Thúc đẩy hệ thống trường chuyên phát triển đúng hướng
Sáng 21/1, tại Hà Nội, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức Hội nghị đánh giá hiệu quả đề án phát triển trường THPT chuyên từ năm 2010-2020. Tại Hội nghị, các ý kiến đều đánh giá, trong 10 năm qua, các tỉnh/thành trên toàn quốc đã tăng cường đầu tư phát triển trường chuyên, quy mô trường chuyên tăng về số lượng trường, số môn chuyên và tỷ lệ học sinh chuyên.
Nhiều địa phương ưu tiên ngân sách đầu tư nâng cấp trường chuyên thành các trường đạt chuẩn quốc gia, xây dựng cơ sở vật chất, tăng cường thiết bị dạy học đồng bộ, hiện đại; một số có chất lượng giáo dục ngang tầm các trường trung học tiên tiến trong khu vực và quốc tế. Đội ngũ giáo viên trường chuyên không chỉ giảng dạy các học sinh chuyên, dẫn dắt các đội tuyển học sinh giỏi mà là lực lượng nòng cốt, đầu tàu, truyền cảm hứng cho đội ngũ giáo viên của tất cả các địa phương.
Phát biểu tại hội nghị, Lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng, một số trường chuyên hiện nay đạt đến đào tạo nhân tài với quan điểm, phương pháp phù hợp nhưng một phần vẫn đang dừng ở mức là trường chất lượng cao và trường chọn mà chưa phải trường chuyên. Cần tránh quan điểm coi trường chuyên là để có học sinh giỏi, có các giải thưởng, các huân huy chương… mà cần có quan điểm đúng về phương diện đào tạo, bồi dưỡng nhân tài và lấy đó làm trọng tâm trong phát triển.
Tranh luận mô hình trường chuyên
Rất nhiều học sinh trường chuyên đã thành công. Uy tín của trường chuyên có lẽ là điều không cần phải bàn cãi. Thế nhưng xét về hiệu quả của mô hình trường chuyên cũng có thời điểm bùng nổ tranh luận. Người thì cho rằng trường chuyên có vai trò quan trọng trong dạy học sinh năng khiếu, phát triển nhân lực và bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Nhưng cũng có người cho rằng hệ thống chuyên có bất cập. Thậm chí vào năm 2020, tiến sĩ Nguyễn Đức Thành - một cựu học sinh trường Amsterdam đề xuất nên xóa bỏ mô hình trường chuyên trên cả nước để tránh áp lực cho học sinh. Từ đây đã tạo ra một cuộc tranh luận sôi nổi trên các diễn đàn.
Lập luận được Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành đưa ra là, mô hình trường chuyên tồn tại nhiều bất cập như: Bất công, là mô hình lấy của người nghèo chia cho người giàu, sử dụng ngân sách nhà nước từ thuế của nhiều bố mẹ khác để đầu tư cho học sinh trong trường là không công bằng. Đồng thời, việc chạy đua để vào trường chuyên khiến nảy sinh các tiêu cực như phụ huynh chạy chọt để con em có bảng điểm đẹp, có giải thưởng, làm gia tăng dạy thêm, học thêm...
Từng là một cựu học sinh chuyên, ông Nguyễn Sỹ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, cho biết ông ủng hộ trường chuyên công lập vì hệ thống đó là cần thiết, giúp đào tạo nguồn nhân lực vượt trội, tạo điều kiện cho người có năng khiếu trong từng lĩnh vực phát huy được được tố chất của mình, nhất là với những học sinh nghèo.
Theo ông Dũng điều cần lưu ý đó là phải loại bỏ những tiêu cực xuất hiện ở đây đó, như việc chạy chọt để đỗ, cách đánh giá không hợp lý, làm sao để con nhà nghèo có năng lực có thể vào trường và được trợ giúp. "Phải chống những tiêu cực đó chứ không phải bỏ mô hình này", ông Dũng nói.
Bà Nguyễn Thị Thu - một chuyên gia giáo dục, tác giả cuốn sách "Kỷ luật mềm của trái tim" - cho rằng mô hình trường chuyên vẫn cần thiết và nên có những đổi mới thay vì xóa bỏ. Quan trọng nhất là phụ huynh cần thay đổi tư duy và nhận thức trong việc lựa chọn môi trường giáo dục phù hợp với con em mình. Không nên tạo áp lực khiến con rơi vào trạng thái mệt mỏi, áp lực hay chán nản.
Bày tỏ quan điểm trên một tờ báo báo điện tử, tác giả Phú Quý cho rằng: Hướng đi có thể cân nhắc đó là đưa tất cả các môn học bắt buộc về kiến thức cơ bản khái quát nhất mà một học sinh cần nắm bắt trong môn đó, thời gian còn lại các học sinh được tự chọn tham gia các câu lạc bộ, hội nhóm chuyên sâu về các môn, các lĩnh vực.
Nhìn các kỳ tuyển sinh mới thấy, trường chuyên hót đến thế nào. nhiều bậc cha mẹ đổ xô vào nộp hồ sơ cho con. Tuy nhiên, khi phụ huynh không thực sự xác định được cho con vào trường chuyên vì có năng khiếu hay chỉ để bằng con nhà người ta thì việc chạy đua vào trường chuyên sẽ tạo nên cái nhìn méo mó cho xã hội.
Khối lượng kiến thức nặng và ngày càng phức tạp hơn, trong khi niềm say mê đối với các môn chuyên của học sinh thì ngày một giảm sút. Tuy nhiên, vẫn có nơi khắc phục được khó khăn này như trường THPT chuyên Hùng Vương ở Phú Thọ với hướng đi mới là kết hợp lý thuyết và ứng dụng trong giáo dục mũi nhọn, từ đó tạo ra môi trường giáo dục năng động, sáng tạo.
Nếu trước đây, học sinh có giải cao tập trung ở các địa phương có truyền thống đào tạo học sinh giỏi như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Nam Định, Thanh Hóa, Nghệ An thì vài năm nay, Huy chương Olympic quốc tế và các giải quốc gia đã xuất hiện ở nhiều tỉnh, thành. Học sinh có năng khiếu nổi trội ở các tỉnh vùng khó cũng có cơ hội được bồi dưỡng, học tập trong môi trường chuyên.
Đại diện Bộ GD &ĐT lưu ý các địa phương và các trường chuyên: Quyết không chạy theo thành tích, ứng thí, huân huy chương, câu chuyện học thật, thi thật, nhân tài thật triển khai đầu tiên phải là ở các trường THPT chuyên". Nếu vào học không phù hợp sẽ là nỗi khổ của học sinh, nỗi vất vả của thầy cô và nỗi lo của xã hội. Phải tránh tiêu cực trong tuyển sinh, tránh ngồi nhầm trường. Nhân tài không phải là câu chuyện của nhiều người nên phải có cách thức phù hợp.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!