Bất chấp những căng thẳng của đại dịch COVID-19, những cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn vẫn đang diễn ra âm thầm và bền bỉ trong thời gian qua. Và khu vực châu Á - Thái Bình Dương, trong đó có các nước Đông Nam Á, vẫn đang chứng tỏ là khu vực quan trọng cho các màn cạnh tranh chiến lược đó.
Đây là khu vực đã chứng kiến sự gia tăng cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc. Trong khi đó, nước Nga, một đối thủ nặng ký của Mỹ, cũng đang thể hiện sự chú ý với khu vực này qua những tuyên bố và động thái rõ nét.
Nếu như việc Mỹ chú trọng hợp tác với các nước Đông Nam Á là điều ai cũng nhận thấy rõ và được tiếp nối qua nhiều đời Tổng thống thì sự xoay chuyển của Nga với khu vực châu Á - Thái Bình Dương là điều cần phải phân tích thêm.
Những ngày qua, thế giới đã thấy một màn trình diễn đỉnh cao của nước Nga trong lĩnh vực quốc phòng và quân sự. Những sự kiện như ngày Hải quân Nga, triển lãm hàng không vũ trụ MAKS-2021 mà khách mời là đại diện nhiều nước Đông Nam Á và châu Á - Thái Bình Dương đã nói lên rất nhiều điều về sức mạnh quân sự của Nga cũng như về chiến lược của Moscow đối với khu vực này.
Nga liên tục phô diễn sức mạnh quốc phòng
Từ Kamchatka đến Baltic, từ vùng biển phía Đông đến phía Tây của nước Nga là các cuộc duyệt binh hải quân hùng hậu kỷ niệm 325 năm thành lập Hạm đội Nga, với sự tham gia của khoảng 200 tàu ngầm và tàu mặt nước, gần 80 máy bay và hàng nghìn quân nhân.
5 đơn vị chiến lược của hải quân Nga là Hạm đội phương Bắc, Hạm đội Thái Bình Dương, Hạm đội Baltic, Hạm đội Biển Đen, Hạm đội Caspi và một trung tâm hải quân Nga ở Syria đã phô diễn sức mạnh đa năng, có khả năng chống lại các mối đe dọa quân sự từ vùng biển.
Hải quân Nga ngày nay đang có mọi thứ cần thiết để bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ lợi ích quốc gia. Chúng ta có khả năng phát hiện bất kỳ kẻ thù nào dưới nước, trên mặt nước, trên không và trong trường hợp cần thiết, thực hiện cuộc tấn công mạnh mẽ.
Tổng thống Nga Vladimir Putin
Điểm nhấn của năm nay là sự xuất hiện của các tàu ngầm hạt nhân mới được đưa vào biên chế hải quân Nga, trong đó có tàu ngầm chiến lược Knyaz Vladimir được mệnh danh là tàu ngầm nguy hiểm nhất thế giới. Bên cạnh đó là sự tham gia của các chiến hạm nước ngoài, trong đó có tàu hộ vệ Trần Hưng Đạo và Quang Trung của Hải quân Việt Nam tại căn cứ Hạm đội Thái Bình Dương ở Vladivostok và các tàu chiến từ Ấn Độ, Iran và Pakistan tại lễ duyệt binh ở Saint Petersburg.
Tại triển lãm hàng không vũ trụ quốc tế MAKS-2021, máy bay chiến thuật đa năng thế hệ thứ 5 mang tên Checkmate và các sản phẩm mới nhất của ngành công nghiệp hàng không vũ trụ Nga cũng đã có màn ra mắt ấn tượng, thu hút sự quan tâm quốc tế. Theo kết quả ban đầu, tổng trị giá các hợp đồng ký kết tại MAKS-2021 lên tới 265 tỷ Ruble (khoảng 3,6 tỷ USD). Riêng Tập đoàn xuất khẩu vũ khí Nga Rosoboronexport đã ký 13 hợp đồng xuất khẩu có giá trị lên đến hơn 1 tỷ Euro.
Theo các nhà sản xuất Nga, các quốc gia châu Á đang tích cực khai thác và vận hành máy bay, trực thăng Nga, các hệ thống phòng không, các trang thiết bị quân sự cho hải quân và lực lượng tác chiến mặt đất. Khu vực châu Á - Thái Bình Dương vẫn là một thị trường đầy hứa hẹn và một trong những trọng tâm trong chiến lược quảng bá các sản phẩm hàng không quân sự và dân sự của Nga.
