Chế độ ăn uống đối với bệnh nhân đái tháo đường

Theo PGS.TS Tạ Văn Bình, Chủ tịch Trung ương Hội Người Giáo dục bệnh đái tháo đường Việt Nam, đái tháo đường là một loại bệnh về nội tiết do rối loạn chuyển hóa khiến lượng đường trong máu luôn ở mức cao. Bệnh thường không có biểu hiện đặc trưng và dễ nhầm lẫn với các bệnh lý thông thường khác. Nếu không tầm soát, phát hiện sớm, đến khi bệnh nhân phát hiện bệnh tiểu đường, nghĩa là họ đã ủ bệnh hàng chục năm rồi.

Hai trong số các nguyên nhân chính khiến bệnh tiểu đường hiện nay tăng mạnh là do liên quan đến lối sống và ảnh hưởng bởi stress. Trong đó, sai lầm nhất là về lối sống, bao gồm cả chế độ ăn uống và hoạt động thể lực.

Cũng theo PGS.TS Tạ Văn Bình, dù bệnh đái tháo đường ngày càng phổ biến và tỷ lệ người mắc bệnh đái tháo đường đang tăng nhanh nhưng ý thức người bệnh trong việc hiểu bệnh và chăm sóc sức khỏe bản thân chưa cao. Nhiều người áp dụng các phương pháp điều trị sai cách, phản khoa học hoặc kiêng khem quá mức gây ảnh hưởng rất lớn tới sức khỏe. Phần lớn, mọi người có tư tưởng, đã bị tiểu đường thì buộc phải kiêng tất cả các sản phẩm có đường, không ăn hoa quả ngọt, ăn ít tinh bột hoặc ăn các thức ăn khác thay thế tinh bột, ăn nhiều bữa… Tất cả những cách làm đó đều sai lầm.

Ở đây, không quan trọng người bệnh ăn gì mà quan trọng là ăn như thế nào. Nhiều người cho rằng không ăn hoa quả ngọt để ngừng cung cấp lượng đường cho cơ thể. Tuy nhiên, điều đó vô tình khiến cơ thể thiếu vitamin trầm trọng, dẫn tới kháng thể ngày càng kém, dễ mắc thêm bệnh.

Để có chế độ ăn thích hợp, PGS.TS Tạ Văn Bình cho rằng: cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa thầy thuốc (đặc biệt là chuyên khoa dinh dưỡng) và bệnh nhân. Một chế độ ăn thích hợp phải đáp ứng được các yêu cầu là đủ calo cho hoạt động sống bình thường; tỉ lệ thành phần các chất đạm, mỡ, đường cân đối; đủ vi chất; chia bữa ăn cho phù hợp với thay đổi sinh lý; phối hợp với thuốc điều trị và luyện tập... Chế độ ăn cần phải đạt được mục tiêu không để tạo ra sự dư thừa năng lượng. Thừa năng lượng là nguyên nhân gây bệnh béo phì, cũng là nguyên nhân gây ra các bệnh khác như rối loạn lipid máu... làm bệnh đái tháo đường nặng thêm nhiều lần. Có ăn đúng chế độ mới duy trì được lượng đường máu phù hợp, không gây thừa đường, gây nhiễm độc đường hoặc không gây ra hạ đường huyết do thực hiện chế độ ăn khắc khổ, thiếu năng lượng.

Bên cạnh đó, không thể có một chế độ ăn chung cho tất cả mọi người mắc bệnh đái tháo đường. Một chế độ ăn phù hợp riêng cho mỗi người phải dựa vào sở thích cá nhân, đặc điểm hấp thu của cá nhân đó, thậm chí phải dựa trên cơ sở phong tục tập quán của mỗi dân tộc, mỗi cộng đồng. Đặc biệt, chế độ ăn, số lượng bữa ăn phụ thuộc vào liều lượng và số lần tiêm insulin.

Theo nghiên cứu, nhu cầu năng lượng cho hoạt động bình thường ở nữ là từ 30 - 35 calo/kg/ngày, ở nam là từ 35 - 40 calo/kg/ngày. Điều này có nghĩa là một bệnh nhân nữ nặng 50kg, cần tổng lượng calo là 1.500 - 1.750 calo/24 giờ. Tổng lượng calo này lại được chia ra với các tỉ lệ khác nhau về đường, mỡ, đạm cho phù hợp.

PGS.TS Tạ Văn Bình đưa ra lời khuyên: người bệnh đái tháo đường về chế độ ăn cần giữ lịch các bữa ăn đúng giờ, chỉ ăn thịt tối đa (trong khuôn khổ cho phép) trong 2 bữa, các bữa còn lại ăn rau và các sản phẩm ngũ cốc; loại bỏ thức ăn chứa nhiều mỡ; rất lợi nếu trong bữa ăn có nhiều thức ăn ít năng lượng như rau, nấm khô, dưa chuột...

Người bệnh đái tháo đường không được bỏ bữa, ngay cả khi không muốn ăn; nên ăn chậm, nhai kỹ; không ăn nhiều, phải luôn nhắc nhủ rằng mình đang thưởng thức đồ ăn; chế biến thức ăn dạng luộc, nấu là chính, không rán, rang với mỡ; khi cần phải ăn kiêng và hạn chế số lượng, phải giảm dần thức ăn theo thời gian. Khi đã đạt mức yêu cầu nên duy trì một cách kiên nhẫn, không bao giờ được tăng lên.

Đặc biệt, người bệnh đái tháo đường phải tôn trọng nguyên tắc chế độ ăn là thức ăn đa dạng, nhiều thành phần; ăn đủ để có trọng lượng cơ thể vừa phải; hạn chế ăn chất béo, đặc biệt là mỡ động vật; có một lượng chất xơ vừa phải; hạn chế ăn mặn và tránh các đồ uống có rượu...

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!