Để hưởng chính sách ưu đãi của Chính phủ về khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam, không ít dự án ở tỉnh Đắk Lắk được xây dựng ồ ạt, trái quy hoạch đất đai, chưa hoàn thiện hồ sơ nhưng vẫn được phép hoạt động, được ngành điện đấu nối, thu mua.
Cụ thể, trong hơn 400 hệ thống điện mặt trời mái nhà sai phạm ở Đắk Lắk hiện nay có 20 hệ thống xây dựng trên đất của chủ đầu tư nhưng chưa được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Có 195 hệ thống xây dựng trên đất nông nghiệp, đất trồng cây lâu năm, đất chưa được chuyển đổi mục đích sử dụng đất theo quy định.
Có 94 hệ thống thiếu giấy phép xây dựng hoặc văn bản kiểm tra, xác nhận về đảm bảo kết cấu an toàn chịu lực của công trình được xây dựng. Hơn 100 hệ thống còn lại thiếu biên bản kiểm tra phòng cháy chữa cháy hoặc văn bản thẩm duyệt phòng cháy chữa cháy.
Hàng loạt sai phạm tại các dự án điện mặt trời mái nhà tại Đắk Lắk. Ảnh minh họa.
Phát triển điện mặt trời thiếu kiểm soát
Để xảy ra tình trạng trên là do thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng. Ngành điện thì thực hiện thỏa thuận đấu nối căn cứ trên xác nhận của chính quyền địa phương. Còn việc có phù hợp với quy hoạch, an toàn cháy nổ hay không, bảo vệ môi trường hay không thì chủ đầu tư phải tự chịu trách nhiệm với các cấp chính quyền địa phương. Đến khi phát hiện dự án sai phạm, giữa chính quyền và ngành điện lại thiếu sự phối hợp xử lý, thậm chí đùn đẩy trách nhiệm.
Để sản xuất 1MWp điện năng lượng mặt trời cần diện tích khoảng 1 ha. Các chủ đầu tư sử dụng đất nông nghiệp, đất trồng cây lâu năm rồi lập dự án kinh doanh điện. Sau đó, chủ đầu tư tạo ra mái nhà, mái công trình để lắp đặt các tấm pin năng lượng để sản xuất điện. Riêng phía bên dưới, việc sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi gần như không có hoặc chỉ mang tính đối phó.
"Chưa có văn bản nào của cấp trên hướng dẫn việc quản lý điện năng lượng mặt trời, cũng như việc phân cấp quản lý Nhà nước về cho địa phương và chưa có văn bản nào hướng dẫn vấn đề kiểm tra, xử phạt", ông Trần Tuấn Anh - Trưởng phòng Kinh tế Hạ tầng huyện Cư M'gar, Đắk Lắk cho biết.
Hầu hết tại các dự án điện mặt trời áp mái, trong quá trình từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư đến khi phát điện lên lưới không có sự tham gia của các cơ quan quản lý nhà nước.
Đồng thời, các văn bản pháp luật, hướng dẫn còn thiếu đồng bộ, do đó các cơ quan quản lý nhà nước hiện còn lúng túng trong hướng dẫn các nhà đầu tư xử lý dự án điện mặt trời mái nhà không thực hiện đảm bảo quy định pháp luật. Đặc biệt là các dự án điện mặt trời mái nhà trên các công trình nông nghiệp.
Phát triển điện mặt trời đang thiếu kiểm soát. Ảnh minh họa.
Ông Lưu Văn Khôi - Giám đốc Sở Công Thương Đắk Lắk cho biết: "Trên cơ sở kiểm tra của đoàn kiểm tra liên ngành, chúng tôi đã tham mưu cho UBND tỉnh 12 văn bản chỉ đạo cũng như các sở ngành theo chức năng, nhiệm vụ của mình; tham mưu 9 văn bản hướng dẫn cho các địa phương xử lý các tồn tại".
"Về lâu dài để đảm bảo cho việc phát triển đúng hướng cần tăng cường công tác quản lý, công tác quy hoạch bài bản để làm sao chúng ta phát triển nguồn năng lượng này ổn định và đúng quy định pháp luật", ông Y Bieerr Niê - Phó Bí thư Tỉnh ủy Đắk Lắk nói.
Trong quá trình chờ hướng dẫn cụ thể từ các cơ quan Trung ương, UBND tỉnh Đắk Lắk vừa có văn bản chỉ đạo các đơn vị liên quan yêu cầu các chủ đầu tư khẩn trương phối hợp, thực hiện ngay việc khắc phục, bổ sung đầy đủ hồ sơ pháp lý liên quan. Trường hợp cố tình không thực hiện việc bổ sung sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật.
Vừa qua, Bộ Công Thương đã có kết luận về những sai phạm xảy ra tại Công ty Điện lực Đắk Lắk liên quan đến phát triển điện mặt trời áp mái như: thực hiện phát triển điện mặt trời mái nhà không đúng với hiện trạng lưới điện, thiếu minh bạch; nghiệm thu, ký hợp đồng mua bán điện có công suất vượt quá công suất trong văn bản chấp thuận đấu nối…
Có thể nói việc phát triển năng lượng mặt trời tại một số vùng đất đai cằn cỗi là chủ trương đúng đắn. Tuy vậy, việc giám sát, hướng dẫn để thực hiện dự án đúng quy định cần được cơ quan có thẩm quyền phối hợp chặt chẽ hơn.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!