Trong khi cuộc đối đầu giữa Nga và phương Tây không ngừng tăng nhiệt thì các cuộc trình diễn không quân, hải quân với quy mô lớn, với trang thiết bị quân sự hiện đại nhất, đã gửi đi một thông điệp mạnh mẽ về sức mạnh Nga, về sự tự tin bảo vệ lợi ích chiến lược và sẵn sàng thực hiện các cuộc tấn công đáp trả nếu an ninh quốc gia bị đe dọa.
Ngay ở thời điểm này, Nga đang chuẩn bị cho cuộc tập trận chiến lược lớn nhất trong năm mang tên "Phương Tây 2021". Cuộc tập trận này dự kiến sẽ diễn ra trên cả lãnh thổ Nga và Belarus trong tháng 9 nhằm tăng cường hơn nữa an ninh quân sự của nhà nước liên minh. Ngoài ra, các đơn vị thuộc lực lượng vũ trang Nga cũng có các tập trận chung với quân đội các nước Trung Á - Uzbekistan, Tajikistan và Kyrgyzstan. Bộ Quốc phòng Nga khẳng định, các cuộc tập trận chỉ mang tính chất phòng thủ nhưng cũng cho biết, "hợp tác cân bằng trong lĩnh vực quốc phòng" sẽ giúp Nga đối phó hiệu quả với đầy đủ các mối đe dọa an ninh.
Ưu thế của Nga trong cuộc đua giữa các cường quốc phát triển vũ khí
Bắt đầu phục vụ trong quân đội Nga từ năm 2007, 10 năm sau, hệ thống S-400 vẫn được mệnh danh là hệ thống phòng thủ tên lửa tốt nhất trên thế giới, theo tạp chí The Economist và Viện nghiên cứu Hòa bình quốc tế Stockholm.
Hệ thống có thể được triển khai dưới 5 phút, với tầm bảo vệ tới 400 km (rộng hơn 4 lần so với hệ thống tên lửa Patriot đầy tự hào của Mỹ). Một tổ hợp chiến đấu gồm 4 xe (xe radar tầm xa, xe radar phóng, xe bệ phóng và xe chỉ huy) cũng phức tạp hơn tổ hợp 3 xe của hệ thống Patriot. Trong khi Patriot chỉ bảo vệ được 1 hướng, S-400 bảo vệ mọi hướng tấn công. Và S-400 thậm chí còn rẻ hơn Patriot.
Tổ hợp chiến đấu 4 xe của hệ thống S-400
Đó là lý do rất nhiều nước muốn mua S-400 của Nga. Tuy nhiên, không phải ai cũng được mua. Thậm chí, Thổ Nhĩ Kỳ còn đặt hợp đồng mua máy bay tàng hình F-35 của Mỹ trên bàn cân để rồi chọn S-400 của Nga.
"Chúng tôi không đảo ngược quyết định vì lệnh trừng phạt. Chúng tôi không chọn quan hệ với Nga để thay thế cho quan hệ NATO hay quan hệ với châu Âu" - ông Mevlut Cavusoglu, Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ, cho biết.
Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu (Ảnh: AP)
Bên cạnh Thổ Nhĩ Kỳ, hiện S-400 đang thuộc biên chế quân đội của Nga, Trung Quốc. Trong tương lai gần, Belarus, Saudi Arabia và Ấn Độ cũng sẽ sở hữu S-400.
Những quốc gia quan tâm tới S-400 hiện rất nhiều, bao gồm Iran, Iraq, Ai Cập, Qatar, Hàn Quốc... Một số nước trên đây đã bị Mỹ cảnh báo sẽ áp đặt trừng phạt nếu mua S-400, thậm chí cả Mỹ cũng đang cân nhắc việc mua S-400 của Nga.
Vừa là một nhà xuất khẩu vũ khí uy tín, Nga còn vừa có những chiến lược bán hàng mà khách hàng khó có thể từ chối. Trước đó, Nga đã bán một hệ thống phòng thủ tên lửa "không thể xuyên phá". Tới năm nay, tiếp tục phát đi lời quảng cáo là đang sở hữu một loại tên lửa liên lục địa "bất khả chiến bại", chọc thủng mọi thệ thống phòng ngự, tên là Sarmat và tên lửa hành trình động cơ hạt nhân Burevestnik. Điều này đồng nghĩa với việc các khách hàng sắp phải nâng cấp những hệ thống S-400 của mình.
Giới quan sát tại Nga cho rằng, nếu nhìn vào các số liệu thương mại và đầu tư, có thể thấy Nga dường như không phải là một bên tham gia quan trọng ở châu Á - Thái Bình Dương. Nhưng nếu nhìn vào lĩnh vực an ninh sẽ thấy Nga đang ngang tầm với Mỹ và Trung Quốc, thậm chí có thể thay đổi cán cân quyền lực trong khu vực bất cứ lúc nào. Ví dụ như ở Đông Nam Á, Nga không cần phải có kim ngạch thương mại 500 tỷ USD để sở hữu một con át chủ bài có vai trò quyết định, chỉ cần cung cấp cho ai đó những vũ khí tiên tiến nhất của Nga là đủ.
Tham vọng dẫn đầu cuộc đua vũ khí siêu thanh
Ngày 20/7/2021, tên lửa siêu thanh Tsirkon được thử nghiệm thành công ngoài khơi biển Barents. Tsirkon có khả năng tấn công các mục tiêu trên biển, đất liền, đạt tốc độ hơn 11.000 km/h và tầm hoạt động trên 1.000 km, có thể được trang bị cho cả máy bay, tàu chiến, tàu ngầm.
10 tháng trước đó, Tsirkon lần đầu được thử nghiệm thành công, thể hiện những bước tiến mới trong lĩnh vực phát triển vũ khí siêu thanh của quân đội Nga.
Các thử nghiệm của Tsirkon là một sự kiện trọng đại, không chỉ với các lực lượng vũ trang của Nga mà cho toàn bộ nước Nga. Việc trang bị cho quân đội, hải quân những vũ khí mới, chưa có loại vũ khí tương đương trên toàn thế giới, chắc chắn về lâu dài sẽ tăng cường khả năng quốc phòng của chúng tôi.
Tổng thống Nga Vladimir Putin
Ngoài Tsirkon, Nga còn phát triển một loạt tên lửa siêu thanh khác như Kinzhal, được trang bị chuyên dụng có các máy bay tiêm kích, từng được Tổng thống Nga gọi là "vũ khí bất khả chiến bại".
Ngoài ra còn có tên lửa hành trình Avangard, có khả năng bay với tốc độ tối đa gấp 27 lần tốc độ âm thanh, tức là khoảng 33.000 km/h, vượt qua các hệ thống đánh chặn hiện có. Lực lượng tên lửa chiến lược của Nga hiện có khoảng 4 tổ hợp tên lửa siêu thanh Avangard.
Hệ thống Avangard là bất khả chiến bại đối với các hệ thống phòng không của kẻ thù tiềm năng ngày nay và trong tương lai. Đó là một thành công, thành tựu to lớn của Nga.
Tổng thống Nga Vladimir Putin
Vũ khí siêu thanh là một trong các ưu tiên của chính phủ Nga đã được triển khai nghiên cứu từ những năm 1980 và đạt được những thành tựu vượt bậc trong 20 năm trở lại đây. Hệ thống 3 tên lửa siêu thanh tối tân Kinzdal, Avangard, Tsirkon không chỉ giúp củng cố sức mạnh quân sự của Nga mà còn cho thấy ưu thế đi đầu của Nga trong cuộc đua giữa các cường quốc về phát triển vũ khí siêu thanh.
Ngoài những thành tựu về tên lửa siêu thanh với bộ 3 tên lửa tối tân nêu trên, Nga đang đầu tư phát triển các loại máy bay không người lái (UAV) vượt âm nhằm tăng cường sức mạnh, chạy đua cùng các nước trong cuộc đua phát triển vũ khí không người lái trong tương lai.
Việc nâng cấp kho vũ khí của Nga thể hiện năng lực răn đe, như một công cụ đảm bảo an ninh quốc phòng. Trong bối cảnh những căng thẳng trong quan hệ giữa Nga với các nước phương Tây gia tăng, Moscow muốn tiếp tục khẳng định mạnh mẽ sức mạnh, ảnh hưởng và sự can dự trên toàn cầu, trở thành một đối tác khó khăn và thách thức đối với các nước phương Tây. Đây cũng là điều được đề cập rõ nét trong chiến lược an ninh mới của nước này công bố hồi đầu tháng 7. Đáng chú ý, chiến lược đề cập rõ hơn tới sự chuyển hướng của Nga tới khu vực châu Á - Thái Bình Dương.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!