Cơ cấu của 1.570.000 tỷ đồng này như sau: 270.000 tỷ dành cho đặc khu Vân Đồn trong giai đoạn 2018 - 2030, trong đó tỷ lệ vốn trong nước và nước ngoài là 50 - 50; Tiếp đến, 400.000 tỷ dành cho đặc khu Bắc Vân Phong trong giai đoạn 2019 - 2025; Cuối cùng, cao nhất - 900.000 tỷ - trong giai đoạn 2016 - 2030, để đưa đảo Phú Quốc trở thành một đặc khu sầm uất, trong đó nguồn vốn trong nước chiếm khoảng 59%, vốn nước ngoài khoảng 41%.
Trước những con số nghìn tỷ, triệu tỷ này, câu hỏi phản biện đầu tiên được các chuyên gia đặt ra là tính hiệu quả của đề án này.
TS Huỳnh Thế Du - chương trình giảng dạy kinh tế Fullbright - cho rằng, cần so sánh khả năng tạo cú huých nâng nền kinh tế lên của 3 đặc khu kể trên với việc phát triển đặc khu ở ngay xung quanh khu vực TP.HCM và Hà Nội. Với đề án 3 đặc khu hiện nay, theo ông Du, Phú Quốc nên phát triển cụm ngành du lịch; Vân Đồn nên phát triển gắn với nền kinh tế Trung Quốc; còn Bắc Vân Phong, theo ông Du, chưa thấy rõ chỗ dựa phát triển và nền tảng thành công.
Cùng nghi ngại, TS Nguyễn Đình Cung - Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương - cũng chưa tin 3 đặc khu sẽ phát triển thành công các ngành công nghệ cao, bởi Hà Nội và TP.HCM có khả năng làm tốt nhất mà còn chưa làm được.
Đồng quan điểm, GS Nguyễn Mại dẫn chứng, khi Samsung quyết định đầu tư trung tâm nghiên cứu phát triển với quy mô 3.200 kỹ sư, Hà Nội định cấp đất tại Đông Anh hay Hòa Lạc nhưng Samsung đều không đồng ý vì lý do những kỹ sư công nghệ cao chỉ thích hợp làm việc tại khu vực trung tâm.
Ở một khía cạnh khác, chưa tính đến hiệu quả đầu tư và làm thế nào để huy động được số vốn khổng lồ như vậy, vấn đề cân đối thu chi với Bộ Tài chính cũng là chuyện đau đầu, bởi các tỉnh đều đồng loạt xin cơ chế riêng.
Với đặc khu Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh đề xuất giữ lại 100% số thu ngân sách tại đây đến năm 2030. Bên cạnh đó, trong 5 năm đầu phát triển đặc khu, tỉnh này còn xin giữ lại 25% số thu nội địa của cả tỉnh - tương ứng khoảng 2.000 tỷ đồng/năm.
Tương tự, tỉnh Khánh Hòa cũng xin cơ chế ưu đãi để lại 100% số thu nội địa và thuế xuất nhập khẩu trên địa bàn Bắc Vân Phong.
Rõ ràng, còn rất nhiều điều phải cân nhắc trước đề án xây dựng 3 đặc khu kinh tế. Khó tạo ra cú huých khi không có cơ chế đặc thù, nhưng nếu không tính toán chính xác tính hiệu quả và cân đối tổng thể thì có thể tạo ra một gánh nặng với nền kinh tế.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!