Tiến gần hơn tới thỏa thuận hòa bình cho Ukraine

Geneve tiếp tục là tâm điểm ngoại giao toàn cầu khi Mỹ, Ukraine cùng các đối tác châu Âu bước vào loạt đàm phán then chốt về kế hoạch hòa bình 28 điểm do Mỹ đề xuất. Tuyên bố chung mới nhất cho thấy một khuôn khổ hòa bình đã được cập nhật và hoàn thiện hơn, nhưng những câu hỏi quan trọng liên quan chủ quyền, an ninh và vai trò của châu Âu vẫn còn bỏ ngỏ.

Hai phái đoàn Mỹ và Ukraine khẳng định đã đạt tiến triển đáng kể sau cuộc họp ngày 23/11 tại Geneve và cho biết đã hình thành một khuôn khổ hòa bình được cập nhật và tinh chỉnh. Hai bên nhấn mạnh nguyên tắc bất di bất dịch: mọi thỏa thuận tương lai phải tôn trọng hoàn toàn chủ quyền của Ukraine và hướng tới nền hòa bình bền vững và công bằng.

Ông Andriy Yermak, Trưởng phái đoàn đàm phán Ukraine, cho biết nước này đã đạt tiến triển rất tốt và đang tiến tới một nền hòa bình công bằng và lâu dài. Ông nhấn mạnh người dân Ukraine xứng đáng với nền hòa bình này hơn bất kỳ ai, đồng thời cho biết các bên sẽ tiếp tục tổng hợp đề xuất và mời các đối tác châu Âu tham gia, trước khi quyết định cuối cùng thuộc về Tổng thống Mỹ và Tổng thống Ukraine.

Từ phía Mỹ, Ngoại trưởng Marco Rubio nhận định Nga cũng có vai trò trong quá trình thương lượng này. Ông cho biết lập trường của Nga đã được truyền đạt cho phía Mỹ qua nhiều kênh khác nhau và bất kỳ thỏa thuận nào đạt được với Ukraine cũng sẽ phải chuyển tới Nga để xem xét. Trước đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin xác nhận đã nhận được bản kế hoạch 28 điểm và gọi đây là đề xuất có thể đặt nền tảng cho giải pháp hòa bình, dù chưa được thảo luận chi tiết.

Một số điểm quan trọng của kế hoạch 28 điểm gồm: Ukraine sẽ phải nhượng một phần lãnh thổ theo kiểm soát thực tế hiện nay; giới hạn quy mô quân đội Ukraine; Kiev từ bỏ mục tiêu gia nhập NATO; và các điều khoản tăng cường bảo đảm an ninh theo yêu cầu của Ukraine, bao gồm bảo vệ chủ quyền, an ninh, phát triển kinh tế dài hạn, bảo vệ hạ tầng và tự do hàng hải. Đây đều là những đề xuất gây tranh cãi mạnh, đặc biệt trong nội bộ châu Âu.

Nhiều quốc gia châu Âu cho rằng bản kế hoạch của Mỹ chứa nhiều điều khoản đáng lo ngại và nhấn mạnh rằng một thỏa thuận không có lợi cho Ukraine sẽ trở thành mối nguy lớn đối với an ninh cả châu lục. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen khẳng định biên giới không thể bị thay đổi bằng vũ lực, Ukraine không thể bị hạn chế sức mạnh quân sự và châu Âu phải đóng vai trò trung tâm trong việc bảo đảm hòa bình. Ukraine có quyền tự quyết về tương lai của mình.

Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez cho rằng kế hoạch hòa bình cần được xem xét kỹ lưỡng để bảo đảm người Ukraine và người châu Âu cảm thấy được đại diện, đồng thời có thể xây dựng một nền hòa bình công bằng và lâu dài. Thủ tướng Đức Friedrich Merz bày tỏ hoài nghi về khả năng đạt được thỏa thuận trong thời gian ngắn như phía Mỹ kỳ vọng, dù không loại trừ khả năng nếu các khác biệt được thu hẹp.

Trong khi Mỹ thúc đẩy kế hoạch 28 điểm, Liên minh châu Âu cũng đã hoàn tất kế hoạch hòa bình 24 điểm, trong đó khẳng định quan điểm không chấp nhận nhượng bộ lãnh thổ hay giảm năng lực quân sự của Ukraine. Trong khi Mỹ và Ukraine tuyên bố đạt tiến triển, châu Âu tiếp tục nhấn mạnh các nguyên tắc cốt lõi, còn Moscow vẫn giữ thái độ dè chừng. Thời hạn mà Washington đặt ra đang đến gần, nhưng triển vọng đạt được một thỏa thuận hòa bình vừa công bằng, vừa bền vững và được mọi bên chấp nhận vẫn còn là câu hỏi để ngỏ.