên gia canh gác và quản lý hoạt động cho các con?
Thời gian nghỉ hè dài, học sinh có thể tham gia hoạt động phát triển thể chất hoặc các khóa học nhằm rèn luyện kỹ năng sống, tư duy sáng tạo. (Ảnh minh họa: Khánh Nguyễn)
Ở mỗi khu dân cư đều có địa điểm sinh hoạt cộng đồng. Tại sao ở các khu dân cư không thành lập và phát triển các câu lạc bộ sở thích cho con trẻ?
Tại sao tổ chức Đoàn Thanh niên hay các tổ chức xã hội khác không cam kết chịu trách nhiệm tổ chức các hoạt động văn nghệ thể thao, hoạt động tình nguyện hay các hoạt động trải nghiệm một cách có tổ chức và an toàn trong hè cho các con?
Tại sao nhà trường không tích hợp một số nội dung giáo dục ngoài giờ lên lớp, hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp, phần vận dụng kiến thức của môn Đạo đức, Giáo dục công dân trở thành những dự án trong hè để các em thực hiện và rèn luyện bản thân?
Nghỉ hè không có nghĩa là hoạt động giáo dục dừng lại. Nhà trường không dạy học nhưng hoàn toàn có thể gợi ý khung chương trình hoạt động cho từng độ tuổi, giám sát chất lượng chương trình, nội dung hoạt động trải nghiệm và thậm chí cả chuẩn năng lực cần hình thành theo khối lớp phù hợp giúp các em vận dụng kiến thức đã học trong năm học vào cuộc sống.
Tóm lại, tôi cho rằng nhà trường cần có kế hoạch trao đổi tập huấn cho cha mẹ kỹ năng quản lý con cái trong thời gian nghỉ hè, lôi kéo gia đình tham gia vào các quyết định tổ chức hoạt động trải nghiệm cho con trong thời gian hè. Cộng đồng địa phương tăng cường các biện pháp giám sát hoạt động của học sinh trên địa bàn, tuyến phố, giám sát các dịch vụ như game online. Thực hiện liên gia canh gác an ninh khu phố, không gian sân chơi chung cùng với công an khu vực. Các tổ chức xã hội và Đoàn thể tại địa phương tăng cường phát triển các hoạt động câu lạc bộ sở thích, các nhóm chương trình hoạt động giáo dục giá trị sống, kỹ năng sống…
Tôi ủng hộ việc không dạy thêm, dạy trước chương trình nhưng cần phải có một số ngoại lệ.
Ví dụ, học kỳ hè vẫn nên được tổ chức để hỗ trợ cho những học sinh có hoàn cảnh đặc biệt, những học sinh có hoàn cảnh khách quan như bị ốm hoặc tai nạn phải nằm viện dài ngày, những học sinh mắc chứng rối loạn học tập…
Việc tổ chức các lớp học hè cho đối tượng này giúp thu hẹp khoảng cách kiến thức giữa học sinh, để đến năm học mới, mọi học sinh có năng lực như nhau, góp phần thực hiện quyền bình đẳng về cơ hội giữa các học sinh, không để em nào bị tụt lại phía sau.
NÊN CHĂNG, NGHỈ HÈ 2 THÁNG, NGHỈ ĐÔNG 1 THÁNG?
Theo cá nhân ông, ông có cho rằng, nên "san" bớt thời gian nghỉ hè cho nghỉ đông như một số nước vì thực tế điều kiện thời tiết miền Bắc cũng khá khắc nghiệt vào mùa đông. Nên chăng, nghỉ hè 2 tháng và nghỉ đông 1 tháng?
PGS.TS Trần Thành Nam: Ở các nước ôn đới, thời tiết mùa đông có băng tuyết nên đi lại không an toàn trên đường tới trường, mùa đông cũng chịu ảnh hưởng bởi cúm mùa lây lan nên các nước mới có quyết định nghỉ đông vì đảm bảo an toàn tính mạng. Chứ việc nghỉ đông ở các nước, cá nhân ở trong nhà nhiều cũng dẫn đến hội chứng "trầm cảm theo mùa" và mùa đông tỉ lệ trầm cảm ở những nước này cao, người ta phải phải khuyến cáo đi trị liệu bằng cách tắm điện.
Ở nước nhiệt đới như Việt Nam, mùa đông lạnh nhưng vẫn có thể đi lại an toàn vì không có băng tuyết. Mùa hè nắng nóng cực đoan cũng chỉ là một lý do để nghỉ. Lý do quan trọng hơn là nghỉ hè chính là cơ hội để các em được ra ngoài hoạt động, tham gia các môn thể thao để cải thiện sức khỏe thể chất, tăng cường hấp thụ vitamin D, qua đó tăng cường hệ miễn dịch.
Nghỉ hè cũng tạo cơ hội để học sinh tham gia các tương tác xã hội, tương tác gia đình, vừa tăng cường kỹ năng sống, vừa củng cố các mối quan hệ xã hội, vừa rèn luyện hành vi ứng xử và trí tuệ cảm xúc trong những tình huống xã hội
Nếu chia nhỏ thời gian nghỉ ra quá liệu có đủ thời gian để tổ chức hoạt động đạt được mục tiêu chúng ta mong muốn không. Như đặt mục tiêu tập gym để giảm béo tăng sức khỏe mà chỉ tập vài buổi rồi lại trở lại lịch làm việc bận rộn không tập nữa thì có đạt mục tiêu đề ra?
Việc nghỉ hè 3 tháng là một thay đổi lớn, có thể khiến các bậc phụ huynh lo lắng như ông đã phân tích, những cũng có thể sẽ là cơ hội tuyệt vời để cha mẹ được tham gia dạy dỗ con em theo ý mình?
PGS.TS Trần Thành Nam: Tôi xin khẳng định lại, nghỉ hè 3 tháng sẽ là cơ hội tuyệt vời để cha mẹ được tham gia dạy dỗ con em theo ý của chính con em mình.
Cả năm học chúng ta đã dạy các em theo ý của chúng ta rồi. Thời gian hè cần thay đổi dạy học theo nhịp và theo nhu cầu của các em chứ không phải nhu cầu của bố mẹ hay người lớn nữa.
Hè cũng là cơ hội để cha mẹ được kéo gần khoảng cách tâm lý với con cái. Có cơ hội được giao tiếp, quan sát và hiểu các vấn đề của con cái hơn để có sự hỗ trợ tích cực nhất cho con.
Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!