Chuyện cha con ông Trần Quốc Hải ở Tây Ninh sửa chữa và chế tạo thành công xe bọc thép cho quân đội Campuchia đã làm nóng dư luận trong thời gian qua. Nhà nước Campuchia trao tặng cho ông Hải Huân chương Đại tướng quân và nhiều ưu đãi đặc biệt về nhà ở, chế độ sinh hoạt. Trước đó, ở trong nước, ông Hải từng được mệnh danh là ông vua sáng chế máy nông nghiệp, khi chế tạo máy trồng mì, nhổ củ mì, làm cỏ, trồng đậu phộng, máy phun thuốc trừ sâu cho vườn cao su.
Có thể còn nhiều ý kiến khác nhau về giá trị công nghệ, giá trị kinh tế từ những sáng chế, chế tạo của ông Hải, nhưng đặt thành công này bên cạnh kết quả nghiên cứu khoa học của hàng ngàn giáo sư, tiến sỹ tại Việt Nam trong nhiều lĩnh vực khác nhau trong thời điểm hiện nay thật sự cũng thấy phần nào sự thật đến chạnh lòng.
Từ năm 2006-2010, có 200 bằng sáng chế, giải pháp hữu ích được cấp tại Cục Sở hữu trí tuệ. Từ năm 2000 – 2007, các nhà khoa học Việt Nam đăng ký được 19 bằng sáng chế, riêng năm 2007 không có bằng sáng chế nào. Cũng thời gian này, Thái Lan đăng ký được 310 bằng sáng chế, Singapore 3.644, Indonesia có 85, Philippines 256, Malaysia có tới 901 bằng sáng chế.
Theo thống kê của Viện Thông tin khoa học, trong 15 năm, từ 1996-2011, Việt Nam mới có hơn 13.100 ấn phẩm khoa học công bố trên các tập san quốc tế. Con số ấn phẩm khoa học công bố quốc tế của Việt Nam chỉ bằng khoảng 1/5 của Thái Lan (69.637), 1/6 của Malaysia (75.530) và 1/10 của Singapore (126.881).
Theo Cục sở hữu trí tuệ, hàng năm các nhà khoa học đóng góp thêm vào kho tài sản trí tuệ khoảng 20.000 kết quả nghiên cứu, sáng chế. Tuy vậy, đến thời điểm này, chưa có một thống kê cụ thể nào thống kê số lượng nghiên cứu khoa học ứng dụng được vào trong thực tế.
Một con số ước lượng cũng của chính các nhà khoa học cho thấy có chưa đầy 10% kết quả nghiên cứu, chỉ khoảng 2.000 kết quả là có tiềm năng ứng dụng thực tế, số còn lại là các nghiên cứu không phải nghiên cứu ứng dụng, hoặc những nghiên cứu chưa thiết thực với thực tế sản xuất và đời sống trong nước.
Mỗi năm, ngân sách Nhà nước dành khoảng 1.300 tỷ đồng chi cho các công trình nghiên cứu khoa học. Số tiền này hiện đang ở đâu? Câu trả lời thật đáng buồn. Phần lớn số tiền này hiện đang được cất trong ngăn kéo của các Viện nghiên cứu, các Sở khoa học...
Hơn 60.000 người làm nghiên cứu khoa học và 1.600 tổ chức Khoa học, công nghệ từ Trung ương đến địa phương có vẻ như ở một thế giới khác với thực tế cuộc sống. Nơi đáng lẽ là môi trường sống cho những công trình nghiên cứu khoa học nảy sinh ý tưởng và phát triển.
Chương trình Tiêu điểm tuần này sẽ đưa ra những con số buồn về các công trình nghiên cứu khoa học, công nghệ, con số về các đề tài luận án tiến sỹ và cả về số lượng học hàm, học vị hiện nay: